The measure is available in the following languages:

KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SE SHQIPËRISË

Aprovuar nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë më 21 tetor 1998

Ne, Populli i Shqipërisë, krenarë dhe të vetëdijshëm për historinë tonë, me përgjegjësi për të ardhmen, me besim te Zoti dhe/ose te vlera të tjera universale, me vendosmërinë për të ndërtuar një shtet të së drejtës, demokratik e social, për të garantuar të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, me frymën e tolerancës dhe të bashkëjetesës fetare, me zotimin për mbrojtjen e dinjitetit dhe të personalitetit njerëzor, si dhe për prosperitetin e të gjithë kombit, për paqen, mirëqenien, kulturën dhe solidaritetin shoqëror, me aspiratën shekullore të popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar, e thellë se drejtësia, paqja, harmonia dhe bashkëpunimi ndërmjet kombeve janë ndër vlerat më të larta të njerëzimit,

Vendosim këtë Kushtetutë:

PJESA E PARË

PARIME THEMELORE

Neni 1

1. Shqipëria është republikë parlamentare.

2. Republika e Shqipërisë është shtet unitar dhe i pandashëm.

3. Qeverisja bazohet në një sistem zgjedhjesh të lira, të barabarta, të përgjithshme e periodike.

Neni 2

1. Sovraniteti në Republikën e Shqipërisë i përket popullit.

2. Populli e ushtron sovranitetin nëpërmjet përfaqësuesve të tij ose drejtpërsëdrejti.

3. Për ruajtjen e paqes dhe të interesave kombëtarë, Republika e Shqipërisë mund të marrë pjesë në një sistem sigurimi kolektiv, në bazë të një ligji të miratuar me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

Neni 3

Pavarësia e shtetit dhe tërësia e territorit të tij, dinjiteti i njeriut, të drejtat dhe liritë e tij, drejtësia shoqërore, rendi kushtetues, pluralizmi, identiteti kombëtar dhe trashëgimia kombëtare, bashkëjetesa fetare, si dhe bashkëjetesa dhe mirëkuptimi i shqiptarëve me pakicat janë baza e këtij shteti, i cili ka për detyrë t'i respektojë dhe t'i mbrojë.

Neni 4

1. E drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit.

2. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë.

3. Dispozitat e Kushtetutës zbatohen drejtpërsëdrejti, përveç rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe.

Neni 5

Republika e Shqipërisë zbaton të drejtën ndërkombëtare të detyrueshme për të.

Neni 6

Organizimi dhe funksionimi i organeve të parashikuara në këtë Kushtetutë rregullohen me ligjet e tyre përkatëse, përveç rasteve kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe.

Neni 7

Sistemi i qeverisjes në Republikën e Shqipërisë bazohet në ndarjen dhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor.

Neni 8

1. Republika e Shqipërisë mbron të drejtat kombëtare të popullit shqiptar që jeton jashtë kufijve të saj.

2. Republika e Shqipërisë mbron të drejtat e shtetasve shqiptarë me banim të përkohshëm ose të përhershëm jashtë kufijve të vet.

3. Republika e Shqipërisë u siguron ndihmë shtetasve shqiptarë që jetojnë e punojnë jashtë shtetit për të ruajtur e për të zhvilluar lidhjet me trashëgiminë kulturore kombëtare.

Neni 9

1. Partitë politike krijohen lirisht. Organizimi i tyre duhet të përputhet me parimet demokratike.

2. Partitë politike dhe organizatat e tjera, programet dhe veprimtaria e të cilave mbështeten në metoda totalitariste, që nxitin e përkrahin urrejtjen racore, fetare, krahinore ose etnike, që përdorin dhunën për marrjen e pushtetit ose për të ndikuar në politikën shtetërore, si edhe ato me karakter të fshehtë janë të ndaluara sipas ligjit.

3. Burimet financiare të partive, si dhe shpenzimet e tyre bëhen kurdoherë publike.

Neni 10

1. Në Republikën e Shqipërisë nuk ka fe zyrtare.

2. Shteti është asnjanës në çështjet e besimit e të ndërgjegjes dhe garanton lirinë e shprehjes së tyre në jetën publike.

3. Shteti njeh barazinë e bashkësive fetare.

4. Shteti dhe bashkësitë fetare respektojnë në mënyrë të ndërsjelltë pavarësinë e njëri-tjetrit dhe bashkëpunojnë në të mirë të secilit dhe të të gjithëve.

5. Marrëdhëniet ndërmjet shtetit dhe bashkësive fetare rregullohen mbi bazën e marrëveshjeve të lidhura ndërmjet përfaqësuesve të tyre dhe Këshillit të Ministrave. Këto marrëveshje ratifikohen në Kuvend.

6. Bashkësitë fetare janë persona juridikë. Ato kanë pavarësi në administrimin e pasurive të tyre sipas parimeve, rregullave dhe kanoneve të tyre, për sa nuk cenohen interesat e të tretëve.

Neni 11

1. Sistemi ekonomik i Republikës së Shqipërisë bazohet në pronën private e publike, si dhe në ekonominë e tregut dhe në lirinë e veprimtarisë ekonomike.

2. Prona private dhe publike mbrohen njëlloj me ligj.

3. Kufizime të lirisë së veprimtarisë ekonomike mund të vendosen vetëm me ligj dhe vetëm për arsye të rëndësishme publike.

Neni 12

1. Forcat e armatosura sigurojnë pavarësinë e vendit, si dhe mbrojnë tërësinë territoriale dhe rendin e tij kushtetues.

2. Forcat e armatosura ruajnë asnjanësinë në çështjet politike dhe i nënshtrohen kontrollit civil.

3. Asnjë forcë e huaj ushtarake nuk mund të vendoset dhe as të kalojë në territorin shqiptar, si dhe asnjë forcë ushtarake shqiptare nuk mund të dërgohet jashtë, përveçse me një ligj të miratuar me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

Neni 13

Qeverisja vendore në Republikën e Shqipërisë ngrihet në bazë të parimit të decentralizmit të pushtetit dhe ushtrohet sipas parimit të autonomisë vendore.

Neni 14

1. Gjuha zyrtare në Republikën e Shqipërisë është shqipja.

2. Flamuri kombëtar është i kuq me një shqiponjë të zezë dykrenore në mes.

3. Stema e Republikës së Shqipërisë paraqet një shqyt me fushë të kuqe me një shqiponjë të zezë dykrenore në mes. Në krye të shqytit, me ngjyrë të artë, është vendosur përkrenarja e Skënderbeut.

4. Himni kombëtar është "Rreth Flamurit të Përbashkuar".

5. Festa Kombëtare e Republikës së Shqipërisë është Dita e Flamurit, 28 Nëntori.

6. Kryeqyteti i Republikës së Shqipërisë është Tirana.

7. Forma dhe përmasat e simboleve kombëtare, përmbajtja e tekstit të himnit kombëtar, si dhe përdorimi i tyre rregullohen me ligj.

PJESA E DYTË

TË DREJTAT DHE LIRITË THEMELORE TË NJERIUT

KREU I

PARIME TË PËRGJITHSHME

Neni 15

1. Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të padhunueshme dhe qëndrojnë në themel të të gjithë rendit juridik.

2. Organet e pushtetit publik, në përmbushje të detyrave të tyre, duhet të respektojnë të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, si dhe të kontribuojnë në realizimin e tyre.

Neni 16

1. Të drejtat e liritë themelore, si dhe detyrimet e parashikuara në Kushtetutë për shtetasit shqiptarë vlejnë njëlloj edhe për të huajt e për personat pa shtetësi në territorin e Republikës së Shqipërisë, me përjashtim të rasteve kur Kushtetuta e lidh në mënyrë të posaçme me shtetësinë shqiptare ushtrimin e të drejtave e të lirive të caktuara.

2. Të drejtat dhe liritë themelore, si dhe detyrimet e parashikuara ne Kushtetutë vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa përputhen me qëllimet e përgjithshme të këtyre personave dhe me thelbin e këtyre të drejtave, lirive dhe detyrimeve.

Neni 17

1. Kufizime të të drejtave dhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund të vendosen vetëm me ligj për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve. Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë.

2. Këto kufizime nuk mund të cenojnë thelbin e lirive dhe të të drejtave dhe në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut.

Neni 18

1. Të gjithë janë të barabartë përpara ligjit.

2. Askush nuk mund të diskriminohet padrejtësisht për shkaqe të tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose përkatësia prindërore.

3. Askush nuk mund të diskriminohet për shkaqet e përmendura në paragrafin 2, nëse nuk ekziston një përligjje e arsyeshme dhe objektive.

Neni 19

1. Kushdo që lind duke pasur qoftë edhe njërin prej prindërve me shtetësi shqiptare, e fiton vetiu shtetësinë shqiptare. Shtetësia shqiptare fitohet edhe për shkaqe të tjera të parashikuara me ligj.

2. Shtetasi shqiptar nuk mund ta humbasë shtetësinë, përveçse kur ai heq dorë prej saj.

Neni 20

1. Personat që u përkasin pakicave kombëtare ushtrojnë në barazi të plotë para ligjit të drejtat dhe liritë e tyre.

2. Ata kanë të drejtë të shprehin lirisht, pa u ndaluar as detyruar, përkatësinë e tyre etnike, kulturore, fetare e gjuhësore. Ata kanë të drejtë t'i ruajnë e zhvillojnë ato, të mësojnë dhe të mësohen në gjuhën e tyre amtare, si dhe të bashkohen në organizata e shoqata për mbrojtjen e interesave dhe të identitetit të tyre.

KREU II

LIRITË DHE TË DREJTAT VETJAKE

Neni 21

Jeta e personit mbrohet me ligj.

Neni 22

1. Liria e shprehjes është e garantuar.

2. Liria e shtypit, e radios dhe e televizionit është e garantuar.

3. Censura paraprake e mjeteve të komunikimit ndalohet.

4. Ligji mund të kërkojë dhënien e autorizimit për funksionimin e stacioneve të radios ose të televizionit.

Neni 23

1. E drejta e informimit është e garantuar.

2. Kushdo ka të drejtë, në përputhje me ligjin, të marrë informacion për veprimtarinë e organeve shtetërore, si dhe të personave që ushtrojnë funksione shtetërore.

3. Kujtdo i jepet mundësia të ndjekë mbledhjet e organeve të zgjedhura kolektive.

Neni 24

1. Liria e ndërgjegjes dhe e fesë eshtë e garantuar.

2. Secili është i lirë të zgjedhë ose të ndryshojë fenë ose bindjet, si dhe t'i shfaqë ato individualisht ose kolektivisht, në publik ose në jetën private, nëpërmjet kultit, arsimimit, praktikave ose kryerjes së riteve.

3. Askush nuk mund të detyrohet ose të ndalohet të marrë pjesë në një bashkësi fetare ose në praktikat e saj, si dhe të bëjë publike bindjet ose besimin e tij.

Neni 25

Askush nuk mund t'i nënshtrohet torturës, dënimit apo trajtimit mizor, çnjerëzor ose poshtërues.

Neni 26

Askujt nuk mund t'i kërkohet të kryejë një punë të detyruar, përveçse në rastet e ekzekutimit të një vendimi gjyqësor, të kryerjes së shërbimit ushtarak, të një shërbimi që rrjedh nga një gjendje lufte, nga një gjendje e jashtëzakonshme ose nga një fatkeqësi natyrore, që kërcënon jetën ose shëndetin e njerëzve.

Neni 27

1. Askujt nuk mund t'i hiqet liria, përveçse në rastet dhe sipas procedurave të parashikuara me ligj.

2. Liria e personit nuk mund të kufizohet, përveçse në rastet e mëposhtme:

a) kur është dënuar me burgim nga gjykata kompetente;

b) për moszbatim të urdhrave të ligjshëm të gjykatës ose për moszbatim të ndonjë detyrimi të caktuar me ligj;

c) kur ka dyshime të arsyeshme se ka kryer një vepër penale ose për të parandaluar kryerjen prej tij të veprës penale ose largimin e tij pas kryerjes së saj;

ç) për mbikëqyrjen e të miturit për qëllime edukimi ose për shoqërimin e tij në organin kompetent;

d) kur personi është përhapës i një sëmundjeje ngjitëse, i paaftë mendërisht dhe i rrezikshëm për shoqërinë;

dh) për hyrje të paligjshme në kufirin shtetëror, si dhe në rastet e dëbimit ose të ekstradimit.

3. Askujt nuk mund t'i hiqet liria vetëm për shkak se nuk është në gjendje të përmbushë një detyrim kontraktor.

Neni 28

1. Kushdo, të cilit i hiqet liria, ka të drejtë të njoftohet menjëherë në gjuhën që ai kupton, për shkaqet e kësaj mase, si dhe për akuzën që i bëhet. Personi, të cilit i është hequr liria, duhet të njoftohet se nuk ka asnjë detyrim të bëjë ndonjë deklaratë dhe ka të drejtë të komunikojë menjëherë me avokatin, si dhe t'i jepet mundësia për realizimin e të drejtave të tij.

2. Personi, të cilit i është hequr liria sipas nenit 27, paragrafi 2, nënparagrafi c, duhet të dërgohet brenda 48 orëve përpara gjyqtarit, i cili vendos paraburgimin ose lirimin e tij jo më vonë se 48 orë nga çasti i marrjes së dokumenteve për shqyrtim.

3. I paraburgosuri ka të drejtë të ankohet kundër vendimit të gjyqtarit. Ai ka të drejtë të gjykohet brenda një afati të arsyeshëm ose të procedohet i lirë përkundrejt një garancie pasurore sipas ligjit.

4. Në të gjitha rastet e tjera, personi, të cilit i hiqet liria në rrugë jashtëgjyqësore, mund t'i drejtohet në çdo kohë gjyqtarit, i cili vendos brenda 48 orëve për ligjshmërinë e kësaj mase.

5. çdo person, të cilit i është hequr liria sipas nenit 27, ka të drejtën e trajtimit njerëzor dhe të respektimit të dinjitetit të tij.

Neni 29

1. Askush nuk mund të akuzohet ose të deklarohet fajtor për një vepër penale, e cila nuk konsiderohej e tillë me ligj në kohën e kryerjes së saj, me përjashtim të veprave, të cilat në kohën e kryerjes së tyre, përbënin krime lufte ose krime kundër njerëzimit sipas së drejtës ndërkombëtare.

2. Nuk mund të jepet një dënim më i rëndë se ai që ka qenë parashikuar me ligj në kohën e kryerjes së veprës penale.

3. Ligji penal favorizues ka fuqi prapavepruese.

Neni 30

Kushdo quhet i pafajshëm përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë.

Neni 31

Gjatë procesit penal kushdo ka të drejtë:

a) të vihet në dijeni menjëherë dhe hollësisht për akuzën që i bëhet, për të drejtat e tij, si dhe t'i krijohet mundësia për të njoftuar familjen ose të afërmit e tij;

b) të ketë kohën dhe lehtësitë e mjaftueshme për të përgatitur mbrojtjen e vet;

c) të ketë ndihmën pa pagesë të një përkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhën shqipe;

ç) të mbrohet vetë ose me ndihmën e një mbrojtësi ligjor të zgjedhur prej tij; të komunikojë lirisht dhe privatisht me të, si dhe t'i sigurohet mbrojtja falas, kur nuk ka mjete të mjaftueshme;

d) t'u bëjë pyetje dëshmitarëve të pranishëm dhe të kërkojë paraqitjen e dëshmitarëve, të ekspertëve dhe të personave të tjerë, të cilët mund të sqarojnë faktet.

Neni 32

1. Askush nuk mund të detyrohet të dëshmojë kundër vetvetes ose familjes së vet dhe as të pohojë fajësinë e tij.

2. Askush nuk mund të deklarohet fajtor mbi bazën e të dhënave të mbledhura në mënyrë të paligjshme.

Neni 33

1. Kushdo ka të drejtë të dëgjohet para se të gjykohet.

2. Nga kjo e drejtë nuk mund të përfitojë personi që i fshihet drejtësisë.

Neni 34

Askush nuk mund të dënohet më shumë se një herë per të njëjtën vepër penale dhe as të gjykohet sërish, me përjashtim të rasteve kur është vendosur rigjykimi i çështjes nga një gjykatë më e lartë, sipas mënyrës së parashikuar me ligj.

Neni 35

1. Askush nuk mund të detyrohet, përveçse kur e kërkon ligji, të bëjë publike të dhëna që lidhen me personin e tij.

2. Mbledhja, përdorimi dhe bërja publike e të dhënave rreth personit bëhet me pëlqimin e tij, me përjashtim të rasteve të parashikuara me ligj.

3. Kushdo ka të drejtë të njihet me të dhënat e mbledhura rreth tij, me përjashtim të rasteve të parashikuara me ligj.

4. Kushdo ka të drejtë të kërkojë ndreqjen ose fshirjen e të dhënave të pavërteta ose të paplota ose të mbledhura në kundërshtim me ligjin.

Neni 36

Liria dhe fshehtësia e korrespondencës ose e çdo mjeti tjetër të komunikimit janë të garantuara.

Neni 37

1. Paprekshmëria e banesës është e garantuar.

2. Kontrollet e banesës, si dhe të mjediseve që njësohen me të, mund të bëhen vetëm në rastet dhe në mënyrat e parashikuara me ligj.

3. Askujt nuk mund t'i bëhet kontroll vetjak jashtë procesit penal, me përjashtim të rasteve të hyrjes në territorin e shtetit dhe të daljes prej tij ose për të mënjanuar një rrezik që i kanoset sigurimit publik.

Neni 38

1. Kushdo ka të drejtë të zgjedhë vendbanimin si dhe të lëvizë lirisht në çdo pjesë të territorit të shtetit.

2. Askush nuk mund të pengohet të dalë lirisht jashtë shtetit.

Neni 39

1. Asnjë shtetas shqiptar nuk mund të dëbohet nga territori i shtetit.

2. Ekstradimi mund të lejohet vetëm kur është parashikuar shprehimisht në marrëveshjet ndërkombëtare në të cilat Republika e Shqipërisë është palë, dhe vetëm me vendim gjyqësor.

3. Ndalohet dëbimi kolektiv i të huajve. Dëbimi i individëve të huaj lejohet në kushtet e përcaktuara me ligj.

Neni 40

Të huajt kanë të drejtën e strehimit në Republikën e Shqipërisë sipas ligjit.

Neni 41

1. E drejta e pronës private është e garantuar.

2. Prona fitohet me dhurim, me trashëgimi, me blerje dhe me çdo mënyrë tjetër klasike të parashikuar në Kodin Civil.

3. Ligji mund të parashikojë shpronësime ose kufizime në ushtrimin e së drejtës së pronës vetëm për interesa publikë.

4. Shpronësimet ose ato kufizime të së drejtës së pronës që barazohen me shpronësimin, lejohen vetëm përkundrejt një shpërblimi të drejtë.

5. Për mosmarrëveshjet lidhur me masën e shpërblimit mund të bëhet ankim në gjykatë.

Neni 42

1. Liria, prona dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj nuk mund të cenohen pa një proces të rregullt ligjor.

2. Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj.

Neni 43

Kushdo ka të drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveçse kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe.

Neni 44

Kushdo ka të drejtë të rehabilitohet dhe/ose të zhdëmtohet në përputhje me ligjin, në rast se është dëmtuar për shkak të një akti, veprimi ose mosveprimi të paligjshëm të organeve shtetërore.

KREU III

LIRITË DHE TË DREJTAT POLITIKE

Neni 45

1. Çdo shtetas që ka mbushur tetëmbëdhjetë vjeç, qoftë edhe ditën e zgjedhjeve, ka të drejtën të zgjedhë dhe të zgjidhet.

2. Përjashtohen nga e drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqësor të formës së prerë si të paaftë mendërisht.

