Human rights in Montenegro in 2002

Na osnovu člana 95 tačka 3 Ustava Crne Gore donosim

UKAZ
O PROGLAŠENJU ZAKONA O ZAŠTITNIKU/CI LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE

Proglašavam Zakon o zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore, koji je donijela Skupština Crne Gore 24. saziva, na jedanaestoj sjednici prvog redovnog (proljećnjeg) zasijedanja u 2011. godini, dana 29. jula 2011. godine.

Broj: 01- 966/2
Podgorica, 03. avgusta 2011. godine

Predsjednik Crne Gore Filip Vujanović, s.r.

Na osnovu člana 82 stav 1 tačka 2 i člana 91 stav 2 Ustava Crne Gore, Skupština Crne Gore 24. saziva, na jedanaestoj śednici prvog redovnog (proljećnjeg) zasijedanja u 2011. godini, dana 29. jula 2011. godine, donijela je

ZAKON
O ZAŠTITNIKU/CI LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1

Ovim zakonom uređuju se nadležnost, ovlašćenja, način rada i postupanje Zaštitnika/ce ljudskih prava i sloboda Crne Gore (u daljem tekstu: Zaštitnik/ca) u zaštiti ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom, zakonom, potvrđenim međunarodnim ugovorima o ljudskim pravima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, kao i druga pitanja od značaja za rad Zaštitnika/ce.

Član 2

Zaštitnik/ca samostalno i nezavisno, na načelima pravde i pravičnosti, preduzima mjere za zaštitu ljudskih prava i sloboda, kad su povrijeđena aktom, radnjom ili nepostupanjem državnih organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave i lokalne uprave, javnih službi i drugih nosilaca javnih ovlašćenja (u daljem tekstu: organi), kao i mjere za sprječavanje mučenja i drugih oblika nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja i mjere za zaštitu od diskriminacije.

Zaštitnik/ca nema ovlašćenje u odnosu na rad sudova, osim u slučajevima utvrđenim ovim zakonom.

Član 3

Zaštitniku/ci se može obratiti svako ko smatra da su aktom, radnjom ili nepostupanjem organa povrijeđena njegova/njena prava ili slobode.

Zaštitnik/ca postupa i po sopstvenoj inicijativi. Postupak pred Zaštitnikom/com je besplatan.

Član 4

Rad Zaštitnika/ce je javan, ako zakonom nije drukčije određeno.
Javnost rada Zaštitnika/ce obezbjeđuje se podnošenjem i objavljivanjem godišnjeg i

posebnog izvještaja i na drugi način, u skladu sa zakonom.

Član 5

Sjedište Zaštitnika/ce je u Podgorici.
Zaštitnik može organizovati dane Zaštitnika/ce van svog sjedišta.

Član 6

Sredstva neophodna za djelotvorno i efikasno ostvarivanje funkcije Zaštitnika/ce obezbjeđuju se u budžetu Crne Gore.

II. IMENOVANJE I PRESTANAK FUNKCIJE Član 7

Zaštitnik se imenuje u skladu sa Ustavom.

Član 8

Za Zaštitnika/cu može se imenovati lice koje je crnogorski/a državljanin/ka, ima visoku školsku spremu i najmanje 15 godina radnog iskustva, sa visokim ličnim i profesionalnim autoritetom.

Zaštitnik/ca unutrašnjim rasporedom poslova obezbjeđuje specijalizovanost, a naročito za zaštitu prava lica lišenih slobode u cilju sprječavanja mučenja i drugih oblika načovječnog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja, zaštitu od diskriminacije, zaštitu manjinskih prava, zaštitu prava iz oblasti rada i zapošljavanja, zaštitu prava djeteta, zaštitu prava lica sa invaliditetom i rodnu ravnopravnost.

Za zamjenika/cu može se imenovati lice koje je crnogorski/a državljanin/ka, ima visoku školsku spremu i najmanje 10 godina radnog iskustva, sa visokim ličnim i profesionalnim autoritetom.

