The measure is available in the following languages:
Contitution of the Republic of Macedonia
Taking as the points of departure the historical, cultural, spiritual and statehood heritage of the Macedonian people and their struggle over centuries for national and social freedom as well as the creation of their own state, and particularly the traditions of statehood and legality of the Krushevo Republic and the historic decisions of the Anti-Fascist Assembly of the People's Liberation of Macedonia, together with the constitutional and legal continuity of the Macedonian state as a sovereign republic within Federal Yugoslavia and freely manifested will of the citizens of the Republic of Macedonia in the referendum of September 8th, 1991, as well as the historical fact that Macedonia is established as a national state of the Macedonian people, in which full equality as citizens and permanent co-existence with the Macedonian people is provided for Albanians, Turks, Vlachs, Romanics and other nationalities living in the Republic of Macedonia, and intent on:
the establishment of the Republic of Macedonia as a sovereign and independent state, a well as a civil and democratic one;
the establishment and consolidation of the rule of law as a fundamental system of government;
the guaranteeing of human rights, citizens' freedoms and ethnic equality;
the provision of peace and a common home for the Macedonian people with the nationalities living in the Republic of Macedonia;
and on the provision of social justice, economic wellbeing and prosperity in the life of the individual and the community, the Assembly of the Republic of Macedonia adopts
THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA
I. BASIC PROVISIONS
Article 1
The Republic of Macedonia is a sovereign, independent, democratic and social state.
The sovereignty of the Republic of Macedonia is indivisible, inalienable and nontransferable.
Article 2
Sovereignty in the Republic of Macedonia derives from the citizens and belongs to the citizens.
The citizens of the Republic of Macedonia exercise their authority through democratically elected
Representatives through referendum and through other forms of direct expression.
Article 3
The territory of the Republic of Macedonia is indivisible and inviolable.
he existing borders of the Republic of Macedonia are inviolable. The borders of the Republic of Macedonia may be changed only in accordance with the constitution.
Article 4
Citizens of the Republic of Macedonia have citizenship of the Republic of Macedonia.
A subject of the Republic of Macedonia may either be deprived of citizenship, nor expelled or extradited to another state.
Citizenship of the Republic of Macedonia is regulated by law.
Article 5
The state symbols of the Republic of Macedonia are the coat of arms, the flag and the national anthem. The coat of arms, the flag and the national anthem of the Republic of Macedonia are adopted by law by a two-thirds majority vote of the total number of Assembly Representatives.
Article 6
The Capital of the Republic of Macedonia is Skopje.
Article 7
The Macedonian language, written using its Cyrillic alphabet, is the official language in the Republic of Macedonia. In the units of local self-government where the majority of the inhabitants belong to a nationality, in addition to the Macedonian language and Cyrillic alphabet, their language and alphabet are also in official use, in a manner determined by law. In the units of local self-government where there is a considerable number of inhabitants belonging to a nationality, their language and alphabet are also in official use, in addition to the Macedonian language and Cyrillic alphabet, under conditions and in a manner determined by law.
Article 8
The fundamental values of the constitutional order of the Republic of Macedonia are:
the basic freedoms and rights of the individual and citizen, recognised in international law and set down in the Constitution; the free expression of national identity; the rule of law; the division of state powers into legislative, executive and judicial; the legal protection of property; the freedom of the market and entrepreneurship; humanism, social justice and solidarity; local self-government; proper urban and rural planning to promote a congenial human environment, as well as ecological protection and development; and respect for the generally accepted norms of international law.
Anything that is not prohibited by the Constitution or by law is permitted in the Republic of Macedonia.
II. BASIC FREEDOMS AND RIGHTS OF THE INDIVIDUAL AND CITIZEN
1. Civil and political freedoms and rights
Article 9
Citizens of the Republic of Macedonia are equal in their freedoms and rights, regardless of sex, race, colour of skin, national and social origin, political and religious beliefs, property and social status.
All citizens are equal before the Constitution and law.
Article 10
The human right to life is irrevocable.
The death penalty shall not be imposed on any grounds whatsoever in the Republic of Macedonia.
Article 11
The human right to physical and moral dignity is irrevocable.
Any form of torture, or inhuman or humiliating conduct or punishment, is prohibited.
Forced labour is prohibited.
Article 12
The human right to freedom is irrevocable.
No person's freedom can be restricted except by court decision or in cases and procedures determined by law.