3. Të dënuarit që janë duke vuajtur dënimin me heqje të lirisë, kanë vetëm të drejtën për të zgjedhur.

4. Vota është vetjake, e barabartë, e lirë dhe e fshehtë.

Neni 46

1. Kushdo ka të drejtë të organizohet kolektivisht për çfarëdo qëllimi të ligjshëm.

2. Regjistrimi në gjykatë i organizatave ose i shoqatave bëhet sipas procedurës së parashikuar me ligj.

3. Organizatat ose shoqatat që ndjekin qëllime antikushtetuese janë të ndaluara sipas ligjit.

Neni 47

1. Liria e tubimeve paqësore dhe pa armë, si dhe e pjesëmarrjes në to është e garantuar.

2. Tubimet paqësore në sheshe dhe në vendet e kalimit publik bëhen sipas procedurave të parashikuara me ligj.

Neni 48

Kushdo, vetë ose së bashku me të tjerë, mund t'u drejtojë kërkesa, ankesa ose vërejtje organeve publike, të cilat janë të detyruara të përgjigjen në afatet dhe kushtet e caktuara me ligj.

KREU IV

LIRITË DHE TË DREJTAT EKONOMIKE, SOCIALE DHE KULTURORE

Neni 49

1. Secili ka të drejtë të fitojë mjetet e jetesës së tij me punë të ligjshme, që e ka zgjedhur ose pranuar vetë. Ai është i lirë të zgjedhë profesionin, vendin e punës, si dhe sistemin e kualifikimit të vet profesional.

2. Të punësuarit kanë të drejtën e mbrojtjes shoqërore të punës.

Neni 50

Të punësuarit kanë të drejtë të bashkohen lirisht në organizata sindikale për mbrojtjen e interesave të tyre të punës.

Neni 51

1. E drejta e të punësuarit për grevë që ka të bëjë me marrëdhëniet e punës, është e garantuar.

2. Kufizime për kategori të veçanta të punësuarish mund të vendosen me ligj për t'i siguruar shoqërisë shërbimet e domosdoshme.

Neni 52

1. Kushdo ka të drejtën e sigurimeve shoqërore në pleqëri ose kur është i paaftë për punë, sipas një sistemi të caktuar me ligj.

2. Kushdo, kur mbetet pa punë për shkaqe të pavarura nga vullneti i tij dhe kur nuk ka mjete të tjera jetese, ka të drejtën e ndihmës në kushtet e parashikuara me ligj.

Neni 53

1. Kushdo ka të drejtë të martohet dhe të ketë familje.

2. Martesa dhe familja gëzojnë mbrojtjen e veçantë të shtetit.

3. Lidhja dhe zgjidhja e martesës rregullohen me ligj.

Neni 54

1. Fëmijët, të rinjtë, gratë shtatzëna dhe nënat e reja kanë të drejtën e një mbrojtjeje të veçantë nga shteti.

2. Fëmijët e lindur jashtë martese kanë të drejta të barabarta me të lindurit nga martesa.

3. €do fëmijë ka të drejtë të jetë i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytëzimi dhe përdorimi për punë, e veçanërisht nën moshën minimale për punën e fëmijëve, që mund të dëmtojë shëndetin, moralin ose të rrezikojë jetën a zhvillimin e tij normal.

Neni 55

1. Shtetasit gëzojnë në mënyrë të barabartë të drejtën për kujdes shëndetësor nga shteti.

2. Kushdo ka të drejtë për sigurim shëndetësor sipas procedurës së caktuar me ligj.

Neni 56

Kushdo ka të drejtë të informohet për gjendjen e mjedisit dhe për mbrojtjen e tij.

Neni 57

1. Kushdo ka të drejtën për arsimim.

2. Arsimi shkollor i detyrueshëm caktohet me ligj.

3. Arsimi i mesëm i përgjithshëm publik është i hapur për të gjithë.

4. Arsimi i mesëm profesional dhe i lartë mund të kushtëzohet vetëm nga kritere aftësie.

5. Arsimi i detyrueshëm, si dhe arsimi i mesëm i përgjithshëm në shkollat publike është falas.

6. Nxënësit dhe studentët mund të arsimohen edhe në shkolla jopublike të të gjitha niveleve, të cilat krijohen e funksionojnë në bazë të ligjit.

7. Autonomia e institucioneve të arsimit të lartë dhe liria akademike janë të garantuara me ligj.

Neni 58

1. Liria e krijimit artistik dhe e kërkimit shkencor, vënia në përdorim si dhe përfitimi prej arritjeve të tyre janë të garantuara për të gjithë.

2. E drejta e autorit mbrohet me ligj.

KREU V

OBJEKTIVAT SOCIALË

Neni 59

1. Shteti, brenda kompetencave kushtetuese dhe mjeteve që disponon, si dhe në plotësim të nismës dhe të përgjegjësisë private, synon:

a) punësimin në kushte të përshtatshme të të gjithë personave të aftë për punë;

b) plotësimin e nevojave të shtetasve për strehim;

c) standardin më të lartë shëndetësor, fizik e mendor, të mundshëm;

ç) arsimimin dhe kualifikimin sipas aftësive të fëmijëve dhe të të rinjve, si dhe të personave të pazënë me punë;

d) një mjedis të shëndetshëm dhe ekologjikisht të përshtatshëm për brezat e sotëm dhe të ardhshëm;

dh) shfrytëzimin racional të pyjeve, ujërave, kullotave dhe burimeve të tjera natyrore mbi bazën e parimit të zhvillimit të qëndrueshëm;

e) përkujdesjen dhe ndihmën për të moshuarit, jetimët dhe invalidët;

ë) zhvillimin e sportit dhe të veprimtarive ripërtëritëse;

f) riaftësimin shëndetësor, edukimin e specializuar dhe integrimin në shoqëri të të paaftëve, si dhe përmirësimin në vazhdimësi të kushteve të tyre të jetesës;

g) mbrojtjen e trashëgimisë kombëtare, kulturore dhe kujdesin e veçantë për gjuhën shqipe.

2. Përmbushja e objektivave socialë nuk mund të kërkohet drejtpërdrejt në gjykatë. Ligji përcakton kushtet dhe masën në të cilat mund të kërkohet realizimi i këtyre objektivave.

KREU VI

AVOKATI I POPULLIT

Neni 60

1. Avokati i Popullit mbron të drejtat, liritë dhe interesat e ligjshëm të individit nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme e të parregullta të organeve të administratës publike.

2. Avokati i Popullit është i pavarur në ushtrimin e detyrës së tij.

3. Avokati i Popullit ka buxhet të veçantë, të cilin e administron vetë. Ai e propozon buxhetin sipas ligjit.

Neni 61

1. Avokati i Popullit zgjidhet nga tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit për një periudhë prej 5 vjetësh, me të drejtë rizgjedhjeje.

2. Avokati i Popullit mund të jetë çdo shtetas shqiptar, me arsim të lartë, me njohuri dhe veprimtari të njohura në fushën e të drejtave të njeriut dhe të ligjit.

3. Avokati i Popullit gëzon imunitetin e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë.

4. Avokati i Popullit nuk mund të bëjë pjesë në asnjë parti politike, nuk mund të kryejë veprimtari tjetër politike, shtetërore ose profesionale dhe as të marrë pjesë në organizmat drejtues të organizatave shoqërore, ekonomike dhe tregtare.

Neni 62

1. Avokati i Popullit mund të shkarkohet vetëm me kërkesë të motivuar të jo më pak se një së tretës së deputetëve.

2. Në këtë rast Kuvendi vendos me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij.

Neni 63

1. Avokati i Popullit paraqet raport vjetor përpara Kuvendit.

2. Avokati i Popullit raporton përpara Kuvendit kur i kërkohet prej këtij, si dhe mund t'i kërkojë Kuvendit të dëgjohet për çështje që ai i çmon të rëndësishme.

3. Avokati i Popullit ka të drejtë të bëjë rekomandime dhe të propozojë masa kur vëren shkelje të të drejtave dhe lirive të njeriut nga administrata publike.

4. Organet dhe funksionarët publikë janë të detyruar t'i paraqesin Avokatit të Popullit të gjitha dokumentet dhe informacionet e kërkuara prej tij.

PJESA E TRETË

KUVENDI

KREU I

ZGJEDHJA DHE AFATI

Neni 64

1. Kuvendi përbëhet nga 140 deputetë. 100 deputetë zgjidhen drejtpërdrejt në zona njëemërore me numër të përafërt zgjedhësish. 40 deputetë zgjidhen nga listat shumemërore të partive dhe/ose koalicioneve të partive sipas renditjes në to.

2. Numri i përgjithshëm i deputetëve të çdo partie dhe/ose koalicioni partish përcaktohet në raport sa më të afërt me votat e vlefshme të marra prej tyre në të gjithë vendin në raundin e parë të zgjedhjeve.

3. Partitë që marrin më pak se 2.5 për qind dhe koalicionet e partive që marrin më pak se 4 për qind të votave të vlefshme në të gjithë vendin në raundin e parë të zgjedhjeve, nuk përfitojnë nga listat shumemërore përkatëse.

Neni 65

1. Kuvendi zgjidhet për katër vjet.

2. Zgjedhjet për Kuvendin zhvillohen 60 deri në 30 ditë para mbarimit të mandatit dhe jo më vonë se 45 ditë pas shpërndarjes së tij.

3. Mandati i Kuvendit vazhdon deri në mbledhjen e parë të Kuvendit të ri. Në këtë ndërkohë Kuvendi nuk mund të nxjerrë ligje ose të marrë vendime, me përjashtim të rasteve të vendosjes së masave të jashtëzakonshme.

Neni 66

Mandati i Kuvendit zgjatet vetëm në rast lufte dhe për aq kohë sa vazhdon ajo. Kur Kuvendi është i shpërndarë, ai rithirret vetiu.

Neni 67

1. Kuvendi i porsazgjedhur thirret në mbledhjen e parë nga Presidenti i Republikës jo më vonë se 20 ditë nga përfundimi i zgjedhjeve.

2. Në rast se Presidenti i Republikës nuk e ushtron këtë kompetencë, Kuvendi duhet të mblidhet vetë brenda 10 ditëve nga mbarimi i afatit të parashikuar në paragrafin 1 të këtij neni.

KREU II

DEPUTETËT

Neni 68

1. Kandidatët për deputetë mund të paraqiten vetëm nga partitë politike, nga koalicionet e partive, si dhe nga zgjedhësit.

2. Rregullat për caktimin e kandidatëve për deputetë, për organizimin dhe zhvillimin e zgjedhjeve, si dhe përcaktimi i zonave zgjedhore dhe kushtet e vlefshmërisë së zgjedhjeve rregullohen nga ligji për zgjedhjet.

Neni 69

1. Nuk mund të kandidojnë e as të zgjidhen deputetë, pa hequr dorë nga detyra:

a) gjyqtarët, prokurorët;

b) ushtarakët e shërbimit aktiv;

c) punonjësit e policisë dhe të sigurimit kombëtar;

ç) përfaqësuesit diplomatikë;

d) kryetarët e bashkive dhe të komunave, si dhe prefektët në vendet ku kryejnë detyrat e tyre;

dh) kryetarët dhe anëtarët e komisioneve të zgjedhjeve;

e) Presidenti i Republikës dhe funksionarët e lartë të administratës shtetërore të parashikuar nga ligji.

2. Mandati i fituar në kundërshtim me paragrafin 1 të këtij neni është i pavlefshëm.

Neni 70

1. Deputetët përfaqësojnë popullin dhe nuk lidhen me asnjë mandat detyrues.

2. Deputetët nuk mund të ushtrojnë njëkohësisht asnjë detyrë tjetër shtetërore, përveç asaj të anëtarit të Këshillit të Ministrave. Rastet e tjera të papajtueshmërisë caktohen me ligj.

3. Deputetët nuk mund të kryejnë asnjë veprimtari fitimprurëse që buron nga pasuria e shtetit ose e pushtetit vendor dhe as të fitojnë pasuri të këtyre.

4. Për çdo shkelje të paragrafit 3 të këtij neni, me mocion të kryetarit të Kuvendit ose të një së dhjetës së anëtarëve të tij, Kuvendi vendos për dërgimin e çështjes në Gjykatën Kushtetuese, e cila konstaton papajtueshmërinë.

Neni 71

1. Mandati i deputetit fillon ditën që ai shpallet i zgjedhur nga komisioni përkatës i zgjedhjeve.

2. Mandati i deputetit mbaron ose është i pavlefshëm, sipas rastit:

a) kur ai nuk bën betimin;

b) kur heq dorë nga mandati;

c) kur vërtetohet një nga kushtet e pazgjedhshmërisë ose papajtueshmërisë të parashikuara në nenet 69, 70 paragrafët 2 dhe 3;

ç) kur mbaron mandati i Kuvendit;

d) kur mungon pa arsye mbi 6 muaj rresht në Kuvend;

dh) kur dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi.

Neni 72

Para fillimit të ushtrimit të mandatit deputetët bëjnë betimin në Kuvend.

Neni 73

1. Deputeti nuk mban përgjegjësi për mendimet e shprehura në Kuvend dhe për votat e dhëna prej tij. Kjo dispozitë nuk zbatohet në rastin e shpifjes.

2. Deputeti nuk mund të ndiqet penalisht pa autorizimin e Kuvendit. Autorizimi kërkohet edhe në rastin kur ai do të arrestohet.

3. Deputeti mund të ndalohet ose të arrestohet pa autorizim kur kapet në kryerje e sipër ose menjëherë pas kryerjes së një krimi të rëndë. Në këto raste, Prokurori i Përgjithshëm njofton menjëherë Kuvendin, i cili, kur konstaton se nuk ka vend për procedim, vendos për heqjen e masës.

4. Për rastet e parashikuara në paragrafët 2 dhe 3 të këtij neni, Kuvendi vendos me votim të fshehtë.

KREU III

ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI

Neni 74

1. Kuvendi i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit dhe sesioni i dytë të hënën e parë të shtatorit.

2. Kuvendi mblidhet në sesion të jashtëzakonshëm, kur kërkohet nga Presidenti i Republikës, nga Kryeministri ose nga një e pesta e të gjithë deputetëve.

3. Sesionet e jashtëzakonshme thirren nga Kryetari i Kuvendit në bazë të një rendi dite të përcaktuar.

Neni 75

1. Kuvendi zgjedh dhe shkarkon Kryetarin e vet.

2. Kuvendi organizohet dhe funksionon sipas rregullores së miratuar nga shumica e të gjithë anëtarëve.

Neni 76

1. Kryetari kryeson debatin, drejton punimet, siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij, si dhe përfaqëson Kuvendin në marrëdhëniet me të tjerët.

2. Nëpunësi më i lartë civil i Kuvendit është sekretari i përgjithshëm.

3. Shërbimet e tjera të nevojshme për funksionimin e Kuvendit kryhen nga nëpunës të tjerë, siç përcaktohet në rregulloren e brendshme.

Neni 77

1. Kuvendi zgjedh nga gjiri i tij komisione të përhershme, si dhe mund të caktojë komisione të posaçme.

2. Kuvendi ka të drejtë dhe, me kërkesë të një së katërtës së të gjithë anëtarëve të tij, është i detyruar të caktojë komision hetimi për të shqyrtuar një çështje të veçantë. Përfundimet e tyre nuk janë detyruese për gjykatat, por mund t'i njoftohen prokurorisë, e cila i vlerëson sipas procedurës ligjore.

3. Komisionet e hetimit veprojnë sipas procedurës së parashikuar me ligj.

Neni 78

1. Kuvendi vendos me shumicën e votave, në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë anëtarëve të tij, përveç rasteve kur Kushtetuta parashikon një shumicë të cilësuar.

2. Mbledhjet e deputetëve që mbahen pa u thirrur sipas rregullores, nuk sjellin asnjë pasojë.

Neni 79

1. Mbledhjet e Kuvendit bëhen të hapura.

2. Me kërkesën e Presidentit të Republikës, të Kryeministrit ose të një së pestës së deputetëve mbledhjet e Kuvendit mund të bëhen të mbyllura, kur për këtë kanë votuar shumica e të gjithë anëtarëve të tij.

Neni 80

1. Kryeministri dhe çdo anëtar tjetër i Këshillit të Ministrave është i detyruar t'u përgjigjet interpelancave dhe pyetjeve të deputetëve brenda tri javëve.

2. Anëtari i Këshillit të Ministrave ka të drejtë të marrë pjesë në mbledhjet e Kuvendit ose të komisioneve të tij; atij i jepet fjala sa herë që e kërkon.

3. Drejtuesit e institucioneve shtetërore, me kërkesë të komisioneve parlamentare, japin shpjegime dhe informojnë për çështje të ndryshme të veprimtarisë së tyre për sa e lejon ligji.

KREU IV

PROCESI LIGJVËNËS

Neni 81

1. Të drejtën për të propozuar ligje e ka Këshilli i Ministrave, çdo deputet, si dhe 20 mijë zgjedhës.

2. Miratohen me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit:

a) ligjet për organizimin dhe funksionimin e institucioneve, të parashikuara nga Kushtetuta;

b) ligji për shtetësinë;

c) ligji për zgjedhjet e përgjithshme dhe vendore;

ç) ligji për referendumet;

d) kodet;

dh) ligji për gjendjen e jashtëzakonshme;

e) ligji për statusin e funksionarëve publikë;

ë) ligji për amnistinë;

f) ligji për ndarjen administrative të Republikës.

Neni 82

1. Propozimi i ligjeve, kur është rasti, duhet të shoqërohet kurdoherë me raportin që përligj shpenzimet financiare për zbatimin e tij.

2. Asnjë projektligj joqeveritar që bën të nevojshme rritjen e shpenzimeve të buxhetit të shtetit ose që pakëson të ardhurat, nuk mund të miratohet pa marrë mendimin e Këshillit të Ministrave, i cili duhet të shprehet brenda 30 ditëve nga data e marrjes së projektligjit.

3. Në qoftë se Këshilli i Ministrave nuk shprehet brenda afatit të mësipërm, projektligji kalon për shqyrtim sipas procedurës së zakonshme.

Neni 83

1. Projektligji votohet tri herë: në parim, nen për nen dhe në tërësi.

2. Kuvendi, me kërkesë të Këshillit të Ministrave ose të një së pestës së të gjithë deputetëve, mund të shqyrtojë e të miratojë një projektligj me procedurë të përshpejtuar, por jo më parë se një javë nga fillimi i procedurës së shqyrtimit.

3. Procedura e përshpejtuar nuk lejohet për shqyrtimin e projektligjeve të parashikuara në nenin 81 paragrafi 2, me përjashtim të nënparagrafit dh.

Neni 84

1. Presidenti i Republikës shpall ligjin e miratuar brenda 20 ditëve nga paraqitja e tij.

2. Ligji quhet i shpallur, në qoftë se Presidenti i Republikës nuk ushtron të drejtat e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni dhe në paragrafin 1 të nenit 85.

3. Ligji hyn në fuqi me kalimin e jo më pak se 15 ditëve nga botimi i tij në Fletoren Zyrtare.

4. Në rastet e masave të jashtëzakonshme, si dhe në rast nevoje e urgjence, kur Kuvendi vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve dhe Presidenti i Republikës jep pëlqimin, ligji hyn në fuqi menjëherë, vetëm pasi të jetë njoftuar publikisht. Ligji duhet të botohet në numrin më të parë të Fletores Zyrtare.

Neni 85

1. Presidenti i Republikës ka të drejtë ta kthejë ligjin për rishqyrtim vetëm një herë.

2. Dekreti i Presidentit për rishqyrtimin e një ligji e humbet fuqinë, kur kundër tij votojnë shumica e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

PJESA E KATËRT

PRESIDENTI I REPUBLIKËS

Neni 86

1. Presidenti i Republikës është Kryetar i Shtetit dhe përfaqëson unitetin e popullit.

2. President mund të zgjidhet vetëm shtetasi shqiptar që nga lindja, me qëndrim jo më pak se 10 vjetët e fundit në Shqipëri dhe që ka mbushur moshën 40 vjeç.