Član 9

Zaštitnik/ca ima jednog ili više zamjenika/ce.
Zamjenik/ca obavlja poslove iz nadleđnosti Zaštitnika/ce.
Jedan od zamjenika/ca bavi se zaštitom od diskriminacije.
Odluku o broju zamjenika/ca Zaštitnika/ce donosi Skupština Crne Gore (u daljem

tekstu: Skupština).

Član 10

Zamjenika/cu Zaštitnika/ce (u daljem tekstu: zamjenik/ca) imenuje Skupština, na predlog Zaštitnika/ce.

Zamjenik/ca se imenuje na vrijeme od šest godina i može biti ponovo imenovan/a.

Član 11

Zaštitnik/ca i zamjenik/ca prije stupanja na funkciju polažu zakletvu koja glasi:

“Zaklinjem se da ću štititi ljudska prava i slobode, u skladu sa Ustavom i zakonom i da ću se pridržavati načela pravde i pravičnosti.”

Član 12

Zaštitnik/ca ne može biti pozvan/a na odgovornost za mišljenje ili preporuku koju je dao/la u vršenju svoje funkcije.

Član 13

Zaštitnik/ca, odnosno zamjenik/ca ne može vršiti drugu javnu funkciju, niti profesionalno obavljati drugu djelatnost.

Zaštitnik/ca, odnosno zamjenik/ca ne može biti član/ica političke organizacije, niti učestvovati u političkim aktivnostima.

Ograničenje iz stava 1 ovog člana ne odnosi se na naučnu, obrazovnu i umjetničku djelatnost, kao ni na aktivnosti zaštićene autorskim pravima.

Član 14

Zaštitnika/cu u slučaju odsutnosti ili spriječenosti da obavlja funkciju zamjenjuje zamjenik/ca koga on/ona odredi.

U slučaju prestanka funkcije Zaštitnika/ce njegove/njene poslove obavlja zamjenik/ca koji/a najduže obavlja tu funkciju.

Član 15

Zaštitniku/ci, odnosno zamjeniku/ci prestaje funkcija prije isteka vremena na koje je imenovan/a:

1. 1)  podnošenjem ostavke;

2. 2)  gubitkom državljanstva;

3. 3)  ispunjenjem uslova za starosnu penziju;

4. 4)  razrješenjem.

Zaštitnik/ca, odnosno zamjenik/ca razrješava se funkcije, ako:
1) bude osuđen/a na bezuslovnu kaznu zatvora ili za djelo koje ga/je čini

nedostojnim/om za vršenje funkcije;
2) je pravosnažnom odlukom lišen/a poslovne sposobnosti;
3) postane član/ica političke organizacije;
4) vrši drugu javnu funkciju ili profesionalno obavlja drugu djelatnost.
O razlozima za prestanak funkcije, odnosno razriješenje Skupštinu obavještava

Zaštitnik/ca, zamjenik/ca ili nadležno radno tijelo Skupštine.

Član 16

Zaštitnik/ca i zamjenik/ca imaju legitimaciju. Obrazac i sadržinu legitimacije utvrđuje Zaštitnik/ca.

III. NADLEŽNOST I OVLAŠĆENJA Član 17

Zaštitnik/ca je ovlašćen/a da postupa po pritužbama koje se odnose na rad sudova u slučaju odugovlačenja postupka, zloupotrebe procesnih ovlašćenja ili neizvršavanja sudskih odluka.

Član 18

Zaštitnik/ca može dati inicijativu za donošenje zakona, drugih propisa i opštih akata radi usaglašavanja sa međunarodno priznatim standardima u oblasti ljudskih prava i sloboda.

Organ kojem je podnijeta inicijativa iz stava 1 ovog člana dužan je da se o toj inicijativi izjasni.

Ukoliko smatra da je to potrebno radi zaštite i unaprjeđenja ljudskih prava i sloboda,

Zaštitnik/ca daje mišljenje na predlog zakona, drugog propisa ili opšteg akta.