Persons summoned, apprehended or detained shall immediately be informed of the reasons for the summons, apprehension or detention and on their rights. They shall not be forced to make a statement. A person has a right to an attorney in police and court procedure.
Persons detained shall be brought before a court as soon as possible, within a maximum period of 24 hours
from the moment of detention, and the legality of their detention shall there be decided upon without delay.
Detention may last, by court decision, for a maximum of 90 days from the day of detention.
Persons detained may, under the conditions determined by law, be released from custody to conduct their defence.
Article 13
A person indicted for an offence shall be considered innocent until his/her guilt is established by a legally valid court verdict. A person unlawfully detained, apprehended or convicted has a right to legal redress and other rights determined by law.
Article 14
No person may be punished for an offence which has not been declared an offence punishable by law, or by other acts, prior to its being committed, and for which no punishment has been prescribed. No person may be tried in a court of law for an offence of which he/she has already been tried and for which a legally valid court verdict has already been brought.
Article 15
The right to appeal against individual legal acts issued in a first instance proceedings by a court, administrative body, organisation or other institution carrying out public mandates is guaranteed.
Article 16
The freedom of personal conviction, conscience, thought and public expression of thought is guaranteed.
The freedom of speech, public address, public information and the establishment of institutions for public information is guaranteed.
Free access to information and the freedom of reception and transmission of information are guaranteed.
The right of reply via the mass media is guaranteed.
The right to a correction in the mass media is guaranteed.
The right to protect a source of information in the mass media is guaranteed.
Censorship is prohibited.
Article 17
The freedom and confidentiality of correspondence and other forms of communication is guaranteed.
Only a court decision may authorise non-application of the principle of the inviolability of the confidentiality of correspondence and other forms of communication, in cases where it is indispensable to a criminal investigation or required in the interests of the defence of the Republic.
Article 18
The security and confidentiality of personal information are guaranteed.
Citizens are guaranteed protection from any violation of their personal integrity deriving from the registration of personal information through data processing.
Article 19
The freedom of religious confession is guaranteed.
The right to express one's faith freely and publicly, individually or with others is guaranteed.
The Macedonian Orthodox Church and other religious communities and groups are free to establish schools and other social and charitable institutions, by ways of a procedure regulated by law.
Article 20
Citizens are guaranteed freedom of association to exercise and protect their political, economic, social, cultural and other rights and convictions.
Citizens may freely establish associations of citizens and political parties, join them or resign from them.
The programmes and activities of political parties and other associations of citizens may not be directed at the violent destruction of the constitutional order of the Republic, or at encouragement or incitement to military aggression or ethnic, racial or religious hatred or intolerance.
Military or paramilitary associations which do not belong to the Armed Forces of the Republic of Macedonia are prohibited.
Article 21
Citizens have the right to assemble peacefully and to express public protest without prior announcement or a special licence. The exercise of this right may be restricted only during a state of emergency or war.
Article 22
Every citizen on reaching 18 years of age acquires the right to vote. The right to vote is equal, universal and direct, and is exercised at free elections by secret ballot.
Persons deprived of the right to practise their profession by a court verdict do not have the right to vote.
Article 23
Every citizen has the right to take part in the performance of public office.
Article 24
Every citizen has a right to petition state and other public bodies, as well as to receive an answer.
A citizen cannot be called to account or suffer adverse consequences for attitudes expressed in petitions, unless they entail the committing of a criminal offence.
Article 25
Each citizen is guaranteed the respect and protection of the privacy of his/her personal and family life and his/her dignity and repute.
Article 26
The inviolability of the home is guaranteed.
The right to the inviolability of the home may be restricted only by a court decision in cases of the detection or prevention of criminal offences or the protection of people's health.
Article 27
Every citizen of the Republic of Macedonia has the right of free movement on the territory of the Republic and freely to choose his/her place of residence.
Every citizen has the right to leave the territory of the Republic and to return to the Republic.
The exercise of these rights may be restricted by law only in cases where it is necessary for the protection of the security of the Republic, criminal investigation or protection of people's health.
Article 28
The defence of the Republic of Macedonia is the right and duty of every citizen.
The exercise of this right and duty of citizens is regulated by law.
Article 29
Foreign subjects enjoy freedoms and rights guaranteed by the Constitution in the Republic of Macedonia, under conditions regulated by law and international agreements.