Neni 87

1. Kandidati për President i propozohet Kuvendit nga një grup prej jo më pak se 20 deputetësh. Një deputet nuk lejohet të marrë pjesë në më shumë se një grup propozues.

2. Presidenti i Republikës zgjidhet me votim të fshehtë dhe pa debat nga Kuvendi me një shumicë prej tri të pestave të të gjithë anëtarëve të tij.

3. Kur në votimin e parë nuk arrihet kjo shumicë, brenda 7 ditëve nga kryerja e votimit të parë bëhet një votim i dytë.

4. Në rast se edhe në votimin e dytë nuk arrihet kjo shumicë, brenda 7 ditëve bëhet një votim i tretë.

5. Kur ka më shumë se dy kandidatë dhe asnjëri prej tyre nuk ka marrë shumicën e kërkuar, brenda 7 ditëve bëhet një votim i katërt ndërmjet dy kandidatëve që kanë marrë numrin më të madh të votave.

6. Në rast se edhe në votimin e katërt asnjëri prej dy kandidatëve nuk ka marrë shumicën e kërkuar, bëhet një votim i pestë.

7. Në rast se edhe pas votimit të pestë asnjëri prej dy kandidatëve nuk ka marrë shumicën e kërkuar, Kuvendi shpërndahet dhe brenda 60 ditëve bëhen zgjedhjet e reja të përgjithshme.

8. Kuvendi i ri zgjedh Presidentin sipas procedurës së parashikuar nga paragrafët 1 deri në 7 të këtij neni. Në rast se edhe Kuvendi i ri nuk e zgjedh Presidentin, ai shpërndahet dhe brenda 60 ditëve bëhen zgjedhje të reja të përgjithshme.

9. Kuvendi pasardhës zgjedh Presidentin e Republikës me shumicën e të gjithë anëtarëve të tij.

Neni 88

1. Presidenti i Republikës, në çdo rast, zgjidhet për 5 vjet, me të drejtë rizgjedhjeje vetëm një herë.

2. Procedura për zgjedhjen e Presidentit fillon jo më vonë se 30 ditë para mbarimit të mandatit presidencial paraardhës.

3. Presidenti fillon në detyrë pasi bën betimin para Kuvendit, por jo më parë se të ketë mbaruar mandati i Presidentit që largohet. Presidenti bën këtë betim:

"Betohem se do t'i bindem Kushtetutës dhe ligjeve të vendit, do të respektoj të drejtat dhe liritë e shtetasve, do të mbroj pavarësinë e Republikës së Shqipërisë dhe do t'i shërbej interesit të përgjithshëm dhe përparimit të Popullit Shqiptar." Presidenti mund të shtojë edhe: "Zoti më ndihmoftë!"

4. Presidenti që jep dorëheqjen para mbarimit të mandatit të vet, nuk mund të kandidojë në zgjedhjen presidenciale që bëhet pas dorëheqjes së tij.

Neni 89

Presidenti i Republikës nuk mund të mbajë asnjë detyrë tjetër publike, nuk mund të jetë anëtar partie dhe as të kryejë veprimtari tjetër private.

Neni 90

1. Presidenti i Republikës nuk ka përgjegjësi për aktet e kryera në ushtrim të detyrës së tij.

2. Presidenti i Republikës mund të shkarkohet për shkelje të rëndë të Kushtetutës dhe për kryerjen e një krimi të rëndë. Propozimi për shkarkimin e Presidentit në këto raste mund të bëhet nga jo më pak se një e katërta e anëtarëve të Kuvendit dhe duhet të mbështetet nga jo më pak se dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij.

3. Vendimi i Kuvendit i dërgohet Gjykatës Kushtetuese, e cila, kur vërteton fajësinë e Presidentit të Republikës, deklaron shkarkimin e tij nga detyra.

Neni 91

1. Kur Presidenti i Republikës është në pamundësi të përkohshme për të ushtruar funksionet e tij ose kur vendi i tij mbetet vakant, Kryetari i Kuvendit zë vendin dhe ushtron kompetencat e tij.

2. Në rast se Presidenti nuk mund të ushtrojë detyrën për më shumë se 60 ditë, Kuvendi, me dy të tretat e të gjithë anëtarëve, vendos dërgimin e çështjes në Gjykatën Kushtetuese, e cila vërteton përfundimisht faktin e pamundësisë. Në rast të vërtetimit të pamundësisë, vendi i Presidentit mbetet vakant dhe zgjedhja e Presidentit të ri fillon brenda 10 ditëve nga dita e vërtetimit të pamundësisë.

Neni 92

Presidenti ushtron edhe këto kompetenca:

a) i drejton mesazhe Kuvendit;

b) ushtron të drejtën e faljes sipas ligjit;

c) jep shtetësinë shqiptare dhe lejon lënien e saj sipas ligjit;

ç) jep dekorata e tituj nderi sipas ligjit;

d) jep gradat më të larta ushtarake sipas ligjit;

dh) me propozim të Kryeministrit, emëron dhe liron përfaqësuesit e plotfuqishëm të Republikës së Shqipërisë në shtetet e tjera dhe në organizatat ndërkombëtare;

e) pranon letrat kredenciale dhe tërheqjen e përfaqësuesve diplomatikë të shteteve të tjera dhe të organizatave ndërkombëtare të akredituara në Republikën e Shqipërisë;

ë) lidh marrëveshje ndërkombëtare sipas ligjit;

f) me propozim të Kryeministrit, emëron drejtorin e shërbimit informativ të shtetit;

g) emëron Kryetarin e Akademisë së Shkencave dhe rektorët e universiteteve sipas ligjit;

gj) cakton datën e zgjedhjeve për Kuvendin, për organet e pushtetit vendor dhe për zhvillimin e referendumeve;

h) kërkon mendim dhe të dhëna me shkrim nga drejtuesit e institucioneve shtetërore për çështje që kanë të bëjnë me detyrat e tyre.

Neni 93

Presidenti i Republikës, në zbatim të kompetencave të tij, nxjerr dekrete.

Neni 94

Presidenti i Republikës nuk mund të ushtrojë kompetenca të tjera përveç atyre që i njihen shprehimisht me Kushtetutë dhe që i jepen me ligje të nxjerra në pajtim me të.

PJESA E PESTË

KËSHILLI I MINISTRAVE

Neni 95

1. Këshilli i Ministrave përbëhet nga Kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat.

2. Këshilli i Ministrave ushtron çdo funksion shtetëror, i cili nuk u është dhënë organeve të pushteteve të tjera shtetërore ose të qeverisjes vendore.

Neni 96

1. Presidenti i Republikës, në fillim të legjislaturës, si dhe kur vendi i Kryeministrit mbetet vakant, emëron Kryeministrin me propozim të partisë ose koalicionit të partive, që ka shumicën e vendeve në Kuvend.

2 .Në qoftë se Kryeministri i emëruar nuk miratohet nga Kuvendi, Presidenti emëron një Kryeministër të ri brenda 10 ditëve.

3. Në qoftë se edhe Kryeministri i emëruar rishtas nuk miratohet nga Kuvendi, brenda 10 ditëve Kuvendi zgjedh një Kryeministër tjetër. Në këtë rast Presidenti emëron Kryeministrin e ri.

4. Kur Kuvendi nuk arrin të zgjedhë Kryeministrin e ri, Presidenti i Republikës shpërndan Kuvendin.

Neni 97

Kryeministri i emëruar sipas nenit 96, nenit 104 ose 105, i paraqet për miratim Kuvendit, brenda 10 ditëve, programin politik të Këshillit të Ministrave së bashku me përbërjen e tij.

Neni 98

1. Ministri emërohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republikës, me propozim të Kryeministrit, brenda 7 ditëve.

2. Dekreti shqyrtohet brenda 10 ditëve nga Kuvendi.

Neni 99

Para fillimit të detyrës, Kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat betohen para Presidentit të Republikës.

Neni 100

1. Këshilli i Ministrave përcakton drejtimet kryesore të politikës së përgjithshme shtetërore.

2. Këshilli i Ministrave merr vendime me propozim të Kryeministrit ose të ministrit përkatës.

3. Mbledhjet e Këshillit të Ministrave bëhen të mbyllura.

4. Aktet e Këshillit të Ministrave janë të vlefshme, kur nënshkruhen nga Kryeministri dhe ministri propozues.

5. Këshilli i Ministrave nxjerr vendime dhe udhëzime.

Neni 101

Këshilli i Ministrave, në rast nevoje dhe urgjence, nën përgjegjësinë e tij, mund të nxjerrë akte normative që kanë fuqinë e ligjit, për marrjen e masave të përkohshme. Këto akte normative i dërgohen menjëherë Kuvendit, i cili mblidhet brenda 5 ditëve nëse nuk është i mbledhur. Këto akte humbasin fuqinë që nga fillimi, në qoftë se nuk miratohen nga Kuvendi brenda 45 ditëve.

Neni 102

1. Kryeministri:

a) përfaqëson Këshillin e Ministrave dhe kryeson mbledhjet e tij;

b) koncepton dhe paraqet drejtimet kryesore të politikës së përgjithshme shtetërore dhe përgjigjet për to;

c) siguron zbatimin e legjislacionit dhe të politikave të miratuara nga Këshilli i Ministrave;

ç) bashkërendon dhe kontrollon punën e anëtarëve të Këshillit të Ministrave dhe të institucioneve të tjera të administratës qendrore të shtetit;

d) kryen detyra të tjera të parashikuara në Kushtetutë e në ligje.

2. Kryeministri zgjidh mosmarrëveshjet ndërmjet ministrave.

3. Kryeministri, në zbatim të kompetencave të tij, nxjerr urdhra.

4. Ministri, brenda drejtimeve kryesore të politikës së përgjithshme shtetërore, drejton nën përgjegjësinë e tij veprimtarinë që ka në kompetencë. Ministri, në zbatim të kompetencave të tij, nxjerr urdhra dhe udhëzime.

Neni 103

1. Ministër mund të caktohet kushdo që ka cilësitë për deputet.

2. Ministri nuk mund të ushtrojë asnjë veprimtari tjetër shtetërore dhe as të jetë drejtues ose anëtar i organeve të shoqërive fitimprurëse.

3. Anëtarët e Këshillit të Ministrave gëzojnë imunitetin e deputetit.

Neni 104

1. Në rast se mocioni i besimit i paraqitur nga Kryeministri refuzohet nga shumica e të gjithë anëtarëve të Kuvendit, Kuvendi, brenda 15 ditëve, zgjedh një Kryeministër tjetër. Në këtë rast Presidenti emëron Kryeministrin e ri.

2. Kur Kuvendi nuk arrin të zgjedhë Kryeministrin e ri, Presidenti i Republikës shpërndan Kuvendin.

3. Votimi i mocionit nuk mund të bëhet pa kaluar 3 ditë nga paraqitja e tij.

Neni 105

1. Në rast se mocioni i mosbesimit i paraqitur nga një e pesta e deputëteve miratohet nga shumica e të gjithë anëtarëve të Kuvendit, Kuvendi, brenda 15 ditëve, zgjedh një Kryeministër tjetër. Në këtë rast Presidenti emëron Kryeministrin e ri.

2. Kur Kuvendi nuk arrin të zgjedhë Kryeministrin e ri, Presidenti i Republikës shpërndan Kuvendin.

3. Votimi i mocionit nuk mund të bëhet pa kaluar 3 ditë nga paraqitja e tij.

Neni 106

Kryeministri dhe ministrat janë të detyruar të qëndrojnë në detyrë deri në formimin e Këshillit të Ministrave pasardhës.

Neni 107

1. Nëpunësit publikë zbatojnë ligjin dhe janë në shërbim të popullit.

2. Nëpunësit në administratën publike caktohen me konkurs, me përjashtim të rasteve të parashikuara nga ligji.

3. Garancitë e qëndrimit në detyrë dhe trajtimi ligjor i nëpunësve publikë rregullohen me ligj.

PJESA E GJASHTË

QEVERISJA VENDORE

Neni 108

1. Njësitë e qeverisjes vendore janë komunat ose bashkitë dhe qarqet. Njësi të tjera të qeverisjes vendore rregullohen me ligj.

2. Ndarjet administrative-territoriale të njësive të qeverisjes vendore caktohen me ligj mbi bazën e nevojave e të interesave të përbashkët ekonomikë dhe të traditës historike. Kufijtë e tyre nuk mund të ndryshohen pa u marrë me parë mendimi i popullsisë që banon në to.

3. Komuna dhe bashkia janë njësi bazë të qeverisjes vendore. Ato kryejnë të gjitha detyrat vetëqeverisese, me përjashtim të atyre që me ligj u jepen njësive të tjera të qeverisjes vendore.

4. Vetëqeverisja në njësitë vendore ushtrohet nëpërmjet organeve të tyre përfaqësuese dhe referendumeve vendore. Parimet dhe procedurat për zhvillimin e referendumit vendor parashikohen me ligj në përputhje edhe me nenin 151 paragrafi 2.

Neni 109

1. Organet përfaqësuese të njësive bazë të qeverisjes vendore janë këshillat, të cilët zgjidhen çdo tre vjet me zgjedhje të përgjithshme, të drejtpërdrejta dhe me votim të fshehtë.

2. Organi ekzekutiv i bashkisë ose i komunës është kryetari, i cili zgjidhet drejtpërdrejt nga populli në mënyrën e parashikuar në paragrafin 1 të këtij neni.

3. Të drejtën e zgjedhjes në këshillat vendorë dhe si kryetar bashkie ose komune e kanë vetëm shtetasit që janë me banim të përhershëm në territorin e njësisë vendore përkatëse.

4. Organet e njësive të qeverisjes vendore kanë të drejtë të formojnë bashkime dhe institucione të përbashkëta me njëri-tjetrin për përfaqësimin e interesave të tyre, të bashkëpunojnë me njësitë vendore të vendeve të tjera, si dhe të përfaqësohen në organizatat ndërkombëtare të pushteteve vendore.

Neni 110

1. Qarku përbëhet nga disa njësi bazë të qeverisjes vendore me lidhje tradicionale, ekonomike e sociale dhe të interesave të përbashkët.

2. Qarku është njësia ku ndërtohen e zbatohen politikat rajonale dhe ku ato harmonizohen me politikën shtetërore.

3. Organi përfaqësues i qarkut është këshilli i qarkut. Bashkitë dhe komunat delegojnë anëtarë në këshillin e qarkut në përpjesëtim me popullsinë e tyre, por për çdo rast të paktën një anëtar. Kryetarët e komunave dhe të bashkive janë kurdoherë anëtarë të këshillit të qarkut. Anëtarët e tjerë të tij zgjidhen me lista përpjesëtimore ndër këshilltarët bashkiakë ose komunalë nga këshillat përkatës.

4. Këshilli i qarkut ka të drejtë të nxjerrë urdhëresa dhe vendime me fuqi detyruese të përgjithshme për qarkun.

Neni 111

1. Njësitë e qeverisjes vendore janë persona juridikë.

2. Njësitë e qeverisjes vendore kanë buxhet të pavarur, i cili krijohet në mënyrën e parashikuar me ligj.

Neni 112

1. Njësive të qeverisjes vendore mund t'u delegohen me ligj kompetenca të administratës shtetërore. Shpenzimet që kryhen për ushtrimin e delegimit, përballohen nga shteti.

2. Organeve të qeverisjes vendore mund t'u vihen detyrime vetëm në përputhje me ligjin ose sipas marrëveshjeve që ato lidhin. Shpenzimet që lidhen me detyrimet që u vihen me ligj organeve të qeverisjes vendore përballohen nga buxheti i shtetit.

Neni 113

1. Këshillat komunalë, bashkiakë dhe të qarkut:

a) rregullojnë dhe administrojnë në mënyrë të pavarur çështjet vendore brenda juridiksionit të tyre;

b) ushtrojnë të drejtat e pronës, administrojnë në mënyrë të pavarur të ardhurat e krijuara, si dhe kanë të drejtë të ushtrojnë veprimtari ekonomike;

c) kanë të drejtë të mbledhin dhe të shpenzojnë të ardhurat që janë të domosdoshme për ushtrimin e funksioneve të tyre;

ç) kanë të drejtë të vendosin, në përputhje me ligjin, taksa vendore, si dhe nivelin e tyre;

d) caktojnë rregullat për organizimin dhe funksionimin e tyre në pajtim me ligjin;

dh) krijojnë simbolet e qeverisjes vendore, si dhe titujt vendorë të nderit;

e) ndërmarrin nisma për çështje vendore përpara organeve të caktuara me ligj.

2. Organet e njësive të qeverisjes vendore nxjerrin urdhëresa, vendime dhe urdhra.

3. Të drejtat për vetëqeverisje të njësive të qeverisjes vendore mbrohen në gjykatë.

Neni 114

Këshilli i Ministrave cakton prefektin si përfaqësues të tij në çdo qark. Kompetencat e prefektit caktohen me ligj.

Neni 115

1. Organi i zgjedhur drejtpërdrejt i njësisë qeverisëse vendore mund të shpërndahet ose të shkarkohet nga Këshilli i Ministrave për shkelje të rënda të Kushtetutës ose të ligjeve.

2. Organi i shpërndarë ose i shkarkuar mund të ankohet në Gjykatën Kushtetuese brenda 15 ditëve, dhe në këtë rast vendimi i Këshillit të Ministrave pezullohet.

3. Në rastin e mosushtrimit të së drejtës së ankimit brenda 15 ditëve, ose në rastin e lënies në fuqi të vendimit të Këshillit të Ministrave nga Gjykata Kushtetuese, Presidenti i Republikës cakton datën e zgjedhjeve në njësinë vendore përkatëse.

PJESA E SHTATË

AKTET NORMATIVE DHE MARRËVESHJET NDËRKOMBËTARE

KREU I

AKTET NORMATIVE

Neni 116

1. Aktet normative që kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë janë:

a) Kushtetuta;

b) marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara;

c) ligjet;

ç) aktet normative të Këshillit të Ministrave.

2. Aktet që nxirren nga organet e pushtetit vendor kanë fuqi vetëm brenda juridiksionit territorial që ushtrojnë këto organe.

3. Aktet normative të ministrave dhe të organeve drejtuese të institucioneve të tjera qendrore kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë brenda sferës së juridiksionit të tyre.

Neni 117

1. Ligjet, aktet normative të Këshillit të Ministrave, të ministrave, të institucioneve të tjera qendrore marrin fuqi juridike vetëm pasi botohen në Fletoren Zyrtare.

2. Shpallja dhe botimi i akteve të tjera normative bëhet sipas mënyrës së parashikuar me ligj.

3. Marrëveshjet ndërkombëtare që ratifikohen me ligj, shpallen dhe botohen sipas procedurave që parashikohen për ligjet. Shpallja dhe botimi i marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare bëhet sipas ligjit.

Neni 118

1. Aktet nënligjore nxirren në bazë dhe për zbatim të ligjeve nga organet e parashikuara në Kushtetutë.

2. Ligji duhet të autorizojë nxjerrjen e akteve nënligjore, të përcaktojë organin kompetent, çështjet që duhen rregulluar, si dhe parimet në bazë të të cilave nxirren këto akte.

3. Organi i autorizuar me ligj për të nxjerrë akte nënligjore, siç specifikohet në paragrafin 2 të këtij neni, nuk mund t'ia delegojë kompetencën e tij një organi tjetër.

Neni 119

1. Rregulloret e Këshillit të Ministrave, të ministrive e të institucioneve të tjera qendrore, si dhe urdhrat e Kryeministrit, të ministrave e të drejtuesve të institucioneve qendrore kanë karakter të brendshëm dhe janë të detyrueshme vetëm për njësitë administrative që varen prej tyre.