Član 19

Zaštitnik/ca može da pokrene postupak pred Ustavnim sudom Crne Gore za ocjenu saglasnosti zakona sa Ustavom i potvrđenim i objavljenim međunarodnim ugovorima, odnosno saglasnosti drugih propisa i opštih akata sa Ustavom i zakonom.

Član 20

Zaštitnik/ca u vršenju svoje funkcije djeluje na način što: ukazuje, upozorava, kritikuje, predlaže ili preporučuje.

Na zahtjev organa, Zaštitnik/ca može dati mišljenje o zaštiti i unaprjeđenju ljudskih prava i sloboda.

Član 21

Zaštitnik/ca se bavi i opštim pitanjima od značaja za zaštitu i unaprjeđenje ljudskih prava i sloboda i sarađuje sa organizacijama i institucijama koje se bave ljudskim pravima i slobodama.

Član 22

Zaštitnik/ca nije ovlašćen/a da mijenja, ukida ili poništava akte organa.
Zaštitnik/ca ne može da zastupa stranke u postupku, niti da u njihovo ime ulaže

pravna sredstva, osim u slučaju iz člana 27 stav 2 ovog zakona.

Član 23

Predsjednik/ca Crne Gore, predsjednik/ca Skupštine, predsjednik/ca i članovi/ice Vlade Crne Gore (u daljem tekstu: Vlada), predsjednik/ca opštine, gradonačelnik/ca Glavnog grada i gradonačelnik/ca Prijestonice primiće Zaštitnika/cu na njegov/njen zahtjev, bez odlaganja.

IV. POSEBNA OVLAŠĆENJA
Član 24

Zaštitnik/ca, zamjenik/ca, kao i službenik/ca koga/koju Zaštitnik/ca ovlasti, ima pravo da:

- bez najave, izvrši pregled prostorija u organima, organizacijama, ustanovama i drugim mjestima gdje se nalazi ili se može nalaziti lice lišeno slobode;

- bez prethodne najave i odobrenja, posjeti lice lišeno slobode i provjeri poštovanje njegovih prava;

- bez prisustva službenog ili drugog lica, lično ili preko prevodioca, razgovara sa licem lišenim slobode, kao i sa drugim licem za koje smatra da može da pruži potrebne informacije.

Član 25

Zaštitnik/ca je nacionalni mehanizam za zaštitu lica lišenih slobode od mučenja i drugih oblika surovog, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja.

Član 26

Zaštitnik/ca neposredno sarađuje sa Potkomitetom Ujedinjenih nacija za prevenciju torture i drugih surovih, neljudskih ili ponižavajućih kazni ili postupaka.

Član 27

Zaštitnik/ca je institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije.

U postupanju Zaštitnika/ce u slučajevima diskriminacije od strane fizičkog ili pravnog lica shodno se primjenjuju odredbe ovog zakona.

V. POSTUPANJE

Član 28

Postupak ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda pokreće se povodom pritužbe ili po sopstvenoj incijativi.

Zaštitnik/ca ispituje povrede ljudskih prava i sloboda po sopstvenoj incijativi kad sazna da su aktom, radnjom ili nepostupanjem organa povrijeđena ljudska prava i slobode.

Za postupanje po sopstvenoj incijativi neophodna je saglasnost oštećenog/ne.

Član 29

Postupak pred Zaštitnikom/com je povjerljiv.

Lice koje podnosi pritužbu ili učestvuje u postupku ne može zbog toga biti pozvano na odgovornost niti dovedeno u nepovoljniji položaj.

Član 30

Pritužbu podnosi svako ko smatra da su mu povrijeđena prava i slobode.

Ako se radi o povredi prava djeteta, pritužbu može podnijeti njegov roditelj, odnosno staratelj/ka ili zakonski/a zastupnik/ca.

Ukoliko je pravo djeteta povrijeđeno od strane lica iz stava 2 ovog člana, pritužbu može podnijeti organizacija ili organ koji se bavi zaštitom prava djeteta.

