Law on Protection of Cultural Heritage,1994

ZAKON

O ZAŠTITI SPOMENIKA KULTURE

("Sl. list RCG", br. 47/91, 27/94)

I OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se sistem zaštite i korišćenje spomenika kulture, ostvarivanje posebnog društvenog interesa, prava i obaveze pravnih i fizičkih lica u vezi zaštite spomenika kulture i način organizovanja i sticanja sredstava za finansiranje zavoda koji obavljaju djelatnost zaštite spomenika kulture.

Spomenici kulture upisani u Listu svjetske kulturne baštine uživaju posebnu zaštitu utvrđenu ovim i drugim zakonima.

Član 2.

Spomenici kulture su: nepokretni objekti i pokretni predmeti, kao i grupe objekata i predmeta i cjeline istorijske, arheološke, umjetničke, estetske, etnološke, arhitektonske, urbanističke, sociološke, tehničke ili druge naučne i kulturne vrijednosti od značaja za istoriju i kulturu Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Republika).

Član 3.

Svi spomenici kulture, bez obzira u čijem su vlasništvu ili posjedu, zaštićeni su ovim zakonom. Zaštićena okolina nepokretnog spomenika kulture uživa zaštitu kao i spomenik kulture.

Član 4.

Svrha zaštite spomenika kulture je:

- očuvanje spomenika u neokrnjenom i izvornom stanju;

- preduzimanje potrebnih mjera za njihovo redovno održavanje;

- sprečavanje svake radnje kojom bi se moglo neposredno promijeniti svojstvo, oblik, značaj ili izgled spomenika kulture;

- obezbjeđenje uslova da spomenici kulture, prema svojoj namjeni i značaju, služe zadovoljenju kulturnih, naučnih, estetskih i edukativnih potreba građana i društvene zajednice.

Član 5.

Zaštita spomenika kulture je djelatnost od posebnog društvenog interesa.

Član 6.

Objekti i predmeti za koje se osnovano pretpostavlja da imaju svojstva spomenika kulture uživaju prethodnu zaštitu (u daljem tekstu: spomenici koji uživaju prethodnu zaštitu), u skladu sa odredbama ovog zakona.

Objekti i predmeti iz stava 1. ovog člana su naročito: tipske seoske crkve XIX i XX vijeka, profani spomenici kojima su degradirana spomenička svojstva (ljetnjikovci, stambene zgrade, jedan broj objekata memorijalno-istorijskog ili ambijentalnog karaktera), predmeti likovnih i primijenjenih umjetnosti, arheološki i etnografski predmeti, novac, poštanske marke, oblikovanja, muzički instrumenti i drugi slični predmeti.

Član 7.

Spomenici kulture vrednuju se: kao spomenici kulture od izuzetnog značaja, spomenici kulture od velikog značaja i značajni spomenici.

Član 8.

Spomenici kulture upisuju se u registar spomenika kulture prema vrstama. Registri spomenika kulture su javni.

Član 9.

Spomenici kulture i spomenici koji uživaju prethodnu zaštitu ne smiju se uništiti, oštetiti niti bez saglasnosti Republičkog, odnosno Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture, mijenjati njihov izgled ili namjena.

Član 10.

Zaštita i korišćenje spomenika kulture ostvaruje se obavljanjem djelatnosti zaštite spomenika kulture, upravno-pravnim mjerama i drugim mjerama propisanim ovim zakonom, kao i mjerama koje se utvrde na osnovu ovog zakona.

Član 11.

Djelatnost i politiku zaštite spomenika kulture u Republici vrši i organizuje Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, sa sjedištem na Cetinju (u daljem tekstu: Republički zavod).

Zbog značaja kulturne baštine koja je skoncentrisana na području opština: Kotor, Herceg-Novi i Tivat osniva se Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture, sa sjedištem u Kotoru (u daljem tekstu: Regionalni zavod).

Regionalni zavod svoju aktivnost može obavljati u skladu sa politikom i programom rada

Republičkog zavoda.

Osnivač Republičkog i Regionalnog zavoda je Skupština Republike Crne Gore.

Član 12.

Imalac spomenika kulture je: vlasnik, nosilac prava korišćenja i zakoniti držalac.

Ako vlasnik spomenika kulture nije poznat, o spomeniku se stara organ opštine nadležan za poslove kulture na čijoj teritoriji se nalazi spomenik kulture.

Pravo svojine na spomeniku može se ograničiti, ako je to u opštem interesu, u skladu sa ovim zakonom.

Član 13.

Nepokretni spomenik kulture u privatnoj svojini može se eksproprisati, ako je to u opštem interesu, u skladu sa zakonom.

Na eksproprijaciju nepokretnih spomenika, iz stava 1. ovog člana, primjenjuju se odredbe kojima se uređuje eksproprijacija, ako za pojedina pitanja ovim zakonom nije drugačije određeno.

Član 14.

Spomenik kulture i spomenik koji uživa prethodnu zaštitu ne mogu se iznijeti u inostranstvo, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

Član 15.

Mjere tehničke zaštite i drugi radovi na spomenicima kulture odnosno njegovoj zaštićenoj okolini i na spomenicima koji uživaju prethodnu zaštitu mogu se izvoditi pod uslovima, u postupku i na način utvrđen ovim zakonom.

Član 16.

Arheološka istraživanja i iskopavanja mogu da vrše naučne ustanove i druge ustanove u skladu sa ovim zakonom.

Član 17.

Spomenici kulture koji su poslije 31. jula 1945. godine izvađeni iz zemlje ili vode, ili su nađeni pri istraživanjima su državna svojina.

Svako lice koje pronađe ili otkrije predmet koji se, u smislu stava 1. ovog člana, smatra spomenikom kulture, dužno je da o tome obavijesti Republički zavod.

Član 18.

Ako iskopavanje ili istraživanje nije vršeno državnim sredstvima, nalazaču spomenika kulture pripada novčana nagrada.

Nagrada iz stava 1. ovog člana, isplaćuje se iz budžeta opštine na čijoj teritoriji je spomenik nađen.