2. Këto akte nxirren në bazë të ligjit dhe nuk mund të shërbejnë si bazë për të marrë vendime në lidhje me individët dhe subjektet e tjera.

3. Rregulloret dhe urdhrat nxirren në bazë dhe për zbatim të akteve që kanë fuqi juridike të përgjithshme.

Neni 120

Parimet dhe procedurat për nxjerrjen e akteve juridike vendore parashikohen me ligj.

KREU II

MARRËVESHJET NDËRKOMBËTARE

Neni 121

1. Ratifikimi dhe denoncimi i marrëveshjeve ndërkombëtare nga Republika e Shqipërisë bëhet me ligj në rastet kur ato kanë të bëjnë me:

a) territorin, paqen, aleancat, çështjet politike dhe ushtarake;

b) të drejtat dhe liritë e njeriut, si edhe detyrimet e shtetasve, siç parashikohen në Kushtetutë;

c) anëtarësimin e Republikës së Shqipërisë në organizatat ndërkombëtare;

ç) marrjen përsipër të detyrimeve financiare nga Republika e Shqipërisë;

d) miratimin, ndryshimin, plotësimin ose shfuqizimin e ligjeve.

2. Kuvendi, me shumicën e të gjithë anëtarëve, mund të ratifikojë edhe marrëveshje të tjera ndërkombëtare që nuk parashikohen në paragrafin 1 të këtij neni.

3. Kryeministri e njofton Kuvendin sa herë që Këshilli i Ministrave nënshkruan një marrëveshje ndërkombëtare që nuk ratifikohet me ligj.

4. Parimet dhe procedurat për ratifikimin dhe denoncimin e marrëveshjeve ndërkombëtare parashikohen me ligj.

Neni 122

1. Çdo marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar përbën pjesë të sistemit të brendshëm juridik pasi botohet në Fletoren Zyrtare të Republikës së Shqipërisë. Ajo zbatohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, përveç rasteve kur nuk është e vetëzbatueshme dhe zbatimi i saj kërkon nxjerrjen e një ligji. Ndryshimi, plotësimi dhe shfuqizimi i ligjeve të miratuara me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit për efekt të ratifikimit të marrëveshjeve ndërkombëtare bëhet me të njëjtën shumicë.

2. Një marrëveshje ndërkombëtare e ratifikuar me ligj ka epërsi mbi ligjet e vendit që nuk pajtohen me të.

3. Normat e nxjerra prej një organizate ndërkombëtare kanë epërsi, në rast konflikti, mbi të drejtën e vendit, kur në marrëveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipërisë për pjesëmarrjen në atë organizatë, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtpërdrejtë i normave të nxjerra prej asaj.

Neni 123

1. Republika e Shqipërisë, në bazë të marrëveshjeve ndërkombëtare, u delegon organizatave ndërkombëtare kompetenca shtetërore për çështje të caktuara.

2. Ligji me të cilin ratifikohet një marrëveshje ndërkombëtare, siç parashikohet në paragrafin 1 të këtij neni, miratohet me shumicën e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

3. Kuvendi mund të vendosë që ratifikimi i një marrëveshjeje të tillë të bëhet me referendum.

PJESA E TETË

GJYKATA KUSHTETUESE

Neni 124

1. Gjykata Kushtetuese garanton respektimin e Kushtetutës dhe bën interpretimin përfundimtar të saj.

2. Gjykata Kushtetuese i nënshtrohet vetëm Kushtetutës.

Neni 125

1. Gjykata Kushtetuese përbëhet nga 9 anëtarë, të cilët emërohen nga Presidenti i Republikës me pëlqimin e Kuvendit.

2. Gjyqtarët emërohen për 9 vjet, pa të drejtë riemërimi, nga radhët e juristëve me kualifikim të lartë dhe me përvojë pune jo më pak se 15 vjet në profesion.

3. Përbërja e Gjykatës Kushtetuese përtërihet çdo tre vjet në një të tretën e saj sipas procedurës së caktuar me ligj.

4. Kryetari i Gjykatës Kushtetuese emërohet nga radhët e anëtarëve të saj nga Presidenti i Republikës, me pëlqimin e Kuvendit, për një periudhë prej 3 vjetësh.

5. Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese vazhdon në detyrë deri në emërimin e pasardhësit të tij.

Neni 126

Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese nuk mund të ndiqet penalisht pa pëlqimin e Gjykatës Kushtetuese. Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese mund të ndalohet ose të arrestohet vetëm në qoftë se kapet në kryerje e sipër të një krimi ose menjëherë pas kryerjes së tij. Organi kompetent njofton menjëherë Gjykatën Kushtetuese. Kur Gjykata Kushtetuese nuk jep pëlqimin brenda 24 orëve për dërgimin në gjykatë të gjyqtarit të arrestuar, organi kompetent është i detyruar ta lirojë atë.

Neni 127

1. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese mbaron kur:

a) dënohet me vendim të formës së prerë për kryerjen e një krimi;

b) nuk paraqitet pa arsye në detyrë për më shumë se 6 muaj;

c) mbush moshën 70 vjeç;

ç) jep dorëheqjen;

d) me vendim gjyqësor të formës së prerë deklarohet i paaftë për të vepruar.

2. Mbarimi i mandatit të gjyqtarit deklarohet me vendim të Gjykatës Kushtetuese.

3. Në rast se vendi i gjyqtarit mbetet vakant, Presidenti i Republikës emëron, me pëlqimin e Kuvendit, një gjyqtar të ri, i cili qëndron në detyrë deri në përfundimin e mandatit të gjyqtarit të larguar.

Neni 128

Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese mund të shkarkohet nga Kuvendi me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij për shkelje të Kushtetutës, për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit. Vendimi i Kuvendit shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vërteton se ekziston një nga shkaqet e mësipërme, deklaron shkarkimin nga detyra të anëtarit të Gjykatës Kushtetuese.

Neni 129

Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese fillon detyrën pasi bën betimin para Presidentit të Republikës.

Neni 130

Qenia gjyqtar i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër shtetërore, politike ose private.

Neni 131

Gjykata Kushtetuese vendos për:

a) pajtueshmërinë e ligjit me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare, siç parashikohet në nenin 122;

b) pajtueshmërinë e marrëveshjeve ndërkombëtare me Kushtetutën para ratifikimit të tyre;

c) pajtueshmërinë e akteve normative të organeve qendrore dhe vendore me Kushtetutën dhe me marrëveshjet ndërkombëtare;

ç) mosmarrëveshjet e kompetencës ndërmjet pushteteve, si dhe ndërmjet pushtetit qendror dhe qeverisjes vendore;

d) kushtetutshmërinë e partive dhe të organizatave të tjera politike, si dhe të veprimtarisë së tyre, sipas nenit 9 të kësaj Kushtetute;

dh) shkarkimin nga detyra të Presidentit të Republikës dhe vërtetimin e pamundësisë së ushtrimit të funksioneve të tij;

e) çështjet që lidhen me zgjedhshmërinë dhe papajtueshmëritë në ushtrimin e funksioneve të Presidentit të Republikës dhe të deputetëve, si dhe me verifikimin e zgjedhjes së tyre;

ë) kushtetutshmerinë e referendumit dhe verifikimin e rezultateve të tij;

f) gjykimin përfundimtar të ankesave të individëve për shkeljen e të drejtave të tyre kushtetuese për një proces të rregullt ligjor, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike për mbrojtjen e këtyre të drejtave.

Neni 132

1. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese kanë fuqi detyruese të përgjithshme dhe janë përfundimtare. Gjykata Kushtetuese ka vetëm të drejtën e shfuqizimit të akteve që shqyrton.

2. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese hyjnë në fuqi ditën e botimit në Fletoren Zyrtare. Gjykata Kushtetuese mund të vendosë që ligji ose akti tjetër normativ të shfuqizohet në një datë tjetër. Mendimi i pakicës botohet bashkë me vendimin.

Neni 133

1. Pranimi i ankesave për gjykim vendoset nga një numër gjyqtarësh, siç përcaktohet me ligj.

2. Gjykata Kushtetuese vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve të saj.

Neni 134

1. Gjykata Kushtetuese vihet në lëvizje vetëm me kërkesë të:

a) Presidentit të Republikës;

b) Kryeministrit;

c) jo më pak se një së pestës së deputetëve;

ç) Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit;

d) çdo gjykate sipas rastit të nenit 145 pika 2 të kësaj Kushtetute;

dh) Avokatit të Popullit;

e) organeve të qeverisjes vendore;

ë) organeve të bashkësive fetare;

f) partive politike dhe organizatave të tjera;

g) individëve.

2. Subjektet e parashikuara nga nënparagrafët dh, e, ë, f dhe g të paragrafit 1 të këtij neni mund të bëjnë kërkesë vetëm për çështje që lidhen me interesat e tyre.

PJESA E NËNTË

GJYKATAT

Neni 135

1. Pushteti gjyqësor ushtrohet nga Gjykata e Lartë, si dhe nga gjykatat e apelit e gjykatat e shkallës së parë, të cilat krijohen me ligj.

2. Kuvendi mund të krijojë me ligj gjykata për fusha të veçanta, por në asnjë rast gjykata të jashtëzakonshme.

Neni 136

1. Anëtarët e Gjykatës së Lartë emërohen nga Presidenti i Republikës me pëlqimin e Kuvendit.

2. Njëri nga anëtarët emërohet Kryetar sipas procedurës së parashikuar në paragrafin 1 të këtij neni.

3. Kryetari dhe anëtarët e Gjykatës së Lartë qëndrojnë në detyrë për 9 vjet pa të drejtë riemërimi.

4. Gjyqtarët e tjerë emërohen nga Presidenti i Republikës me propozim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë.

5. Gjyqtarë mund të jenë vetëm shtetasit me arsim të lartë juridik. Kushtet dhe procedura e zgjedhjes caktohen me ligj.

Neni 137

1. Gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të ndiqet penalisht vetëm me miratimin e Kuvendit.

2. Gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të ndalohet ose të arrestohet vetëm në qoftë se kapet në kryerje e sipër të një krimi ose menjëherë pas kryerjes së tij. Organi kompetent njofton menjëherë Gjykatën Kushtetuese. Kur Gjykata Kushtetuese nuk jep pëlqimin brenda 24 orëve për dërgimin në gjykatë të gjyqtarit të arrestuar, organi kompetent është i detyruar ta lirojë atë.

3. Gjyqtarët e tjerë mund të ndiqen penalisht vetëm me miratim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë.

4. Gjyqtari mund të ndalohet ose të arrestohet vetëm në qoftë se kapet në kryerje e sipër të një krimi ose menjëherë pas kryerjes së tij. Organi kompetent njofton menjëherë Këshillin e Lartë të Drejtësisë. Në qoftë se Këshilli i Lartë i Drejtësisë nuk jep pëlqimin brenda 24 orëve për dërgimin në gjykatë të gjyqtarit të arrestuar, organi kompetent është i detyruar ta lirojë atë.

Neni 138

Koha e qëndrimit të gjyqtarëve në detyrë nuk mund të kufizohet; paga dhe përfitimet e tjera të tyre nuk mund të ulen.

Neni 139

1. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës së Lartë mbaron kur:

a) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi;

b) nuk paraqitet në detyrë pa arsye për më shumë se 6 muaj;

c) mbush moshën 65 vjeç;

ç) jep dorëheqjen;

d) deklarohet i paaftë për të vepruar me vendim gjyqësor të formës së prerë.

2. Mbarimi i mandatit të gjyqtarit deklarohet me vendim të Gjykatës së Lartë.

Neni 140

Gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të shkarkohet nga Kuvendi me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij për shkelje të Kushtetutës, për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike dhe për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit. Vendimi i Kuvendit shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vërteton se ekziston një nga shkaqet e mësipërme, deklaron shkarkimin e tij nga detyra.

Neni 141

1. Gjykata e Lartë ka juridiksion fillestar dhe rishikues. Ajo ka juridiksion fillestar kur gjykon akuzat penale kundër Presidentit të Republikës, Kryetarit dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, deputetëve, gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë dhe gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese.

2. Për njësimin ose ndryshimin e praktikës gjyqësore, Gjykata e Lartë ka të drejtë të tërheqë për shqyrtim në kolegjet e bashkuara çështje të caktuara gjyqësore.

Neni 142

1. Vendimet gjyqësore duhet të jenë të arsyetuara.

2. Gjykata e Lartë duhet t'i botojë vendimet e saj, si dhe mendimet e pakicës.

3. Organet e shtetit janë të detyruara të ekzekutojnë vendimet gjyqësore.

Neni 143

Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër shtetërore, politike ose private.

Neni 144

Gjykatat kanë buxhet të veçantë, të cilin e administrojnë vetë. Ato e propozojnë buxhetin e tyre sipas ligjit.

Neni 145

1. Gjyqtarët janë të pavarur dhe u nënshtrohen vetëm Kushtetutës dhe ligjeve.

2. Kur gjyqtarët çmojnë se ligjet vijnë në kundërshtim me Kushtetutën, nuk i zbatojnë ato. Në këtë rast, ata pezullojnë gjykimin dhe ia dërgojnë çështjen Gjykatës Kushtetuese. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të detyrueshme për të gjitha gjykatat.

3. Ndërhyrja në veprimtarinë e gjykatave ose të gjyqtarëve passjell përgjegjësi sipas ligjit.

Neni 146

1. Gjykatat i japin vendimet në emër të Republikës.

2. Vendimet gjyqësore shpallen publikisht në çdo rast.

Neni 147

1. Këshilli i Lartë i Drejtësisë përbëhet nga Presidenti i Republikës, Kryetari i Gjykatës së Lartë, ministri i Drejtësisë, 3 anëtarë të zgjedhur nga Kuvendi, si dhe 9 gjyqtarë të të gjitha niveleve, të cilët zgjidhen nga Konferenca Gjyqësore Kombëtare. Anëtarët e zgjedhur qëndrojnë në detyrë për 5 vjet pa të drejtë rizgjedhjeje të menjëhershme.

2. Presidenti i Republikës është Kryetar i Këshillit të Lartë të Drejtësisë.

3. Këshilli i Lartë i Drejtësisë, me propozim të Presidentit, zgjedh nga radhët e tij një zëvendëskryetar. Zëvendëskryetari organizon veprimtarinë e Këshillit të Lartë të Drejtësisë, si dhe kryeson mbledhjet e tij në mungesë të Presidentit të Republikës.

4. Këshilli i Lartë i Drejtësisë vendos për transferimin e gjyqtarëve, si dhe për përgjegjësinë e tyre disiplinore sipas ligjit.

5. Transferimi i gjyqtarëve nuk mund të bëhet pa pëlqimin e tyre, përveçse kur këtë e diktojnë nevojat e riorganizimit të sistemit gjyqësor.

6. Gjyqtari mund të shkarkohet nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit ose për pamjaftueshmëri profesionale. Kundër këtij vendimi gjyqtari ka të drejtë të ankohet në Gjykatën e Lartë, e cila në këtë rast, vendos me kolegje të bashkuara.

PJESA E DHJETË

PROKURORIA

Neni 148

1. Prokuroria ushtron ndjekjen penale, si dhe përfaqëson akuzën në gjyq në emër të shtetit. Prokuroria kryen edhe detyra të tjera të caktuara me ligj.

2. Prokurorët janë të organizuar dhe funksionojnë pranë sistemit gjyqësor si një organ i centralizuar.

3. Në ushtrimin e kompetencave të tyre prokurorët u nënshtrohen Kushtetutës dhe ligjeve.

Neni 149

1. Prokurori i Përgjithshëm emërohet nga Presidenti i Republikës me pëlqimin e Kuvendit.

2. Prokurori i Përgjithshëm mund të shkarkohet nga Presidenti i Republikës, me propozim të Kuvendit, për shkelje të Kushtetutës ose për shkelje të rënda të ligjit gjatë ushtrimit të funksioneve të tij, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e Prokurorit.

3. Prokurorët e tjerë emërohen dhe shkarkohen nga Presidenti i Republikës me propozim të Prokurorit të Përgjithshëm.

4. Prokurori i Përgjithshëm informon herë pas here Kuvendin për gjendjen e kriminalitetit.

PJESA E NJËMBËDHJETË

REFERENDUMI

Neni 150

1. Populli, nëpërmjet 50 mijë shtetasve me të drejtë vote, ka të drejtën e referendumit për shfuqizimin e një ligji, si dhe t'i kërkojë Presidentit të Republikës zhvillimin e referendumit për çështje të një rëndësie të veçantë.

2. Kuvendi, me propozimin e jo më pak se një së pestës së deputetëve ose me propozimin e Këshillit të Ministrave, mund të vendosë që një çështje ose një projektligj i një rëndësie të veçantë të shtrohet në referendum.

3. Parimet dhe procedurat për zhvillimin e referendumit, si dhe vlefshmëria e tij parashikohen me ligj.

Neni 151

1. Ligji i miratuar me referendum shpallet nga Presidenti i Republikës.

2. Çështjet që lidhen me tërësinë territoriale të Republikës së Shqipërisë, me kufizimin e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut, me buxhetin, taksat e detyrimet financiare të shtetit, me vendosjen dhe heqjen e gjendjes së jashtëzakonshme, me deklarimin e luftës dhe të paqes dhe me amnistinë nuk mund të shtrohen në asnjë referendum.

3. Referendumi për të njëjtën çështje nuk mund të përsëritet përpara se të kenë kaluar tre vjet nga zhvillimi i tij.

Neni 152

1. Gjykata Kushtetuese shqyrton paraprakisht kushtetutshmërinë e çështjeve të shtruara për referendum sipas nenit 150 paragrafët 1 e 2, nenit 151 paragrafët 2 e 3 edhe sipas nenit 177 paragrafët 4 e 5 brenda 60 ditëve.

2. Rëndësia e çështjeve të veçanta, të parashikuara në nenin 150 paragrafët 1 e 2 nuk është objekt gjykimi në Gjykatën Kushtetuese.

3. Data e referendumit caktohet nga Presidenti i Republikës brenda 45 ditëve pas shpalljes së vendimit pozitiv të Gjykatës Kushtetuese ose pas kalimit të afatit brenda të cilit Gjykata Kushtetuese duhet të shprehej. Gjatë vitit referendumet zhvillohen vetëm në një ditë.

PJESA E DYMËDHJETË

KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE

Neni 153

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve është një organ i përhershëm që përgatit, mbikëqyr, drejton dhe verifikon të gjitha aspektet që kanë të bëjnë me zgjedhjet dhe me referendumet dhe shpall rezultatet e tyre.

Neni 154

1. Komisioni përbëhet nga 7 anëtarë, të cilët zgjidhen për një mandat 7-vjeçar. Dy anëtarë zgjidhen nga Kuvendi, 2 nga Presidenti i Republikës dhe 3 anëtarë të tjerë nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë.

2. Përbërja e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve përtërihet çdo tre vjet sipas procedurës së përcaktuar me ligj.

3. Anëtarësia në Komision nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër shtetërore dhe politike.

4. Subjektet elektorale caktojnë përfaqësuesit e tyre pranë Komisionit. Ata nuk kanë të drejtë vote.

5. Anëtari i Komisionit gëzon imunitetin e anëtarit të Gjykatës së Lartë.

6. Komisioni ka buxhetin e vet.

PJESA E TREMBËDHJETË

FINANCAT PUBLIKE

Neni 155

Taksat, tatimet dhe detyrimet financiare kombëtare e vendore, lehtësimi ose përjashtimi prej tyre i kategorive të caktuara të paguesve, si dhe mënyra e mbledhjes së tyre caktohen me ligj. Në këto raste ligjit nuk mund t'i jepet fuqi prapavepruese.

Neni 156

Shteti mund të marrë e të garantojë hua dhe kredi financiare, kur autorizohet me ligj.