Pritužba se može podnijeti i preko poslanika/ce, kao i organizacije koja se bavi

zaštitom ljudskih prava i sloboda.
Pritužba se može podnijeti i usmeno na zapisnik.
Lice lišeno slobode ima pravo da ponese pritužbu u zapečaćenoj koverti.
Ovlašćeno lice organa, organizacije i ustanove u kojem boravi lice lišeno slobode

dužno je da pritužbu ili drugo pismeno tog lica, neotvoreno i nepročitano, odmah dostavi Zaštitniku/ci.

Član 31

Pritužba sadrži naziv organa na čiji se rad odnosi, opis povrede ljudskih prava i sloboda, činjenice i dokaze koji potkrepljuju pritužbu, podatke o tome koja su pravna sredstva iskorišćena, lično ime i adresu podnosioca/podnositeljke pritužbe i naznaku o tome da li je podnosilac/teljka saglasan/na da se njegovo/njeno ime otkrije u postupku.

Ako pritužba ne sadrži sve potrebne podatke ili je nerazumljiva, Zaštitnik/ca može od podnosioca/teljke zatražiti da je u određenom roku dopuni.

Član 32

Pritužba se podnosi u roku od šest mjeseci od dana saznanja za učinjenu povredu ljudskih prava i sloboda, odnosno u roku od jedne godine od dana učinjene povrede.

Izuzetno, Zaštitnik/ca može postupati i po isteku roka iz stava 1 ovog člana, ako ocijeni da značaj slučaja to zahtijeva.

Član 33

Zaštitnik/ca može, u postupku ispitivanja pritužbe, uputiti podnosioca/podnositeljku da iskoristi druga pravna sredstva za otklanjanje povrede na koju ukazuje, ukoliko smatra da se povreda može otkloniti samo tim sredstvima ili bi otklanjanje povrede bilo efikasnije.

Član 34

Zaštitnik/ca neće postupiti po pritužbi, ako:
1) nije nadležan/na;
2) je pritužba anonimna, osim ako smatra da ima osnova za postupanje po

sopstvenoj inicijativi u skladu sa članom 28 stav 2 ovog zakona;
3) je podnijeta po isteku propisanog roka;
4) ne sadrži potrebne podatke, a podnosilac/teljka je u ostavljenom roku ne dopuni; 5) podnosilac/teljka pritužbu povuče prije pokretanja postupka;
6) podnosilac/teljka pritužbe ne postupi u skladu sa članom 33 ovog zakona;
7) je pritužba ponovljena, a nijesu podnijeti novi dokazi;
8) se radi o očiglednoj zloupotrebi prava podnošenja pritužbe.
Zaštitnik/ca obavještava podnosioca/teljku o razlozima za nepostupanje po pritužbi i

ukazuje na mogućnost za eventualno ostvarivanje zaštite njegovih/njenih prava pred drugim organom.

Član 35

O podnijetoj pritužbi i njenoj sadržini Zaštitnik/ca obavještava starješinu/ku, odnosno lice koje rukovodi organom na čiji se akt, radnju ili nepostupanje pritužba odnosi, radi izjašnjenja i određuje mu rok koji ne može biti kraći od osam dana.

Starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom dužan/na je da se izjasni o navodima pritužbe u roku koji mu Zaštitnik/ca odredi.

Ako izjašnjenje ne sadrži sve potrebne podatke i dokumenta, Zaštitnik/ca može zatražiti dopunu izjašnjenja.

Član 36

Starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom dužan/na je da Zaštitniku/ci stavi na raspolaganje sve podatke iz nadležnosti organa kojim rukovodi, bez obzira na stepen tajnosti i da mu/joj omogući slobodan pristup svim prostorijama, u skladu sa propisima kojima se uređuje tajnost podataka i zaštita ličnih podataka, kao i rukovanje službenim spisima i dokumentima.

Član 37

Ukoliko starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom ne postupi po zahtjevu u određenom roku, dužan/a je da, bez odlaganja, o razlozima obavijesti Zaštitnika/cu.

Nepostupanje po zahtjevu smatra se ometanjem rada Zaštitnika/ce, koji o tome može upoznati neposredno viši organ ili Skupštinu ili obavijestiti javnost.