Visinu nagrade iz stava 1. ovog člana predlaže ustanova specijalizovana za procjenu vrijednosti nađenog spomenika s obzirom na njegovu vrstu.

Član 19.

Namjenu i način korišćenja nepokretnog spomenika kulture u državnoj svojini određuje nadležni opštinski organ uprave, po pribavljenom mišljenju Republičkog, odnosno Regionalnog zavoda.

Namjenu korišćenja poslovnog prostora u nepokretnom spomeniku kulture u privatnoj svojini, određuje organ iz stava 1. ovog člana po pribavljenom mišljenju Republičkog, odnosno Regionalnog zavoda.

Član 20.

Nadležni opštinski organ uprave od cjelokupnih iznosa naplaćenih zakupnina za poslovni i stambeni prostor i naplaćene turističke takse u zaštićenim urbanim cjelinama, izdvaja sredstva za njihovo održavanje u iznosu koji odredi nadležni organ opštine.

Član 21.

Zavod stiče sredstva na osnovu obavljanja sopstvene djelatnosti, obezbjeđenja sredstava iz budžeta Republike, odnosno budžeta opština, iz participacije zainteresovanih subjekata i iz drugih izvora.

II SPOMENICI KULTURE

1. Vrsta spomenika kulture

Član 22.

Po svojim karakterističnim osobinama spomenici kulture su: arheološki, istorijski, arhitektonski, umjetnički, spomenici graditeljstva, etnološki spomenici, tehnički, kao i stara i rijetka knjiga i filmski materijal.

Član 23.

Arheološki spomenici su djelovi zemljišta koji sadrže ostatke građevina i drugih nepokretnih objekata, grobnih i drugih nalaza, kao i pokretni predmeti iz ranijih istorijskih razdoblja, a od posebnog su kulturnog i istorijskog značaja.

Član 24.

Istorijski spomenici su područja, naselja ili njihovi djelovi i građevine vezane za važne istorijske događaje, spomen-obilježja i spomenici oslobodilačkim ratovima i drugim značajnim ličnostima i događajima.

Istorijski spomenik je i arhivska građa koju čine izvorni i reprodukovani, pisani, crtani,

štampani, fotografisani, filmovani, mikrofilmovani, fonografisani ili na drugi način zabilježeni dokumentarni materijal od posebnog značaja za kulturu i nauku.

Član 25.

Arhitektonski spomenici su građevinski i arhitektonski objekti i njihove cjeline, drugi nepokretni objekti, djelovi objekata i cjeline vezane za određenu sredinu, kao što su: stare crkve, manastirski kompleksi, džamije, stari gradovi i njihovi ostaci, stara utvrđenja, stari rudnici, vodovodi i mostovi, stare kule i vodenice, stari konaci, sahat-kule i česme, stare palate i dvorci, ljetnjikovci, radionice i drugi stari javni objekti, stara groblja, stećci.

Član 26.

Umjetnički spomenici su: freske i djela monumentalnog i dekorativnog slikarstva, ikone i djela likovnih i primijenjenih umjetnosti, djela vajarstva, knjižna dekoracija, kao i drugi predmeti i zbirke predmeta umjetničkog karaktera.

Član 27.

Spomenici graditeljstva su gradske cjeline i njihovi djelovi, ambijentalne cjeline i seoska naselja od posebnog kulturnog i istorijskog značaja u oblikovanju prostora.

Član 28.

Etnološki spomenici su područja, objekti i grupe objekata, pokretni predmeti za svakodnevnu upotrebu i oblikovani proizvodi koji svjedoče o načinu života i stvaralaštvu naroda Republike.

Član 29.

Staru i rijetku knjigu sačinjavaju: rukopisi, rukopisne i štampane knjige, periodika i drugi bibliotečki materijal nastao do kraja XIX vijeka; rijetke knjige, određeni primjerci periodičnih izdanja i drugog rijetkog bibliotečkog materijala nastalog u XX vijeku; određeni bibliotečki materijal koji se, na osnovu Zakona o bibliotečkoj djelatnosti, dostavlja određenoj biblioteci.

Član 30.

Filmski materijal sačinjavaju: negativ i kopija filma, original i kopija video trake i drugi nosači slike i tona, scenario, knjiga snimanja, filmski plakati, fotografije i filmski dokumenti, bez obzira na tehniku snimanja, vrijeme i mjesto nastanka.

Član 31.

Tehnički spomenici su objekti i grupe objekata, oruđa, naprave i mašine i drugi predmeti koji svjedoče o razvoju proizvodnih sredstava i tehničke kulture.

2. Vrednovanje spomenika kulture

Član 32.

Spomenici kulture se razvrstavaju prema stepenu vrijednosti u tri kategorije: spomenici od izuzetnog značaja, spomenici od velikog značaja i značajni spomenici.

Spomenici od izuzetnog značaja su spomenici upisani u Listu svjetske kulturne baštine i oni koji ispunjavaju jedan od sljedećih kriterijuma:

- izuzetna umjetnička ili estetska vrijednost;

- nepokretni spomenici kulture u kojima se nalaze pokretni spomenici od izuzetnog značaja;

- jedinstveni primjerci stvaralaštva određenog vremena kao izraz netipičnosti;

- spomenici koji su vršili ili vrše veliki uticaj na razvoj društva;

- vrhunska dostignuća savremenog stvaralaštva;

- spomenici koji svjedoče o presudnim istorijskim događajima i ličnostima; i

- spomenici koji imaju poseban značaj za kulturni i istorijski razvoj naroda i narodnosti (I

kategorija).

Spomenici od velikog značaja su oni spomenici koji ispunjavaju jedan od sljedećih kriterijuma:

- karakteristične osobine određenog užeg područja ili određenog vremena u razvoju društva ili kulturnog ili civilizacijskog kruga kojem pripadaju;

- djelovi ili cjeline u koje su utkani detalji od velikog kulturno-istorijskog značaja;

- svjedočanstva od velikog značaja za proučavanje društveno-ekonomskih i kulturno- istorijskih prilika u određenom vremenu, a čije vrijednosti služe za zadovoljavanje vaspitno-obrazovnih, kulturnih i naučnih potreba društva;

- vezanost za velike događaje i istaknute istorijske ličnosti iz prošlosti (II kategorija). Značajni spomenici kulture su oni spomenici koji ne pripadaju prvoj ili drugoj kategoriji, a po

ukupnosti svojih kulturno-istorijskih ili drugih vrijednosti su od užeg regionalnog ili lokalnog značaja (III kategorija).