The Republic guarantees the right of asylum to foreign subjects and stateless persons expelled because of democratic political convictions and activities.
Extradition of a foreign subject can be carried out only on a basis of a ratified international agreement and on the principle of reciprocity. A foreign subject cannot be extradited for political criminal offences. Acts of terrorism are not regarded as political criminal offences.
2. Economic, social and cultural rights.
Article 30
The right to ownership of property and the right of inheritance are guaranteed.
Ownership of property creates rights and duties and should serve the wellbeing of both the individual and the community. No person may be deprived of his/her property or of the rights deriving from it, except in cases concerning the public interest determined by law.
If property is expropriated or restricted, rightful compensation not lower than its market value is guaranteed.
Article 31
Foreign subjects in the Republic of Macedonia may acquire the right of ownership of property under conditions determined by law.
Article 32
Everyone has the right to work, to free choice of employment, protection at work and material assistance during temporary unemployment.
Every job is open to all under equal conditions. Every employee has a right to appropriate remuneration. Every employee has the right to paid daily, weekly and annual leave. Employees cannot waive this right.
The exercise of the rights of employees and their positions are regulated by law and collective agreements.
Article 33
Everyone is obliged to pay tax and other public contributions, as well as to share in the discharge of public expenditure in a manner determined by law.
Article 34
Citizens have a right to social security and social insurance, determined by law and collective agreement.
Article 35
The Republic provides for the social protection and social security of citizens in accordance with the principle of social justice.
The Republic guarantees the right of assistance to citizens who are infirm or unfit for work.
The Republic provides particular protection for invalid persons, as well as conditions for their involvement in the life of the society.
Article 36
The Republic guarantees particular social security rights to veterans of the Anti-Fascist War and of all Macedonian national liberation wars, to war invalids to, to those expelled and imprisoned for the ideas of the separate identity of the Macedonian people and of Macedonian statehood, as well as to members of their families without means of material and social subsistence.
The particular rights are regulated by law.
Article 37
In order to exercise their economic and social rights, citizens have the right to establish trade unions. Trade unions can constitute confederations and become members of international trade union organisations.
The law may restrict the conditions for the exercise of the right to trade union organisation in the armed forces, the police and administrative bodies.
Article 38
The right to strike is guaranteed.
The law may restrict the conditions for the exercise of the right to strike in the armed forces, the police and administrative bodies.
Article 39
Every citizen is guaranteed the right to health care.
Citizens have the right and duty to protect and promote their own health and the health of others.
Article 40
The Republic provides particular care and protection for the family. The legal relations in marriage, the family and cohabitation are regulated by law.
Parents have the right and duty to provide for the nurturing and education of their children. Children are responsible for the care of their old and inform parents.
The Republic provides particular protection for parentless children and children without parental care.
Article 41
It is a human right freely to decide on the procreation of children.
The Republic conducts a humane population policy in order to provide balanced economic and social development.
Article 42
The Republic particularly protects mothers, children and minors. A person under 15 years of age cannot be employed.
Minors and mothers have the right to particular protection at work. Minors may not be employed in work which is detrimental to their health or morality.
Article 43
Everyone has the right to a healthy environment to live in.
Everyone is obliged to promote and protect the environment.
The Republic provides conditions for the exercise of the right of citizens to a healthy environment.
Article 44
Everyone has a right to education.
Education is accessible to everyone under equal conditions.
Primary education is compulsory and free.
Article 45
Citizens have a right to establish private schools at all levels of education, with the exception of primary education, under conditions determined by law.
Article 46
The autonomy of universities is guaranteed.
The conditions of establishment, performance and termination of the activities of a university are regulated by law.
Article 47
The freedom of scholarly, artistic and other forms of creative work is guaranteed.
Rights deriving from scholarly, artistic or other intellectual creative work are guaranteed.
The Republic stimulates, assists and protects the development of scholarship, the arts and culture.
The Republic stimulates and assists scientific and technological development.
The Republic stimulates and assists technical education and sport.
Article 48
Members of nationalities have a right freely to express, foster and develop their identity and national attributes.
The Republic guarantees the protection of the ethnic, cultural, linguistic and religious identity of the nationalities Members of the nationalities have the right to establish institutions for culture and art, as well as scholarly and other associations for the expression, fostering and development of their identity.
Members of the nationalities have the right to instruction in their language in primary and secondary education, as determined by law. In schools where education is carried out in the language of a nationality, the Macedonian language is also studied.