Neni 157

1. Sistemi buxhetor përbëhet nga buxheti i shtetit dhe nga buxhetet vendore.

2. Buxheti i shtetit krijohet nga të ardhurat e mbledhura prej taksave, tatimeve dhe detyrimeve të tjera financiare, si dhe nga të ardhura të tjera të ligjshme. Ai përfshin të gjitha shpenzimet e shtetit.

3. Organet vendore caktojnë dhe mbledhin taksa dhe detyrime të tjera siç përcaktohet me ligj.

4. Organet e pushtetit qendror dhe atij vendor janë të detyruara t'i bëjnë publike të ardhurat dhe shpenzimet.

Neni 158

1. Kryeministri, në emër të Këshillit të Ministrave, i paraqet Kuvendit projektligjin për buxhetin e shtetit gjatë sesionit të vjeshtës, i cili nuk mund të mbyllet pa e miratuar atë.

2. Në qoftë se projektligji nuk arrin të miratohet deri në fillim të vitit të ardhshëm financiar, Këshilli i Ministrave zbaton çdo muaj një të dymbëdhjetën e buxhetit të vitit paraardhës, derisa të miratohet buxheti i ri.

3. Kuvendi miraton buxhetin e ri brenda 3 muajve nga dita e mbarimit të vitit të kaluar financiar, përveçse në rastet e vendosjes së masave të jashtëzakonshme.

4. Këshilli i Ministrave është i detyruar t'i paraqesë raport Kuvendit lidhur me zbatimin e buxhetit dhe me borxhin shtetëror për vitin e kaluar.

5. Kuvendi vendos përfundimisht pasi dëgjon edhe raportin e Kontrollit të Lartë të Shtetit.

Neni 159

Parimet dhe procedurat për hartimin e projektbuxhetit, si dhe për zbatimin e buxhetit përcaktohen me ligj.

Neni 160

1. Gjatë vitit financiar Kuvendi mund të bëjë ndryshime në buxhet.

2. Ndryshimet në buxhet bëhen sipas procedurës së parashikuar për hartimin dhe miratimin e vetë buxhetit.

3. Shpenzimet e parashikuara me ligje të tjera nuk mund të ulen sa kohë që këto ligje janë në fuqi.

Neni 161

1. Banka Qendrore e shtetit është Banka e Shqipërisë. Ajo ka të drejtën ekskluzive të nxjerrjes e të qarkullimit të monedhës shqiptare, të zbatimit të pavarur të politikës monetare dhe të mbajtjes e të administrimit të rezervave valutore të Republikës së Shqipërisë.

Banka e Shqipërisë drejtohet nga një këshill, i cili kryesohet nga Guvernatori. Guvernatori zgjidhet nga Kuvendi me propozim të Presidentit të Republikës për 7 vjet, me të drejtë rizgjedhjeje.

PJESA E KATËRMBËDHJETË

KONTROLLI I LARTË I SHTETIT

Neni 162

1. Kontrolli i Lartë i Shtetit është institucioni më i lartë i kontrollit ekonomik e financiar. Ai u nënshtrohet vetëm Kushtetutës dhe ligjeve.

2. Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit zgjidhet dhe shkarkohet nga Kuvendi me propozim të Presidentit të Republikës. Ai qëndron në detyrë për 7 vjet, me të drejtë rizgjedhjeje.

Neni 163

Kontrolli i Lartë i Shtetit kontrollon:

a) veprimtarinë ekonomike të institucioneve shtetërore e të personave të tjerë juridikë shtetërorë;

b) përdorimin dhe mbrojtjen e fondeve shtetërore nga organet e pushtetit qendror dhe atij vendor;

c) veprimtarinë ekonomike të personave juridikë, në të cilët shteti ka më shumë se gjysmën e pjesëve ose të aksioneve, ose kur huat, kreditë dhe detyrimet e tyre garantohen nga shteti.

Neni 164

1. Kontrolli i Lartë i Shtetit i paraqet Kuvendit:

a) raport për zbatimin e buxhetit të shtetit;

b) mendim për raportin e Këshillit të Ministrave për shpenzimet e vitit të kaluar financiar para se të miratohet nga Kuvendi;

c) informacion për rezultatet e kontrolleve sa herë që kërkohet nga Kuvendi.

2. Kontrolli i Lartë i Shtetit i paraqet Kuvendit raportin vjetor të veprimtarisë së tij.

Neni 165

1. Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit mund të ftohet të marrë pjesë dhe të flasë në mbledhjet e Këshillit të Ministrave, kur shqyrtohen çështje që lidhen me funksionet e tij.

2. Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit ka imunitetin e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë.

PJESA E PESEMBËDHJETË

FORCAT E ARMATOSURA

Neni 166

1. Shtetasit shqiptarë kanë për detyrë të marrin pjesë në mbrojtjen e Republikës së Shqipërisë, siç parashikohet në ligj.

2. Shtetasi që, për arsye ndërgjegjeje, nuk pranon shërbimin me armë në forcat e armatosura, është i detyruar të kryejë një shërbim alternativ, siç parashikohet në ligj.

Neni 167

1. Ushtarakët e shërbimit aktiv nuk mund të zgjidhen ose të emërohen në detyra të tjera shtetërore dhe as të marrin pjesë në parti ose në veprimtari politike.

2. Pjesëtarët e forcave të armatosura ose personat që kryejnë shërbim alternativ, gëzojnë të gjitha të drejtat dhe liritë kushtetuese, përveç rasteve kur ligji parashikon ndryshe.

Neni 168

1. Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë përbëhen nga forcat tokësore, detare dhe ajrore.

2. Presidenti i Republikës është Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura.

3. Këshilli i Sigurimit Kombëtar është organ këshillimor i Presidentit të Republikës.

Neni 169

1. Presidenti i Republikës, në kohë paqeje, ushtron drejtimin e Forcave të Armatosura nëpërmjet Kryeministrit dhe ministrit të Mbrojtjes.

2. Presidenti i Republikës, në kohe lufte, emëron dhe shkarkon Komandantin e Forcave të Armatosura me propozim të Kryeministrit.

3. Presidenti i Republikës, me propozim të Kryeministrit, emëron dhe shkarkon Shefin e Shtabit të Përgjithshëm, si dhe, me propozim të ministrit të Mbrojtjes, emëron dhe shkarkon komandantët e forcave tokësore, detare dhe ajrore.

4. Kompetencat e Presidentit të Republikës si Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura dhe ato të Komandantit të Forcave të Armatosura dhe varësia e tyre nga organet kushtetuese, caktohen me ligj.

PJESA E GJASHTEMBËDHJETË

MASAT E JASHTËZAKONSHME

Neni 170

1. Masat e jashtëzakonshme mund të vendosen për shkak të gjendjes së luftës, gjendjes së jashtëzakonshme ose gjendjes së fatkeqësisë natyrore dhe zgjatin për aq kohë sa vazhdojnë këto gjendje.

2. Parimet e veprimtarisë së organeve publike dhe shkalla e kufizimit të të drejtave dhe lirive të njeriut gjatë gjithë periudhës së ekzistencës së gjendjeve që kërkojnë marrjen e masave të jashtëzakonshme, përcaktohen me ligj.

3. Ligji duhet të përcaktojë parimet, fushat dhe mënyrën e kompensimit të humbjeve që vijnë si rezultat i kufizimit të të drejtave dhe lirive gjatë marrjes së masave të jashtëzakonshme.

4. Aktet që ndërmerren si pasojë e marrjes së masave të jashtëzakonshme, duhet të jenë në përpjesëtim me shkallën e rrezikut dhe duhet të synojnë rivendosjen sa më të shpejtë të kushteve për funksionimin normal të shtetit.

5. Gjatë gjendjeve që kërkojnë marrjen e masave të jashtëzakonshme, nuk mund të ndryshohet asnjë prej këtyre akteve: Kushtetuta, ligjet për zgjedhjet për Kuvendin dhe për organet e pushtetit vendor, si dhe ligjet për masat e jashtëzakonshme.

6. Gjatë periudhës së zbatimit të masave të jashtëzakonshme nuk mund të zhvillohen zgjedhje vendore, nuk mund të zhvillohet referendum, si dhe nuk mund të zgjidhet një President i ri i Republikës. Zgjedhjet vendore mund të bëhen vetëm aty ku nuk zbatohen masat e jashtëzakonshme.

Neni 171

1. Në rast agresioni të armatosur kundër Republikës së Shqipërisë, Presidenti i Republikës, me kërkesë të Këshillit të Ministrave, shpall gjendjen e luftës.

2. Në rast kërcënimesh të jashtme ose kur detyrimi për mbrojtje të përbashkët buron nga një marrëveshje ndërkombëtare, Kuvendi, me propozim të Presidentit të Republikës, shpall gjendjen e luftës, vendos gjendjen e mobilizimit dhe të çmobilizimit të përgjithshëm ose të pjesshëm.

Neni 172

1. Në rastin e nenit 171 paragrafi 1, Presidenti i Republikës i paraqet Kuvendit dekretin për vendosjen e gjendjes së luftës brenda 48 orëve nga nënshkrimi i tij, duke specifikuar të drejtat që kufizohen.

2. Kuvendi merr në shqyrtim menjëherë dhe vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve për dekretin e Presidentit.

Neni 173

1. Në rast rreziku për rendin kushtetues dhe për sigurinë publike, Kuvendi, me kërkesë të Këshillit të Ministrave, mund të vendosë në një pjesë ose në të gjithë territorin e shtetit gjendjen e jashtëzakonshme, e cila zgjat për aq kohë sa vazhdon rreziku, por jo më shumë se 60 ditë.

2. Me vendosjen e gjendjes së jashtëzakonshme ndërhyrja e forcave të armatosura bëhet me vendim të Kuvendit dhe vetëm kur forcat e policisë nuk janë në gjendje të rivendosin rendin.

3. Zgjatja e afatit të gjendjes së jashtëzakonshme mund të bëhet vetëm me pëlqim të Kuvendit çdo 30 ditë, për një periudhë jo më shumë se 90 ditë.

Neni 174

1. Për parandalimin ose mënjanimin e pasojave të një fatkeqësie natyrore ose aksidenti teknologjik, Këshilli i Ministrave mund të vendosë, për një periudhë jo më të gjatë se 30 ditë, gjendjen e fatkeqësisë natyrore në një pjesë ose në të gjithë territorin e shtetit.

2. Zgjatja e gjendjes së fatkeqësisë natyrore mund të bëhet vetëm me pëlqimin e Kuvendit.

Neni 175

1. Gjatë gjendjes së luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme nuk mund të kufizohen të drejtat dhe liritë e parashikuara nga nenet: 15, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 29, 30, 31, 32, 34, 39 paragrafi 1, 41 paragrafët 1, 2, 3 dhe 5, 42, 43, 48, 54, 55.

2. Gjatë gjendjes së fatkeqësisë natyrore mund të kufizohen të drejtat dhe liritë e parashikuara nga nenet: 37, 38, 41 paragrafi 4, 49, 51.

3. Aktet për shpalljen e gjendjes së luftës, gjendjes së jashtëzakonshme ose të gjendjes së fatkeqësisë natyrore duhet të cilësojnë të drejtat dhe liritë që kufizohen sipas paragrafëve 1 dhe 2 të këtij neni.

Neni 176

Kur Kuvendi nuk mund të mblidhet gjatë gjendjes së luftës, Presidenti i Republikës, me propozim të Këshillit të Ministrave, ka të drejtë të nxjerrë akte që kanë fuqinë e ligjit, të cilat duhet të miratohen nga Kuvendi në mbledhjen e tij më të parë.

PJESA E SHTATËMBËDHJETË

RISHIKIMI I KUSHTETUTËS

Neni 177

1. Nisma për rishikimin e Kushtetutës mund të ndërmerret nga jo më pak se një e pesta e anëtarëve të Kuvendit.

2. Asnjë rishikim i Kushtetutës nuk mund të ndërmerret gjatë kohës kur janë vendosur masat e jashtëzakonshme.

3. Projekti miratohet nga jo më pak se dy të tretat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

4. Kuvendi mund të vendosë, me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij, që projektamendamentet kushtetuese të votohen me referendum. Projektligji për rishikimin e Kushtetutës hyn në fuqi pas ratifikimit me referendum, i cili bëhet jo më vonë se 60 ditë nga miratimi i tij në Kuvend.

5. Amendamenti kushtetues i miratuar i nënshtrohet referendumit, kur këtë e kërkon një e pesta e të gjithë anëtarëve të Kuvendit.

6. Presidenti i Republikës nuk ka të drejtë ta kthejë për rishqyrtim ligjin e miratuar nga Kuvendi për rishikimin e Kushtetutës.

7. Ligji i miratuar në referendum shpallet nga Presidenti i Republikës dhe hyn në fuqi në datën e parashikuar në këtë ligj.

8. Rishikimi i Kushtetutës për të njëjtën çështje nuk mund të bëhet përpara se të ketë kaluar një vit nga dita e rrëzimit të projektligjit në Kuvend dhe jo më përpara se të kenë kaluar 3 vjet nga dita e rrëzimit të tij në referendum.

PJESA E TETËMBËDHJETË

DISPOZITA KALIMTARE DHE TË FUNDIT

Neni 178

1. Ligjet dhe aktet e tjera normative të miratuara para datës së hyrjes në fuqi të kësaj Kushtetute do të zbatohen derisa nuk janë shfuqizuar.

2. Këshilli i Ministrave i paraqet Kuvendit projektligjet e nevojshme për vënien në zbatim të kësaj Kushtetute.

Neni 179

1. Mandati i organeve kushtetuese që do të ekzistojnë me hyrjen në fuqi të kësaj Kushtetute mbaron me afatet e parashikuara në ligjin nr.7491, datë 29.4.1991 "Për dispozitat kryesore kushtetuese", me ndryshimet dhe plotësimet përkatëse.

2. Anëtarët e Gjykatës së Kasacionit vazhdojnë veprimtarinë e tyre si anëtarë të Gjykatës së Lartë, sipas mandatit të mëparshëm.

3. Anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë të zgjedhur nga radhët e prokurorëve zëvendësohen me anëtarë të rinj të zgjedhur nga mbledhja e përgjithshme e gjyqtarëve.

4. Organet e pushtetit vendor vazhdojnë veprimtarinë deri në mbarim të mandatit të tyre.

Neni 180

1. Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë para hyrjes në fuqi të kësaj Kushtetute konsiderohen të ratifikuara sipas kësaj Kushtetute.

2. Këshilli i Ministrave i paraqet Gjykatës Kushtetuese marrëveshjet ndërkombëtare, të cilat përmbajnë dispozita që vijnë në kundërshtim me këtë Kushtetutë.

Neni 181

1. Kuvendi, brenda dy deri tre vjetëve nga hyrja në fuqi e kësaj Kushtetute, nxjerr ligje për rregullimin e drejtë të çështjeve të ndryshme që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera para miratimit të kësaj Kushtetute, duke u udhëhequr nga kriteret e nenit 41.

2. Ligjet dhe aktet e tjera normative të miratuara para datës së hyrjes në fuqi të kësaj Kushtetute dhe që kanë të bëjnë me shpronësimet dhe konfiskimet, do të zbatohen kur nuk vijnë në kundërshtim me të.

Neni 182

Ligji nr.7491, datë 29.4.1991 "Për dispozitat kryesore kushtetuese", si dhe ligjet e tjera kushtetuese shfuqizohen ditën e hyrjes në fuqi të kësaj Kushtetute.

Neni 183

Kjo Kushtetutë hyn në fuqi me shpalljen nga Presidenti i Republikës.

K R Y E T A R I

Skënder GJINUSHI

Nr. 8417

Datë: 21.10.1998

© GB FB

ALBANIAN CONSTITUTION

Approved by the Albanian Parliament on 21 October 1998

Table of contents Part No. TITLE CHAPTER

Part One Basic Pricipals Chapter I

Part Two The Fundamental Human Rights and Freedoms Ch I Ch II Ch III Ch IV Ch V Ch VI

Part Three The Assembly Ch I Ch II Ch III Ch IV

Part Four The President of the Republic Ch I

Part Five The Council of Ministers Ch I

Part Six Local Government Ch I

Part Seven Normative Acts and International Agreements Ch I Ch II

Part Eight Constitutional Court Ch I

Part Nine The Courts Ch I

Part Ten The Office of the Prosecutor Ch I

Part Eleven Referendum Ch I

Part Twelve Central Election Commission Ch I

Part Thirteen Public Finances Ch I

Part Fourteen The High State Control Ch I

Part Fifteen Armed Forces Ch I

Part Sixteen Extraordinary Measures Ch I

Part Sevente. Revision of the Constitution Ch I

Part Eighteen Transitory and Final Dispositions Ch I

We, the people of Albania, proud and aware of our history, with responsibility for the future, and with faith in God and/or other universal values, with determination to build a social and democratic state based on the rule of law, and to guarantee the fundamental human rights and freedoms, with a spirit of tolerance and religious coexistence, with the pledge for the protection of human dignity and personhood, as well as for the prosperity of the whole nation, for peace, well-being, culture and social solidarity, with the centuries-old aspiration of the Albanian people for national identity and unity, with a deep conviction that justice, peace, harmony and cooperation among nations are among the highest values of humanity,

We establish this Constitution:

PART ONE

BASIC PRINCIPLES

Article 1

1. Albania is a parliamentary republic.

2. The Republic of Albania is a unitary and indivisible state.

3. Governance is based on a system of elections that are free, equal, general and periodic.

Article 2

1. Sovereignty in the Republic of Albania belongs to the people.

2. The people exercise sovereignty through their representatives or directly.

3. For the maintenance of peace and national interests, the Republic of Albania may take part in a system of collective security, on the basis of a law approved by a majority of all the members of the Assembly.

Article 3

The independence of the state and the integrity of its territory, dignity of the individual, human rights and freedoms, social justice, constitutional order, pluralism, national identity and inheritance, religious coexistence, as well as coexistence with, and understanding of Albanians for, minorities are the bases of this state, which has the duty of respecting and protecting them.

Article 4

1. The law constitutes the basis and the boundaries of the activity of the state.

2. The Constitution is the highest law in the Republic of Albania.

3. The provisions of the Constitution are directly applicable, except when the Constitution provides otherwise.

Article 5

The Republic of Albania applies international law that is binding upon it.

Article 6

The organization and functioning of the organs contemplated by this Constitution are regulated by their respective laws, except when this Constitution provides otherwise.

Article 7

The system of government in the Republic of Albania is based on the separation and balancing of legislative, executive and judicial powers.

Article 8

1. The Republic of Albania protects the national rights of the Albanian people who live outside its borders.

2. The Republic of Albania protects the rights of its citizens with a temporary or permanent residence outside its borders.

3. The Republic of Albania assures assistance for Albanians who live and work abroad in order to preserve and develop their ties with the national cultural inheritance.

Article 9

1. Political parties are created freely. Their organization shall conform with democratic principles.

2. Political parties and other organizations, the programs and activity of which are based on totalitarian methods, which incite and support racial, religious, regional or ethnic hatred, which use violence to take power or influence state policies, as well as those with a secret character, are prohibited pursuant to the law.

3. The financial sources of parties as well as their expenses are always made public.

Article 10

1. In the Republic of Albania there is no official religion.

2. The state is neutral in questions of belief and conscience, and also, it guarantees the freedom of their expression in public life.

3. The state recognizes the equality of religious communities.

4. The state and the religious communities mutually respect the independence of one another and work together for the good of each of them and for all.

5. Relations between the state and religious communities are regulated on the basis of agreements entered into between their representatives and the Council of Ministers. These agreements are ratified by the Assembly.

6. Religious communities are juridical persons. They have independence in the administration of their properties according to their principles, rules and canons, to the extent that interests of third parties are not infringed.

Article 11

1. The economic system of the Republic of Albania is based on private and public property, as well as on a market economy and on freedom of economic activity.