III PROGLAŠAVANJE I UTVRĐIVANJE SPOMENIKA KULTURE

Član 33.

Nepokretni spomenici kulture se proglašavaju, a pokretni utvrđuju.

Proglašavanje nepokretnih spomenika kulture vrši Skupština Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Skupština) na predlog Republičkog zavoda.

Utvrđivanje svojstva spomenika kulture za pokretne predmete vrše muzeji, arhivi, biblioteke, galerije, zbirke i druge slične ustanove, a u skladu sa odredbama ovog zakona i drugih posebnih zakona.

Član 34.

Predlog za proglašavanje nepokretnosti za spomenik kulture, sadrži:

- opis nepokretnosti sa osnovnom dokumentacijom;

- granice nepokretnosti i njene neposredne okoline;

- program zaštite, uređenja, korišćenja i održavanja nepokretnosti; i

- naznačenje imaoca i vlasnika nepokretnosti.

Član 35.

Predlog iz člana 34. ovog zakona razmatra Skupština i o njemu se izjašnjava u roku od šest mjeseci.

Ukoliko Skupština prihvati predlog, donosi akt o proglašavanju nepokretnosti za spomenik kulture u roku iz stava 1. ovog člana.

Član 36.

Akt o proglašavanju nepokretnosti za spomenik kulture, sadrži:

- naziv, vrstu i opis spomenika kulture;

- granice spomenika sa njegovom neposrednom okolinom, površinu, popis katastarskih parcela ili odgovarajućih katastarskih i zemljišno-knjižnih podataka;

- podatke o vlasništvu;

- osnovne uslove čuvanja, korišćenja, održavanja i uređenja spomenika kulture i njegove zaštićene okoline; i

- podatke o izvorima finansiranja zaštite i održavanja.

Sastavni dio akta, iz stava 1. ovog člana, čini i spisak pokretnih spomenika koji se nalaze u nepokretnom spomeniku kulture.

Član 37.

Skupština dostavlja akt o proglašenju Republičkom zavodu u roku od 30 dana od donošenja. Akt o proglašenju nepokretnog spomenika kulture objavljuje se u "Službenom listu Republike Crne Gore".

Član 38.

Akt o utvrđivanju pokretnog spomenika kulture, sadrži:

- vrstu, opis i naziv spomenika kulture;

- vrijeme nastanka, ime autora i mjesto gdje se predmet nalazi;

- osnovne uslove čuvanja, korišćenja i održavanja spomenika; i

- ime, odnosno naziv imaoca, kao i pravni osnov po kojem drži spomenik.

Član 39.

Za objekte iz člana 6. ovog zakona, Skupština donosi akt o privremenom proglašavanju objekata za spomenik, na predlog Republičkog zavoda.

Za predmete iz člana 6. ovog zakona, odluku o privremenom utvrđivanju predmeta za spomenik, donosi odgovarajuća stručna organizacija iz člana 33. stav 3. ovog zakona.

Član 40.

Predlog za donošenje akta iz člana 39. ovog zakona može podnijeti svako lice ako je to u društvenom interesu.

Uslov iz stava 1. ovog člana ispunjen je naročito kada postoji opasnost da će objekat ili predmet biti uništen, oštećen ili izgubljen.

Član 41.

Kada je donijet akt o privremenom proglašavanju Republički zavod pokreće postupak za redovno proglašavanje.

Akt iz člana 39. ovog zakona važi za vrijeme koje je u samom aktu određeno, a najduže za pet godina.

Član 42.

Bliže propise o postupku i načinu proglašavanja i utvrđivanja spomenika kulture donosi republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

IV REGISTROVANJE SPOMENIKA KULTURE

Član 43.

Nepokretni spomenik kulture, po objavljivanju akta o proglašenju iz člana 37. ovog zakona, upisuje se u Registar spomenika kulture rješenjem Republičkog zavoda.

Republički zavod vodi Centralni registar spomenika kulture na teritoriji Republike. Regionalni zavod vodi registar spomenika kulture na svom području.

Regionalni zavod dužan je da Republičkom zavodu dostavi rješenje radi upisa spomenika kulture u Centralni registar.

Član 44.

Registar spomenika kulture je javna isprava, koja sadrži, naročito:

1) opis spomenika kulture, njegov stvarni i pravni status;

2) mjesto na kojem se spomenik kulture nalazi;

3) vrijeme nastanka spomenika kulture i sve važne faktičke i pravne promjene na spomeniku kulture i u vezi sa njim;

4) isprave vezane za spomenik kulture;

5) spisak najvažnije literature koja obrađuje spomenik kulture;

6) stručnu dokumentaciju spomenika kulture koja omogućava njegovu identifikaciju u obnovi;

7) podatke o finansijskim ulaganjima u spomenik kulture;

8) dokumentaciju o konzervatorskim radovima i drugim zahvatima na spomeniku kulture.

Član 45.

Proglašenje nepokretnog spomenika kulture, upis odnosno brisanje iz registra, upisuje se u zemljišne knjige.

Nepokretni spomenik kulture je obilježen.

Oblik, sadržaj i način postavljanja obilježja propisuje republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

Član 46.

Pokretni spomenik kulture, kojim upravlja muzej, arhiv, biblioteka, galerija, zbirka i druga slična ustanova, kao pojedinačni predmeti ili kao zbirka, upisuje se u Centralni registar spomenika kulture kao cjelina, prema inventaru na osnovu prijave odgovarajuće ustanove.

Član 47.

Na upis u registar pokretnih spomenika kulture koji se ne čuvaju u za to specijalizovanim ustanovama, primjenjuju se odredbe člana 46. ovog zakona.