Article 49
The Republic cares for the status and rights of those persons belonging to the Macedonian people in neighbouring countries, as well as Macedonian ex-patriates, assists their cultural development and promotes links with them.
The Republic cares for the cultural, economic and social rights of the citizens of the Republic abroad.
3. Guarantees of basic freedoms and rights
Article 50
Every citizen may invoke the protection of freedoms and rights determined by the Constitution before the regular courts, as well as before the Constitutional Court of Macedonia, through a procedure based upon the principles of priority and urgency.
Judicial protection of the legality of individual acts of state administration, as well as of other institutions carrying out public mandates, is guaranteed.
A citizen has the right to be informed on human rights and basic freedoms as well as actively to contribute, individually of jointly with others, to their promotion and protection.
Article 51
In the Republic of Macedonia laws shall be in accordance with the Constitution and all other regulations in accordance with the Constitution and law.
Everyone is obliged to respect the Constitution and the laws.
Article 52
Laws and other regulations are published before they come into force. Laws and other regulations are published in 'The Official Gazette of the Republic of Macedonia' at most seven days after the day of their adoption.
Laws come into force on the eighth day after the day of their republication at the earliest, or on the day of publication in exceptional cases determined by the Assembly.
Laws and other regulations may not have a retroactive effect, except in cases when this is more favourable for the citizens.
Article 53
Attorneyship is an autonomous and independent public service, providing a legal assistance and carrying out public mandates in accordance with the law.
Article 54
The freedoms and rights of the individual and citizen can be restricted only in cases determined by the Constitution.
The freedoms and rights of the individual and citizen can be restricted during states of war or emergency, in accordance with the provisions of the Constitution.
The restriction of freedoms and rights cannot discriminate on grounds of sex, race, colour of skin, language, religion, national or social origin, property or social status.
The restriction of freedoms and rights cannot be applied to the right to life, the interdiction of torture, inhuman and humiliating conduct and punishment, the legal determination of punishable offences and sentences, as well as to the freedom of personal conviction, conscience, thought and religious confession.
4. Foundations for economic relations
Article 55
The freedom of the market and entrepreneurship is guaranteed.
The Republic ensures an equal legal position to all parties in the market. The Republic takes measures against monopolistic positions and monopolistic conduct on the market.
The freedom of the market and entrepreneurship can be restricted by law only for reasons of the defence of the Republic, protection of the natural and living environment or public health.
Article 56
All the natural resources of the Republic of Macedonia, the flora and fauna, amenities in common use, as well as the objects and buildings of particular cultural and historical value determined by law, are amenities of common interest for the Republic and enjoy particular protection.
The Republic guarantees the protection, promotion and enhancement of the historical and artistic heritage of the Macedonian people and of the nationalities and the treasures of which it is composed, regardless of their legal status. The law regulates the mode and conditions under which specific items of general interest for the Republic can be ceded for use.
Article 57
The Republic of Macedonia stimulates economic progress and provides for a more balanced spatial and regional development, as well as for the more rapid development of economically underdeveloped regions.
Article 58
Ownership and labour form the basis for management and sharing in decision-making.
Participation in management and decision-making in public institutions and services is regulated by law, on the principles of expertise and competence.
Article 59
Foreign investors are guaranteed the right to the free transfer of invested capital and profits.
The rights obtained on the basis of the capital invested may not be reduced by law or other regulations.
Article 60
The National Bank of the Republic of Macedonia is a currency-issuing bank.
The National Bank is autonomous and responsible for the stability of the currency, monetary policy and for the general liquidity of payments in the Republic and abroad.
The organisation and work of the National Bank are regulated by law.
III THE ORGANISATION OF STATE AUTHORITY
1. The Assembly of the Republic of Macedonia
Article 61
The Assembly of the Republic of Macedonia is a representative body of the citizens and the legislative power of the Republic is vested in it. The organisation and functioning of the Assembly are regulated by the Constitution and by the Rules of Procedure.
Article 62
The Assembly of the Republic of Macedonia is composed of 120 to 140 Representatives.
The Representatives are elected at general, direct and free elections and by secret ballot.
The Representatives represents the citizens and makes decisions in the Assembly in accordance with his/her personal convictions.
A Representative's mandate cannot be revoked.