2. Private and public property are equally protected by law.

3. Limitations on the freedom of economic activity may be established only by law and for important public reasons.

Article 12

1. The armed forces secure the independence of the country, as well as protect its territorial integrity and constitutional order.

2. The armed forces maintain neutrality in political questions and are subject to civilian control.

3. No foreign military force may be situated in, or pass through, the Albanian territory, as well no Albanian military force may be sent abroad, except by a law approved by a majority of all members of the Assembly.

Article 13

Local government in the Republic of Albania is founded upon the basis of the principle of decentralization of power and is exercised according to the principle of local autonomy.

Article 14

1. The official language in the Republic of Albania is Albanian.

2. The national flag is red with a two-headed black eagle in the center.

3. The seal of the Republic of Albania presents a red shield with a black, two-headed eagle in the center. At the top of the shield, in gold color, is the helmet of Skanderbeg.

4. The national anthem is "United Around Our Flag."

5. The National Holiday of the Republic of Albania is Flag Day, November 28.

6. The capital city of the Republic of Albania is Tirana.

7. The form and dimensions of the national symbols, the content of the text of the national anthem, and their use shall be regulated by law.

PART TWO

THE FUNDAMENTAL HUMAN RIGHTS AND FREEDOMS

CHAPTER I

GENERAL PRINCIPLES

Article 15

1. The fundamental human rights and freedoms are indivisible, inalienable, and inviolable and stand at the basis of the entire juridical order.

2. The organs of public power, in fulfillment of their duties, shall respect the fundamental rights and freedoms, as well as contribute to their realization.

Article 16

1. The fundamental rights and freedoms and the duties contemplated in this Constitution for Albanian citizens are also valid for foreigners and stateless persons in the territory of the Republic of Albania, except for cases when the Constitution specifically attaches the exercise of particular rights and freedoms with Albanian citizenship.

2. The fundamental rights and freedoms and the duties contemplated in this Constitution are valid also for juridical persons so long as they comport with the general purposes of these persons and with the core of these rights, freedoms and duties.

Article 17

1. The limitation of the rights and freedoms provided for in this Constitution may be established only by law for a public interest or for the protection of the rights of others. A limitation shall be in proportion with the situation that has dictated it.

2. These limitations may not infringe the essence of the rights and freedoms and in no case may exceed the limitations provided for in the European Convention on Human Rights.

Article 18

1. All are equal before the law.

2. No one may be unjustly discriminated against for reasons such as gender, race, religion, ethnicity, language, political, religious or philosophical beliefs, economic condition, education, social status, or ancestry.

3. No one may be discriminated against for reasons mentioned in paragraph 2 if reasonable and objective legal grounds do not exist.

Article 19

1. Everyone born of at least one parent with Albanian citizenship gains automatically Albanian citizenship. Albanian citizenship is gained also for other reasons provided by law.

2. An Albanian citizen may not lose his citizenship, except when he gives it up.

Article 20

1. Persons who belong to national minorities exercise in full equality before the law the human rights and freedoms.

2. They have the right to freely express, without prohibition or compulsion, their ethnic, cultural, religious and linguistic belonging. They have the right to preserve and develop it, to study and to be taught in their mother tongue, as well as unite in organizations and societies for the protection of their interests and identity.

CHAPTER II

PERSONAL RIGHTS AND FREEDOMS

Article 21

The life of a person is protected by law.

Article 22

1. Freedom of expression is guaranteed.

2. The freedom of the press, radio and television are guaranteed.

3. Prior censorship of a means of communication is prohibited.

4. The law may require the granting of authorization for the operation of radio or television stations.

Article 23

1. The right to information is guaranteed.

2. Everyone has the right, in compliance with law, to get information about the activity of state organs, as well as of persons who exercise state functions.

3. Everybody is given the possibility to follow the meetings of collectively elected organs.

Article 24

1. Freedom of conscience and of religion is guaranteed.

2. Everyone is free to choose or to change his religion or beliefs, as well as to express them individually or collectively, in public or private life, through cult, education, practices or the performance of rituals.

3. No one may be compelled or prohibited to take part or not in a religious community or in religious practices or to make his beliefs or faith public.

Article 25

No one may be subjected to cruel, inhuman or degrading torture, punishment or treatment.

Article 26

No one may be required to perform forced labor, except in cases of the execution of a judicial decision, the performance of military service, or for a service that results from a state of emergency, war or natural disaster that threatens human life or health.

Article 27

1. No one's liberty may be taken away except in the cases and according to the procedures provided by law.

2. Freedom of a person may not be limited, except in the following cases:

a. when he is punished with imprisonment by a competent court;

a. for failure to comply with the lawful orders of the court or with an obligation set by law;

a. when there are reasonable suspicions that he has committed a criminal offense or to prevent the commission by him of a criminal offense or his escape after its commission;

a. for the supervision of a minor for purposes of education or for escorting him to a competent organ;

a. when a person is the carrier of a contagious disease, mentally incompetent and dangerous to society;

a. for illegal entry at state borders or in cases of deportation or extradition.

3. No one may be deprived of liberty just because he is not in a condition to fulfill a contractual obligation.

Article 28

1. Everyone whose liberty has been taken away has the right to be notified immediately, in a language that he understands, of the reasons for this measure, as well as the accusation made against him. The person whose liberty has been taken away shall be informed that he has no obligation to make a declaration and has the right to communicate immediately with a lawyer, and he shall also be given the possibility to realize his rights.

2. The person whose liberty has been taken away, according to article 27, paragraph 2, subparagraph c), must be sent within 48 hours before a judge, who shall decide upon his pre-trial detention or release not later than 48 hours from the moment he receives the documents for review.

3. A person in pre-trial detention has the right to appeal the judge's decision. He has the right to be tried within a reasonable period of time or to be released on bail pursuant to law.

4. In all other cases, the person whose liberty is taken away extrajudicially may address a judge at anytime, who shall decide within 48 hours regarding the legality of this action.

5. Every person whose liberty was taken away pursuant to article 27, has the right to humane treatment and respect for his dignity.

Article 29

1. No one may be accused or declared guilty of a criminal act that was not considered as such by law at the time of its commission, with the exception of cases, which at the time of their commission, according to international law, constitute war crimes or crimes against humanity.

2. No punishment may be given that is more severe than that which was contemplated by law at the time of commission of the criminal act.

3. A favorable criminal law has retroactive effect.

Article 30

Everyone is considered innocent so long as his guilt is not proven by a final judicial decision.

Article 31

During a criminal proceeding, everyone has the right:

a. to be notified immediately and in detail of the accusation made against him, of his rights, as well as to have the possibility created to notify his family or those close to him;

a. to have the time and sufficient facilities to prepare his defense;

a. to have the assistance without payment of a translator, when he does not speak or understand the Albanian language;

a. to be defended by himself or with the assistance of a legal defender chosen by him; to communicate freely and privately with him, as well as to be assured of free defense when he does not have sufficient means;

a. to question witnesses who are present and to seek the presentation of witnesses, experts and other persons who can clarify the facts.

Article 32

1. No one may be obliged to testify against himself or his family or to confess his guilt.

2. No one may be declared guilty on the basis of data collected in an unlawful manner.

Article 33

1. No one may be denied the right to be heard before being judged.

2. A person who is hiding from justice may not take advantage of this right.

Article 34

No one may be punished more than one time for the same criminal act nor be tried again, except for cases when the re-adjudication of the case is decided on by a higher court, in the manner specified by law.

Article 35

1. No one may be obliged, except when the law requires it, to make public data connected with his person.

2. The collection, use and making public of data about a person is done with his consent, except for the cases provided by law.

3. Everyone has the right to become acquainted with data collected about him, except for the cases provided by law.

4. Everyone has the right to request the correction or expunging of untrue or incomplete data or data collected in violation of law.

Article 36

The freedom and secrecy of correspondence or any other means of communication are guaranteed.

Article 37

1. The inviolability of the residence is guaranteed.

2. Searches of a residence, as well as the premises that are equivalent to it, may be done only in the cases and manner provided by law.

3. No one may be subjected to a personal search outside a criminal proceeding, with the exception of the cases of entry into the territory of the state and the leaving of it, or to avoid a risk that threatens public security.

Article 38

1. Everyone has the right to choose his place of residence and to move freely to any part of the territory of the state.

2. No one may be hindered to go freely out of the state.

Article 39

1. No Albanian citizen may be expelled from the territory of the state.

2. Extradition may be permitted only when it is expressly provided in international agreements, to which the Republic of Albania is a party, and only by judicial decision.

3. The collective expulsion of foreigners is prohibited. The expulsion of individuals is permitted under the conditions specified by law.

Article 40

Foreigners have the right of refuge in the Republic of Albania according to law.

Article 41

1. The right of private property is guaranteed.

2. Property may be gained by gift, inheritance, purchase, or any other classical means provided by the Civil Code.

3. The law may provide for expropriations or limitations in the exercise of a property right only for public interests.

4. The expropriations or limitations of a property right that are equivalent to expropriation are permitted only against fair compensation.

5. For disagreements connected with the extent of the compensation, a complaint may be filed in court.

Article 42

1. The freedom, property, and rights recognized in the Constitution and by law may not be infringed without due process.

2. Everyone, to protect his constitutional and legal rights, freedoms, and interests, or in the case of an accusation raised against him, has the right to a fair and public trial, within a reasonable time, by an independent and impartial court specified by law.

Article 43

Everyone has the right to appeal a judicial decision to a higher court, except when the Constitution provides otherwise.

Article 44

Everyone has the right to be rehabilitated and/or indemnified in compliance with law if he is damaged because of an unlawful act, action or failure to act of the state organs.

CHAPTER III

POLITICAL RIGHTS AND FREEDOMS

Article 45

1. Every citizen who has reached the age of 18, even on the date of the elections, has the right to elect and to be elected.

2. Citizens who have been declared mentally incompetent by a final court decision do not have the right to elect.

3. Convicts that are serving a sentence that deprives them of freedom have only the right to elect.

4. The vote is personal, equal, free and secret.

Article 46

1. Everyone has the right to organize collectively for any lawful purpose.

2. The registration of organizations or societies in court is done according to the procedure provided by law.

3. Organizations or societies that pursue unconstitutional purposes are prohibited pursuant to law.

Article 47

1. Freedom of peaceful meetings and without arms, as well the participation in them is guaranteed.

2. Peaceful meetings in squares and places of public passage are held in conformity with the law.

Article 48

Everyone, by himself or together with others, may direct requests, complaints or comments to the public organs, which are obliged to answer in the time periods and conditions set by law.

CHAPTER IV

ECONOMIC, SOCIAL AND CULTURAL RIGHTS AND FREEDOMS

Article 49

1. Everyone has the right to earn the means of living by lawful work that he has chosen or accepted himself. He is free to choose his profession, place of work, as well as his own system of professional qualification.

2. Employees have the right to social protection of work.

Article 50

Employees have the right to unite freely in labor organizations for the defense of their work interests.

Article 51

1. The right of an employee to strike in connection with work relations is guaranteed.

2. Limitations on particular categories of employees may be established by law to assure essential social services.

Article 52

1. Everyone has the right to social security in old age or when he is unable to work, according to a system set by law.

2. Everyone, who remains without work for reasons independent of their volition, and has no other means of support, has the right to assistance under the conditions provided by law.

Article 53

1. Everyone has the right to get married and have a family.

2. Marriage and family enjoy special protection of the state.

3. The entering into and dissolution of marriage are regulated by law.

Article 54

1. Children, the young, pregnant women and new mothers have the right to special protection by the state.

2. Children born out of wedlock have equal rights with those born within marriage.

3. Every child has the right to be protected from violence, ill treatment, exploitation and their use for work, especially under the minimum age for work, which could damage their health and morals or endanger their life or normal development.

Article 55

1. Citizens enjoy in an equal manner the right to health care from the state.

2. Everyone has the right to health insurance pursuant to the procedure provided by law.

Article 56

Everyone has the right to be informed for the status of the environment and its protection.

Article 57

1. Everyone has the right to education.

2. Mandatory school education is determined by law.

3. General high school public education is open for all.

4. Professional high school education and higher education can be conditioned only on criteria of abilities.

5. Mandatory education and general high school education in public schools are free.

6. Pupils and students may also be educated in private schools of all levels, which are created and operated on the basis of law.

7. The autonomy and academic freedom of higher education institutions are guaranteed by law.

Article 58

1. Freedom of artistic creation and scientific research, placing in use, as well as profit from their results are guaranteed for all.

2. Copyright is protected by law.

CHAPTER V

SOCIAL OBJECTIVES

Article 59

1. The state, within its constitutional powers and the means at its disposal, aims to supplement private initiative and responsibility with:

a. employment under suitable conditions for all persons who are able to work;

b. fulfillment of the housing needs of its citizens;

c. the highest possible standard of health, physical and mental;

d. education and qualification according to ability of children and the young, as well as unemployed persons;

e. a healthy and ecologically adequate environment for the present and future generations;

f. rational exploitation of forests, waters, pastures and other natural resources on the basis of the principle of sustainable development;

g. care and help for the aged, orphans and persons with disabilities;

h. development of sport and of recreation activities;

i. health rehabilitation, specialized education and integration in society of disabled people, as well as continual improvement of their living conditions;

j. protection of national cultural heritage and particular care for the Albanian language.

2. Fulfilment of social objectives may not be claimed directly in court. The law defines the conditions and extent to which the realization of these objectives can be claimed.

CHAPTER VI

PEOPLE'S ADVOCATE

Article 60

1. The People's Advocate defends the rights, freedoms and lawful interests of individuals from unlawful or improper actions or failures to act of the organs of public administration.

2. The People's Advocate is independent in the exercise of his duties.

3. The People's Advocate has his own budget, which he administers himself. He proposes the budget pursuant to law.

Article 61

1. The People's Advocate is elected by three-fifths of all members of the Assembly for a five-year period, with the right of reelection.

2. Any Albanian citizen with higher education, and with recognized knowledge and recognized activity in the field of human rights and law may be the People's Advocate.

3. The People's Advocate enjoys the immunity of a judge of the High Court.

4. The People's Advocate may not take part in any political party, carry on any other political, state or professional activity, nor take part in the management organs of social, economic and commercial organizations.

Article 62

1. The People's Advocate may be discharged only on the reasoned complaint of not less than one-third of the deputies.

2. In this case, the Assembly makes a decision with three-fifths of all its members.

Article 63

1. The People's Advocate presents an annual report before the Assembly.

2. The People's Advocate reports before the Assembly when it is requested of him, and he may request the Assembly to hear him on matters he determines important.

3. The People's Advocate has the right to make recommendations and to propose measures when he observes violations of human rights and freedoms by the public administration.

4. Public organs and officials are obligated to present to the People's Advocate all documents and information requested by him.

PART THREE

THE ASSEMBLY

CHAPTER I

ELECTION AND TERM

Article 64

1. The Assembly consists of 140 deputies. One-hundred deputies are elected directly in single-member electoral zones with an approximate number of voters. Forty deputies are elected from the multi-name lists of parties or party coalitions according to their respective order.

2. The total number of deputies of a party or a party coalition shall be, to the closest possible extent, proportional to the valid votes won by them on the national scale in the first round of elections.

3. Parties that receive less than 2.5 per cent, and party coalitions that receive less than 4 per cent, of the valid votes on the national scale in the first round of elections do not benefit from their respective multi-name lists.

Article 65

1. The Assembly is elected for four years.

2. Elections for the Assembly are held within 60 to 30 days before the end of the mandate and not later than 45 days after its dissolution.

3. The mandate of the Assembly continues until the first meeting of the new Assembly. In this interval, the Assembly may not issue laws or take decisions, except when extraordinary measures have been established.

Article 66

The mandate of the Assembly is extended only in the case of war and for so long as it continues. When the Assembly is dissolved, it recalls itself.

Article 67

1. The newly elected Assembly is called to its first meeting by the President of the Republic no later than 20 days from the conclusion of the elections.

2. If the President of the Republic does not exercise this power, the Assembly must convene itself within 10 days from the end of the term provided in paragraph 1 of this article.

CHAPTER II

THE DEPUTIES

Article 68

1. Candidates for deputy may be presented only by political parties, coalitions of parties, and voters.

2. The rules for the designation of candidates for deputy, for the organization and conduct of the elections, as well as the definition of electoral zones and the conditions of validity for elections, are regulated by the electoral law.

Article 69

1. Without resigning from duty, the following may not run as candidates nor be elected deputies:

a. judges, prosecutors;

b. military servicemen on active duty;

c. staff of the police and of National Security;

d. diplomatic representatives;

e. chairmen of municipalities and communes as well as prefects in the places where they carry out their duties;

f. chairmen and members of the electoral commissions;

g. the President of the Republic and the high officials of the state Administration contemplated by law.

2. A mandate gained in violation of paragraph 1 of this article is invalid.

Article 70

1. Deputies represent the people and are not bound by any obligatory mandate.

2. Deputies may not simultaneously exercise any other public duty with the exception of that of a member of the Council of Ministers. Other cases of incompatibility are specified by law.

3. Deputies may not carry out any profit-making activity that stems from the property of the state or of local government, nor may they acquire their property.

4. For every violation of paragraph 3 of this article, on the motion of the chairman of the Assembly or one-tenth of its members, the Assembly decides on sending the issue to the Constitutional Court, which determines the incompatibility.

Article 71

1. The mandate of the deputy begins on the day when he is declared elected by the respective electoral commission.

2. The mandate of the deputy ends or is invalid, as the case may be:

a. when he does not take the oath;

b. when he resigns from the mandate;

c. when one of the conditions of inelectability contemplated in articles 69, and 70, paragraphs 2 and 3 is ascertained;

d. when the mandate of the Assembly ends;

e. when he is absent for more than six consecutive months in the Assembly without reason.

f. when he is convicted by a final court decision for commitment of a crime.

Article 72

Before beginning the exercise of the mandate, the deputies take the oath in the Assembly.

Article 73

1. A deputy does not bear responsibility for opinions expressed in the Assembly and votes given. This provision is not applicable in the case of defamation.

2. A deputy may not be criminally prosecuted without the authorization of the Assembly. Authorization is also required when he is to be arrested.

3. A deputy may be detained or arrested without authorization when he is apprehended during or immediately after the commission of a serious crime. In these cases, the General Prosecutor immediately notifies the Assembly, which, when it determines that the proceeding is misplaced, decides to lift the measure.

4. For issues contemplated in paragraphs 2 and 3, the Assembly decides by secret vote.

CHAPTER III

ORGANIZATION AND FUNCTIONING

Article 74

1. The Assembly conducts its annual work in two sessions. The first session begins on the third Monday of January and the second session on the first Monday of September.

2. The Assembly meets in extraordinary session when it is requested by the President of the Republic, the Prime Minister or by one-fifth of all the deputies.

3. Extraordinary sessions are called by the Speaker of the Assembly on the basis of a defined agenda.

Article 75

1. The Assembly elects and discharges its chairman.

2. The Assembly is organized and functions according to regulations approved by the majority of all the members.

Article 76

1. The Chairman chairs debates, directs the work, assures respect for the rights of the Assembly and its members, as well as represents the Assembly in relations with others.

2. The highest civil employee of the Assembly is the General Secretary.

3. Other services necessary for the functioning of the Assembly are carried out by other employees, as is specified in the internal regulations.

Article 77

1. The Assembly elects standing committees from its ranks and may also establish special committees.

2. The Assembly has the right and, upon the request of one-fourth of its members is obliged, to designate investigatory committees to review a particular issue. Its conclusions are not binding on the courts, but they may be made known to the office of the prosecutor, which evaluates them according to legal procedures.

3. Investigatory committees operate according to the procedures set by law.

Article 78

1. The Assembly decides with a majority of votes, in the presence of more than half of its members, except for the cases where the Constitution provides for a qualified majority.

2. Meetings of the deputies, which are convened without being called in accordance to the regulations, do not have any effect.