Član 48.

Spomenik kulture koji je nestao ili je uništen ili je izgubio svojstvo spomenika briše se iz registra spomenika kulture.

Akt o brisanju spomenika kulture iz registra donosi se na način i po postupku kako je to predviđeno za akt o proglašenju, odnosno utvrđivanju spomenika kulture.

Član 49.

Nadležni sud izvršiće zabilješku brisanja nepokretnog spomenika kulture iz registra u zemljišne knjige, na osnovu podataka Republičkog zavoda.

Član 50.

Bliže propise o sadržini i načinu vođenja registra spomenika kulture donosi republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

V PRAVA, OBAVEZE I ODGOVORNOST IMALACA SPOMENIKA KULTURE I MJERE ZAŠTITE

Član 51.

Imalac spomenika kulture, dužan je da:

1) spomenik kulture brižljivo čuva i održava i da ga koristi, tako da čuva njegovu spomeničku i ambijentalnu vrijednost;

2) štiti spomenik kulture od štetnog uticaja prirodnih sila ili čovjekovog djelovanja;

3) dopusti i omogući stručnim organizacijama ili licima koja one ovlaste proučavanje, popis i snimanje spomenika kulture u naučne, kulturne i obrazovne svrhe;

4) učini spomenik kulture pristupačnim javnosti, ako je to, s obzirom na prirodu i namjenu spomenika kulture neophodno, radi zadovoljavanja kulturnih potreba, a ne šteti spomeniku kulture, odnosno imaocu;

5) stručnim organizacijama privremeno preda spomenik kulture, kada je to potrebno radi organizovanja umjetničkih, naučnih ili drugih izložbi, po pravilu, ne duže od šest mjeseci u periodu od pet godina;

6) odmah, a najkasnije u roku od 15 dana obavijesti Republički zavod o svim pravnim i faktičkim promjenama značajnim za registar;

7) vodi brigu o obilježju na nepokretnom spomeniku kulture;

8) snosi troškove redovnog održavanja spomenika kulture, koji ne prelaze prihode ili druge materijalne koristi koje imalac stiče od spomenika kulture; i

9) izvršava propisane mjere tehničke zaštite i druge potrebne mjere.

Član 52.

Stručna organizacija kojoj je dopušteno ili omogućeno proučavanje spomenika kulture, odnosno kojoj je predat spomenik kulture radi izlaganja, snosi troškove u vezi sa proučavanjem, odnosno izlaganjem spomenika kulture i odgovara za njegovo oštećenje.

Član 53.

Nepokretni spomenik kulture može se rušiti i izmještati, samo u izuzetnim slučajevima, na osnovu prethodno utvrđenog opšteg interesa.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, ne može se rušiti nepokretni spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Odobrenje za rušenje i izmještanje iz stava 1. ovog člana, izdaje republički organ uprave nadležan za poslove kulture, po pribavljenom mišljenju Republičkog zavoda.

Član 54.

Ako imalac spomenika kulture nemarno čuva spomenik ili ako se nenamjenskim korišćenjem spomenika kulture nanosi šteta, opštinski organ uprave nadležan za poslove kulture odrediće da se spomenik kulture preda na privremeno upravljanje staraocu određenom u tu svrhu.

Staralac je ovlašćen da preduzme zaštitne mjere koje propiše Republički odnosno Regionalni zavod.

Troškovi preduzimanja zaštitnih mjera, iz stava 2. ovog člana, snosi imalac spomenika kulture. Opštinski organ uprave nadležan za poslove kulture razriješiće staraoca ovlašćenja iz stava 2.

ovog člana, kada imalac spomenika kulture dokaže da je obezbijedio uslove za njegovo pravilno,

odnosno namjensko korišćenje i održavanje.

Član 55.

Ako održavanje spomenika kulture ili radovi na njegovoj konzervaciji ili restauraciji zahtijevaju vanredne troškove, koji prelaze prihode koje imalac stiče od spomenika kulture, imalac spomenika kulture je dužan da snosi troškove preko iznosa tih prihoda.

Naknadu vanrednih troškova, iz stava 1. ovog člana, obezbjeđuje opština na čijoj teritoriji se spomenik kulture nalazi.

Član 56.

Prije izgradnje privrednih i drugih objekata na području na kojem se nalazi spomenik kulture, investitor je obavezan da u investicioni program izgradnje uvrsti i program zaštite spomenika kulture.

Program zaštite spomenika kulture, iz stava 1. ovog člana izrađuje Republički, odnosno Regionalni zavod.

Troškove izrade programa zaštite spomenika kulture, izvršenja mjera tehničke zaštite, izmještanja spomenika kulture, kao i naknade za pruženu stručnu pomoć Republičkom odnosno Regionalnom zavodu, snosi investitor.

Član 57.

U cilju očuvanja urbanističkog ili istorijskog karaktera ili ambijentalne cjeline starih gradova i naselja, skupština opštine je obavezna da, pri donošenju urbanističkih planova, pribavi mišljenje Republičkog zavoda.

Pribavljanje mišljenja, iz stava 1. ovog člana, obavezno je i kada se urbanističkim planom predviđa rušenje ili mijenjanje trgova, blokova zgrada, ulica i njihovih dijelova.

Član 58.

Radnje koje mogu prouzrokovati promjene na spomeniku kulture mogu se preduzeti samo na osnovu prethodne dozvole Republičkog, odnosno Regionalnog zavoda.

Radnjama iz stava 1. ovog člana, smatraju se naročito: sondiranje, konzervacija, restauracija, dograđivanje, adaptacija, izmještanje spomenika kulture, isticanje reklama ili natpisa, kao i podizanje privrednih i drugih objekata u neposrednoj blizini spomenika kulture.

Prethodna dozvola, iz stava 1. ovog člana, potrebna je i za izgradnju objekata u naseljima ili djelovima naselja, koja su upisana u registar spomenika kulture kao urbana cjelina, ruralna cjelina, istorijsko jezgro ili spomeničko područje, kao i za sve radnje iz stava 2. ovog člana.