Član 38

Organi su dužni da sa Zaštitnikom/com sarađuju i pružaju mu/joj pomoć.

Član 39

Zaštitnik/ca će obustaviti postupak, ako:
1) utvrdi da je nakon podnošenja pritužbe pokrenut sudski postupak;
2) podnosilac/teljka pritužbe ne sarađuje u postupku;
3) podnosilac/teljka povuče pritužbu;
4) organ u međuvremenu otkloni učinjenu povredu;
5) podnosilac/teljka pritužbe umre, osim ako nasljednici/ce zatraže da se postupak

nastavi.
O obustavi postupka Zaštitnik/ce obavještava podnosioca/teljku pritužbe.

Član 40

Radi ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda Zaštitnik/ca može pozvati svako lice u svojstvu svjedoka/inju ili angažovati stručnjaka/inju iz odgovarajuće oblasti.

Lica iz stava 1 ovog člana dužna su da se odazovu pozivu i imaju pravo na nagradu, odnosno naknadu troškova u skladu sa propisima kojima su uređene nagrade i naknade troškova u sudskim postupcima, a koje se isplaćuju iz sredstava Zaštitnika/ce.

Član 41

Nakon završetka ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda Zaštitnik/ca daje mišljenje o tome da li je, na koji način i u kojoj mjeri došlo do povrede ljudskih prava i sloboda.

Kad Zaštitnik/ca utvrdi da je došlo do povrede ljudskih prava i sloboda, mišljenje sadrži i preporuku o tome šta treba preduzeti da bi se povreda otklonila, kao i rok za njeno otklanjanje.

Član 42

Starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom na čiji rad se preporuka odnosi obavezan je da, u ostavljenom roku, dostavi izvještaj o preduzetim radnjama za izvršenje preporuke.

Ukoliko starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom ne postupi po preporuci u određenom roku, Zaštitnik/ca može upoznati neposredno viši organ, podnijeti poseban izvještaj ili obavijestiti javnost.

Član 43

O rezultatima ispitivanja povrede ljudskih prava i sloboda Zaštitnik/ca obavještava podnosioca/teljku pritužbe dostavljanjem mišljenja.

Član 44

Zaštitnik/ca može da podnese inicijativu za pokretanje disciplinskog postupka, odnosno postupka za razrješenje lica čijim je radom ili nepostupanjem učinjena povreda ljudskih prava i sloboda.

Za prekršaje propisane ovim zakonom i Zakonom o zabrani diskriminacije Zaštitnik/ca može podnijeti zahtjev za pokretanje prekršajnog postupka.

Član 45

Zaštitnik/ca i zamjenik, kao i zaposleni kod Zaštitnika/ce, obavezni su da čuvaju tajne i lične podatke do kojih su došli u radu, u skladu sa zakonom.

Obaveza iz stava 1 ovog člana važi i poslije prestanka funkcije, odnosno radnog odnosa.

Član 46

Bliži način rada i postupanja utvrđuje se Pravilima o radu Zaštitnika/ce koje donosi Zaštitnik/ca.

Pravila o radu Zaštitnika/ce objavljuju se u “Službenom listu Crne Gore”.

VI. IZVJEŠTAJ

Član 47

Zaštitnik/ca podnosi Skupštini godišnji izvještaj o radu.

Godišnji izvještaj o radu sadrži naročito: opšti statistički prikaz predmeta po kojima je postupao, statistički prikaz po oblastima rada, ocjenu o stanju ljudskih prava i sloboda u Crnoj Gori, preporuke i mjere koje Zaštitnik/ca predlaže za unaprjeđenje ljudskih prava i otklanjanje uočenih propusta.

Poseban dio izvještaja kojim Zaštitnik/ca obavještava Skupštinu o uočenim pojavama diskriminacije sadrži: ocjenu stanja u oblasti zaštite od diskriminacije, koja podrazumijeva ocjenu rada organa vlasti, pružalaca usluga i drugih lica, uočene propuste i preporuke za njihovo otklanjanje, analizu zakona.