Article 79

1. Meetings of the Assembly are open.

2. At the request of the President of the Republic, the Prime Minister or one-fifth of the deputies, meetings of the Assembly may be closed, when a majority of all its members have voted in favor of it.

Article 80

1. The Prime Minister and any other member of the Council of Ministers is obligated to answer interpellances and questions of the deputies within three weeks.

2. A member of the Council of Ministers has the right to take part in meetings of the Assembly or of its committees; he is given the floor whenever he requests it.

3. The heads of state institutions, on request of the parliamentary committees, give explanations and inform on specific issues of their activity to the extent that law permits.

CHAPTER IV

THE LEGISLATIVE PROCESS

Article 81

1. The Council of Ministers, every deputy, and 20,000 electors each have the right to propose laws.

2. The following are approved by three-fifths of all members of the Assembly:

a. the laws for the organization and operation of the institutions provided for in the Constitution;

b. the law on citizenship;

c. the law on general and local elections;

d. the law on referenda;

e. the codes;

f. the law for the state of emergency;

g. the law on the status of public functionaries;

h. the law on amnesty;

i. the law on administrative divisions of the Republic.

Article 82

1. The proposal of laws, when this is the case, must always be accompanied by a report that justifies the financial expenses for its implementation.

2. No non-governmental draft law that makes necessary an increase in the expenses of the state budget or diminishes income may be approved without taking the opinion of the Council of Ministers, which must be given within 30 days from the date of receiving the draft law.

3. If the Council of Ministers does not give an answer within the above term, the draft law passes for review according to the normal procedure.

Article 83

1. A draft law is voted on three times: in principle, article by article, and in its entirety.

2. The Assembly may, at the request of the Council of Ministers or one-fifth of all the deputies, review and approve a draft law with an expedited procedure, but not sooner than one week from the beginning of the procedure of review.

3. The expedited procedure is not permitted for the review of the draft laws contemplated in Article 81, paragraph 2, with the exception of subparagraph "f."

Article 84

1. President of the Republic promulgates the approved law within 20 days from its presentation.

2. A law is deemed promulgated if the President of the Republic does not exercise the rights provided for in paragraph 1 of this article and in paragraph 1 of article 85.

3. A law enters into force with the passage of not less than 15 days after its publication in the Official Journal.

4. In the case of extraordinary measures, as well as in cases of necessity and emergency, when the Assembly decides with a majority of all its members and the President of the Republic gives his consent, a law may enter into force immediately, but only after it is made known publicly. The law must be published in the first number of the Official Journal.

Article 85

1. The President of the Republic has the right to return a law for review only once.

2. The decree of the President for the review of a law loses its effect when a majority of all the members of the Assembly vote against it.

PART FOUR

THE PRESIDENT OF THE REPUBLIC

Article 86

1. The President of the Republic is the Head of State and represents the unity of the people.

2. Only an Albanian citizen by birth who has been a resident in Albania for not less than the past 10 years and who has reached the age of 40 may be elected President.

Article 87

1. A candidate for President is proposed to the Assembly by a group of not less than 20 of its members. A member is not permitted to take part in more than one proposing group.

2. The President of the Republic is elected by secret vote and without debate by the Assembly by a majority of three-fifths of all its members.

3. When this majority is not reached in the first voting, a second voting takes place within 7 days from the day of the first voting.

4. When this majority is not reached even in the second voting, a third voting takes place within 7 days.

5. When there is more than one candidate and none of them has received the required majority, within 7 days, a fourth voting takes place between the two candidates who have received the greatest number of votes.

6. If even in the fourth voting neither of the two candidates has received the required majority, a fifth one takes place.

7. If even in the fifth voting neither of the two candidates has received the required majority, the Assembly is dissolved and new general elections take place within 60 days.

8. The new Assembly elects the President pursuant to the procedure contemplated by paragraphs 1 to 7 of this article. If even the new Assembly does not elect the President, the Assembly is dissolved and new general elections take place within 60 days.

9. The subsequent Assembly elects the President of the Republic by a majority of all its members.

Article 88

1. The President of the Republic is in every case elected for 5 years, with the right of reelection only once.

2. The procedure for the election of the President begins no later than 30 days before the end of the previous presidential mandate.

3. The President begins his duties after he takes the oath before the Assembly, but not before the mandate of the President who is leaving has been completed. The President swears as follows:

"I swear that I will obey to the Constitution and laws of the country, that I will respect the rights and freedoms of citizens, protect the independence of the Republic, and I will serve the general interest and the progress of the Albanian People." The President may add: "So help me God!"

4. A President who resigns before the end of his mandate may not be a candidate in the presidential election that takes place after his resignation.

Article 89

The President of the Republic may not hold any other public duty, may not be a member of a party or carry out other private activity.

Article 90

1. The President of the Republic is not responsible for acts carried out in the exercise of his duty.

2. The President of the Republic may be discharged for serious violations of the Constitution and for the commission of a serious crime. In these cases, a proposal for the discharge of the President may be made by not less than one-fourth of the members of the Assembly and must be supported by not less than two-thirds of all its members.

3. The decision of the Assembly is sent to the Constitutional Court, which, when it verifies the guilt of the President of the Republic, declares his discharge from duty.

Article 91

1. When the President of the Republic is temporarily unable to exercise his functions or his place remains vacant, the Chairman of the Assembly takes his place and exercises his powers.

2. In case the President cannot exercise his duty for more than 60 days, the Assembly by two-thirds of all its members decides on sending the issue to the Constitutional Court, which verifies conclusively the fact of his incapacity. In case of verification of incapacity, the place of the President remains vacant and the election of the new President begins within 10 days from the date of verification of incapacity.

Article 92

The President also exercises these powers:

a. addresses messages to the Assembly;

b. exercises the right of pardon according to the law;

c. grants Albanian citizenship and permits it to be given up according to the law;

d. gives decorations and titles of honor according to the law;

e. accords the highest military ranks according to the law;

f. on the proposal of the Prime Minister, he appoints and withdraws plenipotentiary representatives of the Republic of Albania to other states and international organizations;

g. accepts letters of credentials and the withdrawal of diplomatic representatives of other states and international organizations accredited to the Republic of Albania;

h. signs international agreements according to the law;

i. upon proposal of the Prime Minister, he appoints the director of the intelligence service of the state;

j. nominates the Chairman of the Academy of Sciences and the rectors of universities pursuant to law;

k. sets the date of the elections for the Assembly, for the organs of local power and for the conduct of referenda;

l. requests opinions and information in writing from the directors of state institutions for issues that have to do with their duties.

Article 93

The President of the Republic, in the exercise of his powers, issues decrees.

Article 94

The President of the Republic may not exercise other powers besides those recognized expressly in the Constitution and granted by laws issued in compliance with it.

PART FIVE

THE COUNCIL OF MINISTERS

Article 95

1. The Council of Ministers consists of the Prime Minister, deputy prime minister, and ministers.

2. The Council of Ministers exercises every state function that is not given to other organs of state power or to local government.

Article 96

1. The President of the Republic, at the beginning of a legislature, as well as when the position of Prime Minister remains vacant, appoints the Prime Minister on the proposal of the party or coalition of parties that has the majority of seats in the Assembly.

2. If the Prime Minister appointed is not approved by the Assembly, the President appoints a new Prime Minister within 10 days.

3. If even the newly appointed Prime Minister is not approved by the Assembly, the Assembly elects another Prime Minister within 10 days. In this case, the President appoints the new Prime Minister.

4. If the Assembly fails to elect a new Prime Minister, the President of the Republic dissolves the Assembly.

Article 97

The Prime Minister appointed according to article 96, article 104 or article 105 presents to the Assembly for approval, within 10 days, the policy program of the Council of Ministers together with its composition.

Article 98

1. A minister is appointed and dismissed by the President of the Republic, on the proposal of the Prime Minister, within 7 days.

2. The decree is reviewed by the Assembly within 10 days.

Article 99

Before beginning duties, the Prime Minister, deputy prime minister, and ministers swear before the President of the Republic.

Article 100

1. The Council of Ministers defines the principal directions of the general state policy.

2. The Council of Ministers takes decisions upon the proposal of the Prime Minister or the respective minister.

3. Meetings of the Council of Ministers are closed.

4. Acts of the Council of Ministers are valid when signed by the Prime Minister and the proposing minister.

5. The Council of Ministers issues decisions and instructions.

Article 101

The Council of Ministers, in cases of necessity and emergency, may issue, under its responsibility, normative acts having the force of law for taking temporary measures. These normative acts are immediately submitted to the Assembly, which is convened within 5 days if it is not in session. These acts lose force retroactively if they are not approved by the Assembly within 45 days.

Article 102

1. The Prime Minister:

a. represents the Council of Ministers and chairs its meetings;

b. outlines and presents the principal directions of general state policy and is responsible for them;

c. assures the implementation of legislation and policies approved by the Council of Ministers;

d. coordinates and supervises the work of the members of the Council of Minister and other institutions of the central state administration;

e. performs other duties prescribed in the Constitution and the laws.

2. The Prime Minister resolves disagreements between ministers.

3. The Prime Minister, in the exercise of his powers, issues orders.

4. The minister, within the principal directions of general state policy, directs, under his responsibility, actions for which he has powers. The minister, in the exercise of his powers, issues orders and instructions.

Article 103

1. Anyone who has the capacity to be a deputy may be appointed a minister.

2. A minister may not exercise any other state function nor be a director or member of the organs of for-profit companies.

3. Members of the Council of Ministers enjoy the immunity of a deputy.

Article 104

1. If a motion of confidence presented by the Prime Minister is refused by a majority of all the members of the Assembly, the Assembly elects another Prime Minister within 15 days. In this case, the President appoints the new Prime Minister.

2. When the Assembly does not succeed in electing a new Prime Minister, the President of the Republic dissolves the Assembly.

3. The vote for the motion cannot be done if three days have not passed from the day it was presented.

Article 105

1. In cases where a motion of no confidence presented by one-fifth of the members of the Assembly is approved by the majority of all its members, the Assembly elects another Prime Minister within 15 days. In this case, the President appoints the new Prime Minister.

2. When the Assembly fails to elect the new Prime Minister, the President of the Republic dissolves the Assembly.

3. The vote for the motion cannot be done if three days have not passed from the day it was presented.

Article 106

The Prime Minister and the ministers are obligated to stay on duty until the appointment of the new Council of Ministers.

Article 107

1. Public employees apply the law and are in the service of the people.

2. Employees in the public administration are selected through examinations, except when the law provides otherwise.

3. Guarantees of tenure and legal treatment of public employees are regulated by law.

PART SIX

LOCAL GOVERNMENT

Article 108

1. The units of local government are communes or municipalities and regions. Other units of local government are regulated by law.

2. The territorial-administrative division of the units of local government are established by law on the basis of mutual economic needs and interests and historical tradition. Their borders may not be changed without first taking the opinion of the inhabitants.

3. Communes and municipalities are the basic units of local government. They perform all the duties of self-government, with the exception of those that the law gives to other units of local government.

4. Self-government in the local units is exercised through their representative organs and local referenda. The principles and procedures for the organization of local referenda are provided by law in accordance with article 151, paragraph 2.

Article 109

1. The representative organs of the basic units of local government are councils that are elected every three years by general direct elections and with secret voting.

2. The executive organ of a municipality or commune is the Chairman, who is elected directly by the people in the manner contemplated in paragraph 1 of this article.

3. Only citizens who have a permanent residence in the territory of the respective local entity have the right to be elected to the local councils and as chairman of the municipality or commune.

4. The organs of local government units have the right to form unions and joint institutions with one another for the representation of their interests, to cooperate with local units of other countries, and also to be represented in international organizations of local powers.

Article 110

1. A region consists of several basic units of local government with traditional, economic and social ties and joint interests.

2. The region is the unit in which regional policies are constructed and implemented and where they are harmonized with state policy.

3. The representative organ of the region is the Regional Council. Municipalities and communes delegate members to the Regional Council in proportion to their population, but always at least one member. The chairmen of communes and municipalities are always members of the Regional Council. Other members are elected through proportional lists from among the municipal or communal councillors by their respective councils.

4. The Regional Council has the right to issue orders and decisions with general obligatory force for the region.

Article 111

1. The units of local government are juridical persons.

2. The units of local government have an independent budget, which is created in the manner provided by law.

Article 112

1. Units of local government may be delegated by law powers of state administration. Expenses that are incurred in the exercise of the delegation are covered by the state.

2. Only duties in compliance with law or according to agreements entered into by them may be put to the organs of local government. The expenses that are connected with the duties put by law to the organs of local government are covered by the budget of the state.

Article 113

1. The councils of the communes, municipalities and regions:

a. regulate and administer in an independent manner local issues within their jurisdiction;

b. exercise the rights of ownership, administer in an independent manner the income created, and also have the right to exercise economic activity;

c. have the right to collect and spend the income that is necessary for the exercise of their functions;

d. have the right, in compliance with law, to establish local taxes as well as their level;

e. establish rules for their organization and functioning in compliance with law;

f. create symbols of local government as well as local titles of honor;

g. undertake initiatives for local issues before the organs defined by law.

2. The organs of units of local government issue directives, decisions and orders.

3. The rights of self-government of the units of local government are protected in court.

Article 114

The Council of Ministers appoints a prefect in every region as its representative. The powers of the prefect are defined by law.

Article 115

1. A directly elected organ of a local government unit may be dissolved or discharged by the Council of Ministers for serious violations of the Constitution or the laws.

2. The dissolved or discharged organ has the right to complain, within 15 days, to the Constitutional Court, and in this case, the decision of the Council of Ministers is suspended.

3. If the right to complain is not exercised within 15 days, or when the Constitutional Court upholds the decision of the Council of Ministers, the President of the Republic sets a date for holding of elections of the respective unit of local government.

PART SEVEN

NORMATIVE ACTS AND INTERNATIONAL AGREEMENTS

CHAPTER I

NORMATIVE ACTS

Article 116

1. Normative acts that are effective in the entire territory of the Republic of Albania are:

a. the Constitution;

b. ratified international agreements;

c. the laws;

d. normative acts of the Council of Ministers.

2. Acts that are issued by the organs of local power are effective only within the territorial jurisdiction exercised by these organs.

3. Normative acts of ministers and steering organs of other central institutions of the state are effective in the entire territory of the Republic of Albania within the sphere of their jurisdiction.

Article 117

1. The laws, normative acts of the Council of Ministers, ministers, other central state institutions, acquire juridical force only after they are published in the Official Journal.

2. The promulgation and publication of other normative acts is done according to the manner provided by law.

3. International agreements that are ratified by law are promulgated and published according to the procedures that are provided for laws. The promulgation and publication of other international agreements is done according to law.

Article 118

1. Subordinate legal acts are issued on the basis of and for implementation of the laws by the organs provided in the Constitution.

2. A law must authorize the issuance of subordinate legal acts, designate the competent organ, the issues that are to be regulated, as well as the principles on the basis of which these subordinate legal acts are issued.

3. The organ authorized by law to issue subordinate legal acts as specified in paragraph 2 of this article may not delegate its power to another organ.

Article 119

1. The rules of the Council of Ministers, of the ministries and other central state institutions, as well as orders of the Prime Minister, of the ministers and heads of other central institutions, have an internal character and are binding only on the administrative entities that are subordinate to these organs.

2. These acts are issued on the basis of law and may not serve as a basis for taking decisions connected with individuals and other subjects.

3. The rules and orders are issued on the basis of, and for implementation of, acts that have general juridical force.

Article 120

The principles and procedures for the issuance of local juridical acts are provided by law.

CHAPTER II

INTERNATIONAL AGREEMENTS

Article 121

1. The ratification and denunciation of international agreements by the Republic of Albania is done by law if they have to do with:

a. territory, peace, alliances, political and military issues;

b. freedoms, human rights and obligations of citizens as are provided in the Constitution;

c. membership of the Republic of Albania in international organizations;

d. the undertaking of financial obligations by the Republic of Albania;

e. the approval, amendment, supplementing or repeal of laws.

2. The Assembly may, with a majority of all its members, ratify other international agreements that are not contemplated in paragraph 1 of this article.

3. The Prime Minister notifies the Assembly whenever the Council of Ministers sign an international agreement that is not ratified by law.

4. The principles and procedures for ratification and denunciation of international agreements are provided by law.

Article 122

1. Any international agreement that has been ratified constitutes part of the internal juridical system after it is published in the Official Journal of the Republic of Albania. It is implemented directly, except for cases when it is not self-executing and its implementation requires issuance of a law. The amendment, supplementing and repeal of laws approved by the majority of all members of the Assembly, for the effect of ratifying an international agreement, is done with the same majority.

2. An international agreement that has been ratified by law has superiority over laws of the country that are not compatible with it.

3. The norms issued by an international organization have superiority, in case of conflict, over the laws of the country if the agreement ratified by the Republic of Albania for its participation in the organization expressly contemplates their direct applicability.

Article 123

1. The Republic of Albania, on the basis of international agreements, delegates to international organizations state powers for specific issues.

2. The law that ratifies an international agreement as provided in paragraph 1 of this article is approved by a majority of all members of the Assembly.

3. The Assembly may decide that the ratification of such an agreement be done through a referendum.

PART EIGHT

CONSTITUTIONAL COURT

Article 124

1. The Constitutional Court guarantees respect for the Constitution and makes final interpretations of it.

2. The Constitutional Court is subject only to the Constitution.

Article 125

1. The Constitutional Court is composed of 9 members, which are appointed by the President of the Republic with the consent of the Assembly.

2. Judges are named for 9 years without the right to be reelected, among lawyers with high qualification and with work experience not less than 15 years in the profession.

3. One-third of the composition of the Constitutional Court is renewed every 3 years, according to the procedure determined by law.

4. The Chairman of the Constitutional Court is appointed from the ranks of its members by the President of the Republic with the consent of the Assembly for a 3-year term.

5. The judge of the Constitutional Court continues his duty until the appointment of his successor.

Article 126

The judge of the Constitutional Court cannot be criminally prosecuted without the consent of the Constitutional Court. The judge of the Constitutional Court can be detained or arrested only if apprehended in the commission of a crime or immediately after its commission. The competent organ immediately notifies the Constitutional Court. If the Constitutional Court does not give its consent within 24 hours to send the arrested judge to court, the competent organ is obliged to release him.

Article 127

1. The term of a judge of the Constitutional Court ends when he:

a. is sentenced with a final decision for commission of a crime;

b. does not show up for duty, without reason, for more than 6 months;

c. reaches 70 years of age;

d. resigns;

e. is declared incompetent to act with a final judicial decision.

2. The end of the term of a judge is declared with a decision of the Constitutional Court.

3. If the seat of a judge is vacant, the President of the Republic with the consent of the Assembly appoints a new judge, who remains on duty until the mandate of the dismissed judge ends.

Article 128

The judge of the Constitutional Court can be removed from office by the Assembly by two-thirds of all its members for violations of the Constitution, commission of a crime, mental or physical incapacity, acts and behavior that seriously discredit the position and reputation of a judge. The decision of the Assembly is reviewed by the Constitutional Court, which, upon verification of the existence of one of these grounds, declares the removal from duty of the member of the Constitutional Court.

Article 129

The judge of the Constitutional Court starts the duty after he makes an oath in front of the President of the Republic.

Article 130

Being a judge of the Constitutional Court is incompatible with any other state, political or private activity.

Article 131

The Constitutional Court decides on:

a. compatibility of the law with the Constitution or with international agreements as provided in article 122;

b. compatibility of international agreements with the Constitution, prior to their ratification;

c. compatibility of normative acts of the central and local organs with the Constitution and international agreements;

d. conflicts of competencies between powers, as well as between central government and local government;

e. constitutionality of the parties and other political organizations, as well as their activity, according to article 9 of this Constitution;

f. dismissal from duty of the President of the Republic and verification of the impossibility for him to exercise his functions;

g. issues related with the election and incompatibility in exercising the functions of the President of the Republic and of the deputies, as well as the verification of their election;

h. constitutionality of the referendum and verification of its results;

i. final adjudication of the individual complaints for the violation of their constitutional rights to due process of law, after all legal means for the protection of those rights have been exhausted.