Prethodna dozvola može se izdati samo ako je podnesena odgovarajuća projektna dokumentacija.

Član 59.

Republički, odnosno Regionalni zavod može u svakom trenutku obustaviti već započete radove i spriječiti radnje koje bi mogle oštetiti ili ugroziti spomenik kulture.

Obustava radova, iz stava 1. ovog člana, vrši se rješenjem kojim se može narediti i uspostavljanje prvobitnog stanja.

Rješenje o obustavi radova sa nalogom uspostavljanja prvobitnog stanja, može se donijeti i kada su radovi na spomeniku kulture započeti bez prethodne dozvole iz člana 58. ovog zakona ili kada se izvode suprotno odobrenom projektu.

Žalba protiv rješenja o obustavi radova ne zadržava njegovo izvršenje.

Izvršenje rješenja o obustavi radova sprovodi Republički, odnosno Regionalni zavod.

Za štetu koja nastane radnjama izvedenim suprotno odredbama st. 1, 2. i 3. ovog člana, odgovaraju imalac spomenika kulture, investitor i izvođač radova i snose troškove povraćaja u prvobitno stanje.

Član 60.

Građevinska dozvola za radove, iz člana 58. ovog zakona, može se izdati samo ako postoji prethodna dozvola Republičkog, odnosno Regionalnog zavoda.

Član 61.

Oblik, ime ili drugi prepoznatljiv detalj spomenika kulture, može se upotrijebiti za reklamu, kao elemenat firme i za izradu suvenira ili drugih predmeta namijenjenih komercijalnim potrebama,

na način koji odgovara namjeni ili značaju spomenika kulture u skladu sa zakonom.

Dozvola za upotrebu spomenika kulture za svrhe iz stava 1. ovog člana izdaje Republički zavod.

Spomenik kulture se može upotrijebiti u svrhe iz stava 1. ovog člana, ako se uplate sredstva u visini 5% prodajne cijene proizvoda u Republički budžet.

Sredstva iz stava 3. ovog člana usmjeriće se republičkom organu uprave nadležnom za poslove kulture.

Član 62.

Imalac spomenika kulture ima pravo na besplatna objašnjenja stručne organizacije, u vezi sa karakteristikama i značajem spomenika kulture, kao i na savjete i uputstva, u vezi sa njegovim održavanjem i načinom izvršavanja obaveza iz člana 51. ovog zakona.

Imalac spomenika kulture uživa u pogledu spomenika kulture poreske, carinske i druge olakšice u skladu sa odgovarajućim propisima.

Imalac nepokretnog spomenika kulture koji obavlja djelatnost zaštite i čuvanja spomenika kulture i vlasnik sakralnog spomenika kulture oslobađaju se komunalnih doprinosa.

VI ARHEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA

Član 63.

Arheološka istraživanja i iskopavanja mogu da se vrše samo na osnovu dozvole Republičkog zavoda.

Dozvola iz stava 1. ovog člana, izdaje se samo naučnim odnosno stručnim ustanovama koje ispunjavaju uslove: sačinjen projekat o istraživanju arheološkog nalazišta, stručni kadar i obezbijeđena sredstva za izvođenje radova i konzervaciju iskopina.

U dozvoli se određuju lokalitet na kome se mogu vršiti radovi, karakter i obim radova, kao i uslovi pod kojima se ti radovi mogu vršiti.

Član 64.

Ako se arheološka istraživanja i iskopavanja ne obavljaju u skladu sa dozvolom, Republički, odnosno Regionalni zavod može privremeno da obustavi radove i odredi uslove za njihovo nastavljanje.

Konačnu odluku o nastavljanju započetih radova ili o njihovoj zabrani donosi Republički zavod.

Ako Republički zavod utvrdi da pri arheološkom istraživanju i iskopavanju nijesu primijenjeni odgovarajući stručni i metodološki postupci ili je ugrožena zaštita arheološkog nalazišta može imaocu oduzeti dozvolu.

Član 65.

Ustanova koja je vršila arheološka istraživanja i iskopavanja, dužna je da Republičkom zavodu podnese izvještaj o rezultatima radova u roku od tri mjeseca od završetka radova.

Izvještaj iz stava 1. ovog člana, sadrži osnovne podatke o radovima, a naročito: plan nalazišta sa potrebnim brojem tehničkih i fotografskih snimaka, inventar iskopanih i nađenih stvari, vrijeme u kojem su radovi vršeni, spisak imena naučnih radnika i stručnjaka koji su vršili radove, utrošena sredstva i mjere zaštite preduzete na nalazištu po završetku radova.

Član 66.

Ustanova iz člana 65. ovog zakona dužna je da, u roku od godinu dana od podnošenja izvještaja iz člana 65. ovog zakona, preda cjelokupnu dokumentaciju Republičkom zavodu na čuvanje.

Ustanova iz člana 65. ovog zakona može, radi naučne obrade, da zadrži pokretne arheološke nalaze najduže godinu dana, ako sa ustanovom zaštite kojoj su ti nalazi povjereni na čuvanje nije drugačije dogovoreno.

Član 67.

Republički organ uprave nadležan za poslove kulture rješenjem određuje pravo korišćenja iskopanih ili nađenih predmeta prilikom arheoloških istraživanja i iskopavanja.

Rješenje iz stava 1. ovog člana donosi se po prethodno pribavljenom mišljenju Republičkog zavoda.

Član 68.

Nakon otkrivanja arheoloških ostataka, pojedine građevine ili cjeline stavljaju se pod zaštitu kao spomenik kulture i za njih se utvrđuje odgovarajući režim zaštite u skladu sa odredbama ovog zakona.

Nakon završenih arheoloških istraživanja i iskopavanja, arheološko mjesto ili njegov dio, ukoliko na njemu nema spomeničnog fonda, tretira se kao slobodan prostor.

Član 69.

Ako se kod izvođenja građevinskih ili drugih radova naiđe na arheološko nalazište ili predmete od arheološkog značaja, pravno ili fizičko lice koje neposredno izvodi radove, dužno je da o tome bez odlaganja obavijesti Republički zavod.