Godišnji izvještaj o radu dostavlja se najkasnije do 31. marta tekuće za prethodnu godinu.

Na zahtjev Skupštine, Vlada je dužna da se izjasni o godišnjem izvještaju o radu Zaštitnika/ce.

Godišnji izvještaj o radu mora se učiniti dostupnim javnosti.

Član 48

Zaštitnik/ca može da podnese Skupštini poseban izvještaj, ako ocijeni da je to neophodno radi zaštite ljudskih prava i sloboda.

Poseban izvještaj je dostupan javnosti.

VII. ZARADE I PRAVA

Član 49

Zaštitnik/ca i zamjenik/ca imaju pravo na zaradu i druga primanja i ostvaruju druga prava po osnovu vršenja funkcije, u skladu sa propisima kojima su ta prava uređena za državne funkcionere/ke.

Fiksni dio zarade Zaštitnika/ce utvrđuje se primjenom koeficijenta 12,98. Fiksni dio zarade zamjenika/ce utvrđuje se primjenom koeficijenta 11,50. Vrijednost koeficijenta utvrđuje nadležno radno tijelo Skupštine.

Zaštitnik/ca i zamjenik/ca imaju pravo na dodatak po osnovu vršenja funkcije u visini 30% od fiksnog dijela zarade.

Član 50

Rješenje o zaradi, dodatku na zaradu, drugim primanjima i pravima Zaštitnika/ce i zamjenika/ce donosi nadležno radno tijelo Skupštine.

VIII. STRUČNA SLUŽBA

Član 51

Za vršenje stručnih i administrativnih poslova Zaštitnik/ca obrazuje Stručnu službu. Stručnom službom rukovodi sekretar/ka.
Sekretara/ku postavlja i razrješava Zaštitnik/ca.

Sekretar/ka ima pravo na zaradu utvrđenu za rukovodeća lica u ministarstvu, u skladu sa propisima o zaradama državnih službenika i namještenika.

Akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Stručne službe donosi Zaštitnik/ca, uz prethodno mišljenje nadležnog radnog tijela Skupštine.

Član 52

Na zaposlene u Stručnoj službi primjenjuju se propisi o državnim službenicima i namještenicima.

IX. FINANSIRANJE

Član 53

Finansijska sredstva za rad Zaštitnika/ce obezbjeđuju se u posebnom razdjelu budžeta Crne Gore.

Zahtjev za dodjelu budžetskih sredstava Zaštitniku/ci podnosi radno tijelo Skupštine nadležno za oblast ljudskih prava, na predlog Zaštitnika/ce.

Zaštitnik/ca ima pravo da učestvuje u radu nadležnih radnih tijela i sjednice Skupštine na kojoj se raspravlja o predlogu budžeta.

X. KAZNENE ODREDBE

Član 54

Novčanom kaznom od 500 eura do 2000 eura kazniće se za prekršaj:
1) odgovorno lice u organu koje ne postupi po zahtjevu Zaštitnika/ce u određenom

roku (član 35 stav 2);
2) lice koje se ne odazove pozivu Zaštitnika/ce (član 40 stav 2).

XI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 55

Postupci ispitivanja ljudskih prava i sloboda započeti do dana stupanja na snagu ovog zakona nastaviće se u skladu sa ovim zakonom.

Član 56

Pravila o radu Zaštitnika/ce i akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Stručne

službe donijeće se u roku od tri mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Član 57

Zaštitnik/ca i zamjenik/ca imenovan/a, odnosno izabran/a prije stupanja na snagu ovog zakona nastaviće da vrši funkciju do isteka vremena na koju je imenovan/a, odnosno izabran/a.

Član 58

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda (“Službeni list RCG”, br. 41/03).

Član 59

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom listu Crne Gore”.

Broj 23-3/11-4/28
EPA 532 XXIV
Podgorica, 29. jula 2011. godine

Skupština Crne Gore 24. saziva

Predśednik Ranko Krivokapić, s.r.