Article 132

1. The decisions of the Constitutional Court have general binding force and are final. The Constitutional Court only has the right to invalidate the acts it reviews.

2. The decisions of the Constitutional Court enter in force the day of their publication in the Official Gazette. Constitutional Court can decide that the law or normative act is to be invalidated on another date. The minority opinions are published together with the decision.

Article 133

1. Acceptance of complaints for judgement is decided from a number of judges as determined by law.

2. The Constitutional Court decides with the majority of all its members.

Article 134

1. The Constitutional Court is put into motion only on the request of:

a. the President of the Republic;

b. the Prime Minister;

c. not less than one-fifth of the deputies;

d. the Chairman of High State Control;

e. every court according to article 145, paragraph 2 of this Constitution;

f. the People's Advocate;

g. organs of the local government;

h. organs of religious communities;

i. political parties and other organizations;

j. individuals.

2. The subjects provided for in subparagraphs 'f', 'g', 'h', 'i', and 'j' of paragraph 1 of this article may make a request only for issues related with their interests.

PART NINE

THE COURTS

Article 135

1. The judicial power is exercised by the High Court, as well as the courts of appeal and courts of first instance, which are established by law.

2. The Assembly may establish by law courts for particular fields, but in no case an extraordinary court.

Article 136

1. The members of the High Court are appointed by the President of the Republic with the consent of the Assembly.

2. One of the members is appointed Chairman following the procedure contemplated by paragraph 1 of this article.

3. The Chairman and members of the High Court hold the office for 9 years without the right of re-appointment.

4. The other judges are appointed by the President of the Republic upon the proposal of the High Council of Justice.

5. Judges may only be citizens with higher legal education. The conditions and procedures for selection are defined by law.

Article 137

1. A judge of the High Court may be criminally prosecuted only with the approval of the Assembly.

2. A judge of the High Court may be detained or arrested only if apprehended in the course of committing a crime or immediately after its commission. The competent organ immediately notifies the Constitutional Court. If the Constitutional Court does not consent within 24 hours to the sending of the arrested judge before a court, the competent organ is obliged to release him.

3. Other judges may be criminally prosecuted only with the approval of the High Council of Justice.

4. A judge may be detained or arrested only if apprehended in the course of committing a crime or immediately after its commission. The competent organ immediately notifies the High Council of Justice. If the High Council of Justice does not consent within 24 hours to the sending of the arrested judge before a court, the competent organ is obliged to release him.

Article 138

The time a judge stays on duty cannot be limited; their pay and other benefits cannot be lowered.

Article 139

1. The term of a High Court judge ends when he:

a. is convicted of a crime with a final judicial decision;

b. does not appear for duty without reason for more than 6 months;

c. reaches the age of 65;

d. resigns;

e. is declared incompetent to act with a final judicial decision.

2. The end of the term of a judge is declared with a decision of the High Court.

Article 140

A judge of the High Court may be discharged by the Assembly with two-thirds of all its members for violation of the Constitution, commission of a crime, mental or physical incapacity, or acts and behavior that seriously discredit the position and image of a judge. The decision of the Assembly is reviewed by the Constitutional Court, which, upon verification of the existence of one of these grounds, declares his discharge from duty.

Article 141

1. The High Court has original and review jurisdiction. It has original jurisdiction when adjudicating criminal charges against the President of the Republic, the Prime Minister, members of the Council of Ministers, deputies, judges of the High Court, and judges of the Constitutional Court.

2. For a unification or change of judicial practice, the High Court has the right to select specific judicial issues for examination in the joint college.

Article 142

1. Judicial decisions must be reasoned.

2. The High Court must publish its decisions as well as the minority opinions.

3. The organs of the state are obliged to execute judicial decisions.

Article 143

Being a judge is not compatible with any other state, political or private activity.

Article 144

The courts have a special budget, which they administer themselves. They propose their budget according to law.

Article 145

1. Judges are independent and subject only to the Constitution and the laws.

2. If judges find that a law comes into conflict with the Constitution, they do not apply it. In this case, they suspend the proceedings and send the issue to the Constitutional Court. Decisions of the Constitutional Court are obligatory for all courts.

3. Interference in the activity of the courts or the judges entails liability according to law.

Article 146

1. Judges give decisions in the name of the Republic.

2. In every case judicial decisions are announced publicly.

Article 147

1. The High Council of Justice consists of the President of the Republic, the Chairman of the High Court, the Minister of Justice, 3 members elected by the Assembly, and 9 judges of all levels who are elected by the National Judicial Conference. Elected members stay in office for 5 years, without the right of immediate reelection.

2. The President of the Republic is the Chairman of the High Council of Justice.

3. The High Council of Justice, with the proposal of the President, elects a vice-chairman from its ranks. The vice-chairman organizes the activity of the High Council of Justice and chairs its meetings in the absence of the President of the Republic.

4. The High Council of Justice decides on the transfer of the judges as well as their disciplinary responsibility pursuant to law.

5. The transfer of judges may not be done without their consent, except when the needs of reorganization of the judicial system dictate this.

6. A judge may be removed from office by the High Council of Justice for commission of a crime, mental or physical incapacity, acts and behavior that seriously discredit the position and image of a judge, or professional insufficiency. The judge has the right to complain against this decision to the High Court, which decides by joint colleges.

PART TEN

THE OFFICE OF THE PROSECUTOR

Article 148

1. The office of the prosecutor exercises criminal prosecution and represents the accusation in court in the name of the state. The office of the prosecutor also performs other duties set by law.

2. Prosecutors are organized and operate near the judicial system as a centralized organ.

3. In the exercise of their powers, the prosecutors are subject to the Constitution and the laws.

Article 149

1. The General Prosecutor is appointed by the President of the Republic with the consent of the Assembly.

2. The General Prosecutor may be discharged by the President of the Republic upon the proposal of the Assembly for violations of the Constitution or serious violations of the law during the exercise of his duties, for mental or physical incapacity, for acts and behavior that seriously discredit the position and reputation of the Prosecutor.

3. The other prosecutors are appointed and discharged by the President of the Republic upon the proposal of the General Prosecutor.

4. The General Prosecutor informs the Assembly from time to time on the status of criminality.

PART ELEVEN

REFERENDUM

Article 150

1. The people, through 50 thousand citizens who enjoy the right to vote, have the right to a referendum for the abrogation of a law, as well as to request the President of the Republic to hold a referendum about issues of special importance.

2. The Assembly, upon the proposal of not less then one-fifth of the deputies or the Council of Ministers, can decide that an issue or a draft law of special importance be presented for referendum.

3. Principles and procedures for holding a referendum, as well as its validity, are provided by law.

Article 151

1. A law approved by referendum is promulgated by the President of the Republic.

2. Issues related to the territorial integrity of the Republic of Albania, limitations of fundamental human rights and freedoms, budget, taxes, financial obligations of the state, declaration and abrogation of the state of emergency, declaration of war and peace, as well as amnesty, cannot be voted upon in a referendum.

3. A referendum upon the same issue cannot be repeated before 3 years have passed since it was held.

Article 152

1. The Constitutional Court reviews preliminarily the constitutionality of the issues put for a referendum according to article 150, paragraphs 1 and 2, Article 151, paragraphs 2 and 3, as well as article 177, paragraphs 4 and 5, within 60 days.

2. The importance of special issues, as provided in paragraphs 1 and 2 of article 150, is not subject to judgement in the Constitutional Court.

3. The date of the referendum is set by the President of the Republic within 45 days after the promulgation of the positive decision of the Constitutional Court or after the term within which the Constitutional Court had to have expressed itself has expired. Referenda can be held only in one day of the year.

PART TWELVE

CENTRAL ELECTION COMMISSION

Article 153

The Central Election Commission is a permanent organ that prepares, supervises, directs, and verifies all aspects that have to do with elections and referenda and declares their results.

Article 154

1. The Commission consists of 7 members who are elected with a mandate of 7 years. Two members are elected by the Assembly, 2 by the President of the Republic, and 3 other members by the High Council of Justice.

2. The membership of the Central Election Commission is renewed every three years pursuant to the procedure established by law.

3. The membership in the Commission is incompatible with any other state and political activity.

4. Electoral subjects appoint their representatives to the Commission. They do not have the right to vote.

5. A member of the Commission enjoys the immunity of a member of the High Court.

6. The Commission has its own budget.

PART THIRTEEN

PUBLIC FINANCES

Article 155

Fees, taxes and other financial obligations, national and local, reductions or exemptions of certain categories of taxpayers from paying them as well as the method of their collection are specified by law. In such cases, the law may not be given retroactive effect.

Article 156

The State can take and guarantee loans and financial credits when so authorized by law.

Article 157

1. The budgetary system is composed of the state budget and local budgets.

2. The state budget is created by revenues collected from taxes, fees and other financial obligations as well as from other legal revenues. It includes all state expenses.

3. Local organs define and collect taxes and other obligations as provided by law.

4. State and local organs are obliged to make public their revenues and expenses.

Article 158

1. The Prime Minister, on behalf of the Council of Ministers, presents to the Assembly the draft law on the budget during the autumn session, which cannot close without approving it.

2. If the draft law is not approved until the beginning of the next financial year, the Council of Ministers implements every month one-twelfth of the budget of the previous year, until the new budget is approved.

3. The Assembly approves the new budget within three months from the last day of the previous financial year, except when extraordinary measures have been decided.

4. The Council of Ministers is obligated to present to the Assembly a report about the implementation of the budget and about the state debt from the previous year.

5. The Assembly takes a final decision after having also listened to the High State Control report.

Article 159

Principles and procedures for drafting the draft budget, as well as for implementing it are defined by law.

Article 160

1. During the financial year, the Assembly may make changes in the budget.

2. The changes in the budget are made based on defined procedures for drafting and approving it.

3. Expenses foreseen in other laws cannot be reduced as long as these laws are in force.

Article 161

1. The Central State Bank is the Bank of Albania. It has the exclusive right to issue and circulate the Albanian money, to independently implement monetary policy, and maintain and administer the exchange reserves of the Republic of Albania.

2. The Bank of Albania is directed by a council, which is chaired by the Governor. The Governor is elected by the Assembly for 7 years, upon proposal of the President of the Republic, with the right of reelection.

PART FOURTEEN

THE HIGH STATE CONTROL

Article 162

1. The High State Control is the highest institution of economic and financial control. It is subject only to the Constitution and laws.

2. The Head of the High State Control is appointed and dismissed by the Assembly upon proposal of the President of the Republic. He stays in office for 7 years, with the right of reelection.

Article 163

The High State Control supervises:

a. the economic activity of state institutions and other state juridical persons;

b. the use and preservation of state funds by the organs of central and local government;

c. the economic activity of juridical persons, in which the state owns more than half of the quotas or shares, or when their debts, credits and obligations are guaranteed by the state.

Article 164

1. The High State Control presents to the Assembly:

a. a report on the implementation of the state budget;

b. its opinion on the Council of Ministers' report about the expenses of the previous financial year before it is approved by the Assembly;

c. information about the results of controls any time it is asked by the Assembly.

2. The High State Control presents to the Assembly a yearly report on its activities.

Article 165

1. The Head of the High State Control may be invited to participate and speak in the meetings of the Council of Ministers when questions related to its functions are reviewed.

2. The Head of the High State Control has the immunity of a member of the High Court.

PART FIFTEEN

ARMED FORCES

Article 166

1. The Albanian citizens have the duty to participate in the defense of the Republic of Albania, as provided by law.

2. The citizen, who for reasons of conscience refuses to serve with weapons in the armed forces, is obliged to perform an alternative service, as provided by law.

Article 167

1. Military servicemen on active duty cannot be chosen or nominated for other state duties nor participate in a party or political activity.

2. Members of the armed forces or persons who perform an alternative service enjoy all the constitutional rights and freedoms, apart from cases when the law provides otherwise.

Article 168

1. The Armed Forces of the Republic of Albania are composed of the army, navy, and air force.

2. The President of the Republic is the General Commander of the Armed Forces.

3. The National Security Council is an advisory organ of the President of the Republic.

Article 169

1. The President of the Republic in peacetime exercises the command of the Armed Forces through the Prime Minister and Minister of Defense.

2. The President of the Republic in wartime appoints and dismisses the Commander of the Armed Forces upon proposal of the Prime Minister.

3. The President of the Republic, upon proposal of the Prime Minister, appoints and dismisses the Chief of the General Staff, and upon the proposal of the Minister of Defense appoints and dismisses the commanders of the army, navy, and air force.

4. The powers of the President of the Republic, as General Commander of the Armed Forces, and those of the Commander of the Armed Forces, their subordination to constitutional organs, are defined by law.

PART SIXTEEN

EXTRAORDINARY MEASURES

Article 170

1. Extraordinary measures can be taken due to a state of war, state of emergency, or natural disaster and last for as long as these states continue.

2. The principles for actions of public organs, as well as the extent of limitations on human rights and freedoms during the existence of such situations that require extraordinary measures, are defined by law.

3. The law must define the principles, the areas, and the manner of compensation for losses caused as a result of the limitation of human rights and freedoms during the period in which extraordinary measures are taken.

4. Acts taken as a result of extraordinary measures must be in proportion with the level of risk and must aim to re-establish the conditions for the normal functioning of the state, as soon as possible.

5. During the situations that require extraordinary measures to be taken, none of the following acts should be changed: Constitution, the law on the election of the Assembly and local government organs, as well as the laws on extraordinary measures.

6. During the implementation period of extraordinary measures, there may not be elections for local government organs, there may not be a referendum, and a new President of the Republic may not be elected. The elections for the local government organs can be held only in those places where the extraordinary measures are not implemented.

Article 171

1. In case of armed aggression against the Republic of Albania, the President of the Republic upon request of the Council of Ministers declares the state of war.

2. In case of external threat, or when a common defense obligation derives from an international agreement, the Assembly, upon proposal of the President of the Republic, declares the state of war, decides the state of general or partial mobilization or demobilization.

Article 172

1. In the case of paragraph 1 of article 171, the President of the Republic presents to the Assembly the decree for establishing the state of war within 48 hours from its signing, specifying the rights to be limited.

2. The Assembly takes immediately under review and decides, with the majority of all its members, upon the decree of the President.

Article 173

1. In case of danger to the constitutional order and to public security, the Assembly, with request of the Council of Ministers, may decide for a state of emergency in one part or in the whole state territory, which lasts for as long as this danger continues, but not longer than 60 days.

2. Upon establishment of the state of emergency, the intervention of armed forces is done with a decision of the Assembly and only when police forces are not able to restore order.

3. The extension of the term of the state of emergency may be done only with the consent of the Assembly, for each 30 days, for a period of time not longer than 90 days.

Article 174

1. For the prevention or the avoidance of the consequences of natural disasters or technological accidents, the Council of Ministers may decide for a period not longer than 30 days, on the state of natural disaster in one part or in the whole territory of the state.

2. The extension of the state of natural disaster can be done only with the consent of the Assembly.

Article 175

1. During the state of war or state of emergency the rights and freedoms contemplated by articles: 15; 18; 19; 20; 21; 24; 25; 29; 30; 31; 32; 34; 39, paragraph 1; 41, paragraphs 1, 2, 3, and 5; 42; 43; 48; 54; 55 may not be limited.

2. During the state of natural disaster the rights and freedoms contemplated by articles: 37; 38; 41, paragraph 4; 49; 51 may be limited.

3. The acts for declaring the state of war, emergency or natural disaster must specify the rights and freedoms which are limited according to paragraphs 1 and 2 of this article.

Article 176

When the Assembly cannot be convened during the state of war, the President of the Republic, with the proposal of the Council of Ministers, has the right to issue acts that have the force of the law, which have to be approved by the Assembly in its first meeting.

PART SEVENTEEN

REVISION OF THE CONSTITUTION

Article 177

1. Initiative for revision of the Constitution may be undertaken by not less than one-fifth of the members of the Assembly.

2. No revision of the Constitution may be undertaken during the time when the extraordinary measures are taken.

3. The draft law is approved by not less then two-thirds of all members of the Assembly.

4. The Assembly may decide, with two-thirds of all its members, that the draft constitutional amendments be voted in a referendum. The draft law for the revision of the Constitution enters into force after ratification by referendum, which takes place not later than 60 days after its approval in the Assembly.

5. The approved constitutional amendment is put to a referendum when this is required by one-fifth of the members of the Assembly.

6. The President of the Republic does not have the right to return for review the law approved by the Assembly for revision of the Constitution.

7. The law approved by referendum is declared by the President of the Republic and enters into force on the date provided for in this law.

8. Revision of the Constitution for the same issue cannot be done before a year from the day of the rejection of the draft law by the Assembly and 3 years from the day of its rejection by the referendum.

PART EIGHTEEN

TRANSITORY AND FINAL DISPOSITIONS

Article 178

1. Laws and other normative acts approved before the date this Constitution enters into force will be applied as long as they have not been abrogated.

2. The Council of Ministers presents to the Assembly draft laws necessary for implementing this Constitution.

Article 179

1. The mandate of the existing constitutional organs with the entering into force of this Constitution ends pursuant to the terms contemplated by Law No. 7491, dated 29.4.1991, "On the Main Constitutional Provisions" and its respective amendments.

2. The members of the Court of Cassation continue their activity as members of the High Court pursuant to their previous mandate.

3. The members of the High Council of Justice elected from the ranks of the prosecutors are replaced with new members elected by a general meeting of the judges.

4. The organs of local government continue their activity until their mandate terminates.

Article 180

1. International agreements ratified by the Republic of Albania before this Constitution enters into force are considered ratified according to this Constitution.

2. The Council of Ministers presents to the Constitutional Court the international agreements which contain provisions that come in conflict with the Constitution.

Article 181

1. The Assembly, within two to three years from the date this Constitution enters into force, issues laws for the just resolution of different issues related to expropriations and confiscations done before the approval of this Constitution, guided by the criteria of article 41.

2. Laws and other normative acts, adopted before the date this Constitution enters into force, that relate to the expropriations and confiscations shall be applied when they do not contradict it.

Article 182

Law No. 7491, dated 29.4. 1991, "On the Main Constitutional Provisions" as well as the other constitutional laws are abrogated the day this Constitution enters into force.

Article 183

This Constitution enters into force with its promulgation by the President of the Republic.

Constitution of Albania in 1998

The measure is available in the following languages:

The organization and functioning of the organs contemplated by this Constitution are regulated by their respective laws, except when this Constitution provides otherwise.

The system of government in the Republic of Albania is based on the separation and balancing of legislative, executive and judicial powers.

Article 13

Article 14

PART TWO

Article 18

Article 19

Article 20

Article 21

Article 23

Article 25

Article 27

Article 30

Article 32

Article 33

Article 34

Article 36

Article 37

Article 41

CHAPTER IV

Article 50

Article 54

Article 62

Article 63

PART THREE

CHAPTER II

Article 69

Article 70

Article 71

CHAPTER III

CHAPTER IV

Article 82

Article 83

Article 84

Article 85

PART FOUR

Article 87

Article 88

Article 89

Article 92

Article 96

Article 97

Article 98

Article 100

Article 102

Article 103

PART SIX

LOCAL GOVERNMENT

Article 110

PART SEVEN

Article 118

CHAPTER II

Article 122

Article 123

Article 126

Article 131

Article 132

Article 133

Article 134

Article 137

Article 139

Article 141

1. Judicial decisions must be reasoned.

Article 143

Being a judge is not compatible with any other state, political or private activity.

Article 146

Article 151

Article 154

Article 157

Article 159

Principles and procedures for drafting the draft budget, as well as for implementing it are defined by law.

Article 160

Article 163

Article 164

Article 165

Article 166

Article 169

Article 173