Republički zavod može, s obzirom na karakter nalazišta, donijeti rješenje kojim se privremeno zabranjuje izvođenje građevinskih radova na zemljištu koje predstavlja arheološko nalazište.

Rješenje iz stava 2. ovog člana, Republički zavod je dužan da donese u roku od tri dana od dana saznanja o nalazištu.

Privremena zabrana izvođenja građevinskih radova ne može biti duža od 30 dana. U tom roku, Republički zavod je dužan da izvrši, odnosno organizuje neophodna arheološka istraživanja i iskopavanja i na osnovu rezultata tih istraživanja donese rješenje o nastavljanju, odnosno zabrani daljih radova.

Član 70.

Republički zavod može da izda odobrenje za užu lokaciju na zaštićenom arheološkom području, odnosno objektu.

Ako se radovi obavljaju na arheološkom području ili objektu koji je već upisan u registar spomenika kulture ili je postupak upisa u toku, investitor je dužan da snosi troškove vezane za prekid radova i obezbjeđenje iskopanih predmeta.

Član 71.

Stranim državljanima i institucijama mogu se odobriti arheološka iskopavanja i istraživanja ako sarađuju sa domaćim ustanovama i institucijama.

Rukovodilac radova, iz stava 1. ovog člana, mora biti državljanin Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Dozvolu za izvođenje arheoloških iskopavanja i istraživanja iz stava 1. ovog člana daje Republički zavod.

Član 72.

Odredbe čl. 63, 64, 65, 66. i 69. ovog zakona shodno se primjenjuju i na podvodna arheološka istraživanja i iskopavanja, kao i na vađenje potonulih stvari koje imaju svojstvo spomenika kulture ili za koje se osnovano pretpostavlja da imaju takvo svojstvo.

Član 73.

Za podvodna arheološka istraživanja i iskopavanja, kao i za vađenje potonulih stvari koje imaju svojstvo spomenika kulture ili za koje se osnovano pretpostavlja da imaju takvo svojstvo, dozvolu izdaje nadležna lučka kapetanija, uz prethodnu saglasnost Republičkog zavoda.

Član 74.

Bliže propise o uslovima i načinu na koji se mogu vršiti arheološka istraživanja i iskopavanja donosi republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

Član 75.

Po žalbama protiv rješenja koja su donesena u postupku zaštite spomenika kulture, rješava u drugom stepenu republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

VII PROMET SPOMENIKA KULTURE

Član 76.

Spomenik kulture ne može se prodavati.

Član 77.

Izuzetno, pokretni spomenik kulture u privatnoj svojini može se prodati pod određenim uslovima.

Imalac spomenika kulture koji namjerava da proda spomenik kulture, dužan je da ga prethodno ponudi na prodaju opštini na čijoj teritoriji se spomenik kulture nalazi, kada je u pitanju nepokretnost, a muzeju, arhivu ili biblioteci, kada je u pitanju pokretni spomenik kulture.

Opština može pravo preče kupovine da prenese na određenu stručnu organizaciju ili ustanovu ili na drugo pravno lice koje ova organizacija ili ustanova predloži.

Ako imalac spomenika kulture otuđuje spomenik ili ga daje u posjed ili u zalog, dužan je da novom imaocu saopšti da je spomenik kulture stavljen pod zaštitu.

Član 78.

Spomenik kulture može se pod određenim uslovima iznijeti u inostranstvo.

Dozvolu za iznošenje daje republički organ uprave nadležan za poslove kulture, po prethodno pribavljenom mišljenju Republičkog zavoda, a za spomenik kulture koji je porijeklom iz druge republike, po prethodno pribavljenom mišljenju odgovarajuće ustanove iz te republike nadležne za poslove zaštite spomenika kulture.

Član 79.

Za iznošenje spomenika kulture u inostranstvo u cilju izlaganja, ekspertize i slično, Republički zavod izdaje dozvolu za privremeno iznošenje uz saglasnost republičkog organa uprave nadležnog za poslove kulture. U dozvoli se određuje rok u kojem spomenik kulture mora biti vraćen u zemlju.

Član 80.

Republički organ uprave nadležan za poslove kulture, odnosno Republički zavod, uz dozvolu za iznošenje spomenika kulture u inostranstvo, dužan je da carinskim organima dostavi kompletan dosije sa fotodokumentacijom, radi identifikovanja spomenika kulture.

VIII ZAVODI ZA ZAŠTITU SPOMENIKA KULTURE

Član 81.

Republički zavod:

1) proučava, evidentira, prikuplja i čuva dokumentaciju o spomenicima kulture;

2) učestvuje u postupku društvenog planiranja sa stanovišta zaštite, obnove i upotrebe spomenika kulture i daje mišljenje na planske dokumente;

3) vrši kategorizaciju nepokretnih spomenika kulture;

4) predlaže proglašavanje nepokretnosti za spomenike kulture;

5) vodi Centralni registar spomenika kulture na teritoriji Republike;

6) vodi evidenciju spomenika kulture i predmeta koji uživaju prethodnu zaštitu na teritoriji

Republike;

7) izdaje konzervatorske uslove i daje saglasnost na projektnu dokumentaciju za sve vrste radova na nepokretnim spomenicima kulture uz pribavljanje mišljenja Regionalnog zavoda;

8) utvrđuje konzervatorske uslove za sve radove na pokretnom spomeničkom fondu, ukoliko se ovi radovi ne izvode u specijalizovanim ustanovama;

9) daje saglasnost za upotrebu spomenika kulture u propagandno-turističke svrhe;

10) utvrđuje uslove i daje saglasnost na isticanje firmi, tabli, natpisa i reklama na nepokretnim spomenicima kulture;

11) izdaje dozvolu iz člana 61. ovog zakona;

12) daje prethodno stručno mišljenje za rušenje i izmještanje nepokretnog spomenika kulture;

13) izrađuje program zaštite spomenika kulture iz člana 56. ovog zakona;

14) donosi rješenje o privremenoj obustavi radova u smislu člana 59. ovog zakona;

15) daje mišljenje o namjeni i načinu korišćenja poslovnog prostora u nepokretnom spomeniku kulture u smislu člana 19. ovog zakona;

16) izdaje dozvolu za arheološka istraživanja i iskopavanja, vrši nadzor nad njihovim izvođenjem i obavlja zaštitna iskopavanja, u skladu sa članom 69. ovog zakona;

17) čuva cjelokupnu dokumentaciju o arheološkim istraživanjima i iskopavanjima;

18) donosi rješenje o privremenoj zabrani građevinskih radova u smislu člana 69. ovog zakona;

19) vrši neposredni konzervatorski nadzor nad izvođenjem radova na spomenicima kulture;

20) izdaje dozvolu za iznošenje spomenika kulture;

21) izdaje dozvolu za izvoz umjetničkih i drugih predmeta koji uživaju prethodnu zaštitu;

22) predlaže prioritete u programu zaštite i obnove spomenika kulture;

23) verifikuje stručnu osposobljenost izvođača konzervatorskih radova na spomenicima kulture;

24) pruža stručnu pomoć ustanovama za zaštitu spomenika kulture i imaocima spomenika kulture u njihovom održavanju i čuvanju;

25) sarađuje sa Regionalnim zavodom i obezbjeđuje jedinstvenu primjenu međunarodnih konvencija i drugih međunarodnih akata na teritoriji Republike;

26) obavještava Skupštinu, najmanje jedanput godišnje, o stanju zaštićenosti spomenika kulture u Republici;

27) priprema i izdaje stručne publikacije u kojima obrađuje pitanja zaštite spomenika kulture;

28) stara se o usavršavanju stručnih radnika koji rade na zaštiti spomenika kulture;

29) izrađuje plan zaštite spomenika kulture u ratu; i

30) vrši druge poslove iz oblasti zaštite spomenika kulture u skladu sa zakonom.

Član 82.

Republički zavod može, pored poslova iz člana 81. ovog zakona, da obavlja i sljedeće poslove:

- izrađuje projekte za izvođenje radova na konzervaciji i restauraciji spomenika kulture;

- izvodi radove na konzervaciji i restauraciji spomenika kulture.

Član 83.

Regionalni zavod za teritoriju za koju je osnovan:

1) proučava, evidentira, prikuplja i čuva dokumentaciju o spomenicima kulture;

2) učestvuje u postupku društvenog planiranja sa stanovišta zaštite, obnove i upotrebe spomenika kulture i daje mišljenje na planske dokumente;

3) vodi registar spomenika kulture;

4) vodi evidenciju spomenika kulture i predmeta koji uživaju prethodnu zaštitu;

5) izdaje konzervatorske uslove i daje saglasnost na projektnu dokumentaciju za sve vrste radova na nepokretnim spomenicima kulture;

6) izrađuje projekte za  izvođenje radova na konzervaciji i restauraciji spomenika kulture;

7) izvodi radove na konzervaciji i restauraciji spomenika kulture;

8) vrši neposredan konzervatorski nadzor nad izvođenjem radova na spomenicima kulture;

9) vrši stručni nadzor nad izvođenjem arheoloških istraživanja i iskopavanja i obavlja zaštitna iskopavanja;

10) predlaže prioritete u programu zaštite i obnove spomenika kulture;

11) izrađuje program zaštite spomenika kulture iz člana 56. ovog zakona;

12) utvrđuje i daje saglasnost na isticanje firmi, tabli, natpisa i reklama na pokretnim spomenicima kulture;

13) pruža stručnu pomoć ustanovama za zaštitu spomenika kulture u njihovom čuvanju i održavanju; i

14) stara se o usavršavanju radnika koji rade na zaštiti spomenika kulture.

Član 84.

Nadzor nad zakonitošću rada zavoda vrši republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

Član 85.

Lica koja su u toku rada na poslovima i zadacima zaštite spomenika kulture stekla viši stepen stručne spreme mogu da obavljaju poslove tog stepena stručne spreme ako polože dio odgovarajućeg stručnog ispita.

Lica koja su položila stručni ispit na poslovima i zadacima van djelatnosti zaštite spomenika kulture mogu da obavljaju poslove i zadatke djelatnosti zaštite spomenika, pod uslovom da u roku od dvije godine od dana zasnivanja radnog odnosa polože dio stručnog ispita.

Licima iz stava 2. ovog člana koja ne polože dio stručnog ispita u roku od dvije godine prestaje radni odnos.

Član 86.

Bliže propise o uslovima za obavljanje stručnih poslova i stručnih ispita u oblasti zaštite spomenika kulture donosi republički organ uprave nadležan za poslove kulture.

IX SREDSTVA ZA RAD ZAVODA

Član 87.

Zavod stiče sredstva za rad iz:

- budžeta Republike, odnosno budžeta opština (preko republičkog, odnosno opštinskog organa uprave nadležnog za poslove kulture);

- sredstva koja ostvari svojom djelatnošću;

- participacija zainteresovanih subjekata; i

- drugih izvora.

Član 88.

Obezbijeđena sredstva iz člana 87. ovog zakona, zavod usmjerava finansijskim planom, po namjeni i dinamici.

Sredstva koja zavod obezbjeđuje svojom djelatnošću usmjeravaju se namjenski za unapređivanje djelatnosti, zaštitu spomenika kulture, redovnu i istraživačku djelatnost.

Zavod je obavezan da o utrošenim sredstvima podnosi pismeni izvještaj republičkom, odnosno opštinskom organu uprave nadležnom za poslove kulture, po šestomjesečnom obračunu i završnom računu.

X UPRAVLJANJE

Član 89.

Organ upravljanja zavoda je upravni odbor.

Upravni odbor čine predstavnici radnika zavoda i određeni broj naučnih i stručnih radnika afirmisanih u oblastima koje doprinose razvoju kulture.

Aktom o osnivanju utvrdiće se broj i sastav članova upravnog odbora.

Član 90.

Zavod ima direktora koga imenuje Vlada Republike Crne Gore.

Direktor zavoda imenuje se na vrijeme od četiri godine i po isteku mandata isto lice može biti birano za još jedan mandatni period.

Direktor zavoda zastupa zavod i vrši druge poslove određene statutom zavoda.

XI KAZNENE ODREDBE

Član 91.

Ko ošteti ili uništi spomenik kulture kazniće se za krivično djelo novčanom kaznom ili zatvorom od šest mjeseci do pet godina.

Član 92.

Ko bez dozvole izvrši radove na održavanju, konzervaciji ili restauraciji spomenika kulture, pa usljed toga spomenik kulture bude uništen, oštećen ili izgubi vrijednost spomenika kulture, kazniće se za krivično djelo novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine.

Istom kaznom kazniće se ko bez dozvole ili protivno zabrani nadležnog organa izvodi arheološka iskopavanja i istraživanja spomenika kulture ili stvari za koju se može pretpostaviti da ima vrijednost spomenika kulture, a usljed toga spomenik kulture ili stvar budu uništene, oštećene ili izgube vrijednost spomenika kulture.

Član 93.

Ko prilikom arheoloških iskopavanja i istraživanja i u drugim slučajevima prisvoji iskopane ili nađene stvari koje imaju vrijednost spomenika kulture kazniće se za krivično djelo zatvorom do tri godine.

Član 94.

Ko bez dozvole nadležnog organa iznese u inostranstvo spomenik kulture, kazniće se za krivično djelo zatvorom do tri godine. Za pokušaj će se kazniti.

Član 95.

Ko ošteti ili uništi zaštićenu okolinu nepokretnog spomenika kulture, odnosno spomenika kulture ili stvari za koju se može pretpostaviti da ima vrijednost spomenika kulture, kazniće se za krivično djelo novčanom kaznom ili zatvorom do jedne godine.

Član 96.

Novčanom kaznom od 15.000 do 20.000 dinara kazniće se za prekršaj ustanova, preduzeće ili građansko-pravno lice - imalac spomenika kulture, ako:

1) postupi protivno odredbama člana 51. stav 1. tačka 1. čl. 53. i 77. ovog zakona;

2) ne dopušti istraživanje ili proučavanje spomenika kulture u naučne i stručne svrhe (član 51. stav 1. tačka 3. ovog zakona);

3) ne učini spomenik kulture pristupačnim javnosti (član 51. stav 1. tačka 4. ovog zakona);

4) ne preda u određeno vrijeme spomenik kulture, radi izlaganja (član 51. stav 1. tačka 5. ovog zakona);

5) u propisanom roku ne dostavi izvještaj o izvršenim arheološkim iskopavanjima i istraživanjima na spomeniku kulture (član 65. ovog zakona);

6) u propisanom roku ne preda tehničku i fotodokumentaciju o radovima na konzervaciji i restauraciji spomenika kulture (član 66. ovog zakona);

Za prekršaje iz stava 1. ovog člana, kazniće se i odgovorno lice u ustanovi, preduzeću ili građansko-pravnom licu novčanom kaznom od 3.000 do 5.000 dinara

Član 97.

Novčanom kaznom od 20.000 do 30.000 dinara kazniće se za prekršaj ustanova, preduzeće ili građansko-pravno lice, ako:

1) arheološka iskopavanja i istraživanja vrši bez dozvole (član 63. ovog zakona);

2) vrši arheološka iskopavanja i istraživanja, a ne ispunjava uslove za vršenje tih djelatnosti

(član 63. ovog zakona);

3) postupi protivno odredbi člana 66. ovog zakona;

4) izvodi radove na održavanju, konzervaciji i restauraciji spomenika kulture, a ne ispunjava uslove za izvođenje tih radova (član 58. ovog zakona).

Za prekršaje iz stava 1. ovog člana, kazniće se i odgovorno lice u ustanovi i drugo društveno- pravno lice novčanom kaznom od 4.000 do 6.000 dinara.

Član 98.

Novčanom kaznom od 8.000 do 10.000 dinara kazniće se za prekršaj ustanova, odnosno preduzeće ako postupi protivno odredbama člana 69. ovog zakona.

Za prekršaj iz stava 1. ovog člana, kazniće se i odgovorno lice u ustanovi novčanom kaznom od

3.000 do 5.000 dinara.

Član 99.

Novčanom kaznom od 2.000 do 4.000 dinara kazniće se fizičko lice-imalac spomenika kulture za prekršaj, ako:

1) postupi protivno odredbi (član 51. stav 1. tačka 1.);

2) ne dopušti istraživanja i proučavanja spomenika kulture u naučne i stručne svrhe (član 51. stav 1. tačka 3. ovog zakona);

3) ne učini spomenik kulture pristupačnim javnosti (član 51. stav 1. tačka 4. ovog zakona);

4) ne preda u određeno vrijeme spomenik kulture ustanovi, preduzeću ili organu radi izlaganja (član 51. stav 1. tačka 5. ovog zakona);

5) postupi protivno odredbama člana 53. ovog zakona;

6) postupi protivno odredbama člana 58. ovog zakona;

7) postupi protivno odredbama člana 63. ovog zakona.

XII PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 100.

Danom stupanja na snagu ovog zakona Opštinski zavod za zaštitu spomenika kulture u Kotoru nastavlja sa radom kao Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture.

Član 101.

Danom stupanja na snagu ovog zakona Republički, odnosno Regionalni zavod nastavlja sa radom kao javna ustanova.

Član 102.

Zavodi su dužni da usklade rad, organizaciju i opšta akta sa odredbama ovog zakona, u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 103.

Republički zavod dužan je da, u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, izvrši kategorizaciju nepokretnih spomenika kulture na teritoriji Republike.

U postupku kategorizacije, iz stava 1. ovog člana, Republički zavod odrediće granice zaštićene okoline iz člana 3. ovog zakona.

Član 104.

Republički zavod će u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona predložiti program kategorizacije i proglašenja spomenika kulture sa dinamikom i potrebnim sredstvima.

Član 105.

Lica koja do stupanja na snagu ovog zakona nijesu položila stručni ispit, dužna su da ga polože u roku od dvije godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.