The mode and conditions of election of Representatives are regulated by a law adopted by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
Article 63
The Representatives for the Assembly are elected for a term of four years. The mandate of Representatives is verified by the Assembly. The length of the mandate is reckoned from the constitutive meeting of the Assembly.
Each newly-elected Assembly must hold a constitutive meeting 20 days at the latest after the election was held.
The constitutive meeting is called by the President of the Assembly of the previous term.
If a constitutive meeting is not called within the time laid down, the Representatives assemble and constitute the Assembly themselves on the twenty-first day after the completion of the elections. Elections for Representatives to the Assembly are held within the last 90 days of the term of the current Assembly, or within 60 days from the day the dissolution of the Assembly.
The term of office of the Representatives to the Assembly can be extended only during states of war or emergency.
Cases where a citizen cannot be elected a Representative, owing to the incompatibility of this office with other public offices or professions already held, are defined by law. The Assembly is dissolved when more than half of the total number of Representatives vote for dissolution.
Article 64
Representatives enjoy immunity.
A Representative cannot be held to have committed a criminal offence or be detained owing to views he/she has expressed or to the way he/she has voted in the Assembly.
A Representative cannot be detained without the approval of the Assembly unless found committing a criminal offence for which a prison sentence of at least five years if prescribed. The Assembly can decide to invoke immunity for a Representative without his/her request, should it be necessary for the performance of the Representative's office.
Representatives may not be called up for duties in the Armed Forces during the course of their term of office.
A Representative is entitled to remuneration determined by law.
Article 65
A Representative may resign his/her mandate.
The Representative submits his/her resignation in person at a session of the Assembly.
The mandate of a Representative terminates if he/she is sentences for a criminal offence for which a prison sentence of at least five years is prescribed.
The Representative can have his/her mandate revoked for committing a criminal offence making him/her unfit to perform the office of a Representative, as well as for absence from the Assembly for longer than 6 months for no justifiable reason. Revocation of the mandate is determined by the Assembly by a two-thirds majority vote of all Representatives.
Article 66
The Assembly is in permanent session.
The Assembly works at meetings.
The meetings of the Assembly are called by the President of the Assembly.
The Assembly adopts the Rules of Procedure by a two-thirds majority vote of the total number of
Representatives.
Article 67
The Assembly elects a President and one or more Vice-Presidents from the ranks of the Representatives by a majority vote of the total number of Representatives.
The President of the Assembly represents the Assembly, ensures the application of the Rules of Procedure and carries out other responsibilities determined by the Constitution and the Rules of Procedure of the Assembly.
The office of the President of the Assembly is incompatible with the performance of other public offices, professions or appointment in a political party.
The President of the Assembly issues notice to the election of Representatives and of the President of the Republic.
Article 68
The Assembly of the Republic of Macedonia
- adopts and changes the Constitution;
- adopts laws and gives the authentic interpretation of laws;
- determines public taxes and fees;
- adopts the budget and the balance of payments of the Republic;
- adopts the spatial plan of the Republic;
- ratifies international agreements;
- decides on war and peace;
- makes decisions concerning any changes in the borders of the Republic;
- makes decisions on association in the disassociation from any form of union or community with other states;
- issues notice of a referendum;
- makes decisions concerning the reserves of the Republic;
- sets up councils;
- elects the Government of the Republic of Macedonia;
- carries out elections and discharges judges;
- selects, appoints and dismisses other holders of public and other offices determined by the Constitution and law;
- carries out political monitoring and supervision of the Government and other holders of public office
- responsible to the Assembly;
- proclaims amnesties;
and
- performs other activities determined by the Constitution.
In carrying out the duties within its sphere of competence, the Assembly adopts decisions, declarations, resolutions, recommendations and conclusions.
Article 69
The Assembly may work if its meeting is attended by a majority of the total number of Representatives. The Assembly makes decisions by a majority vote of the Representatives attending, but no less than one-third of the total number of Representatives, in so far as the Constitution does not provide for a qualified majority.
Article 70
The meetings of the Assembly are open to the public.
The Assembly may decide to work without the presence of the public by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
Article 71
The right to propose adoption of a law is given to every Representative of the Assembly, to the Government of the Republic and to a group of at least 10,000 voters.
The initiative for adopting a law may be given to the authorised instances by any citizen, group of citizens, institutions or associations.
Article 72
An interpellation may be made concerning the work of any public office-holder, the Government and any ot its members individually, as well as on issues concerning the performance of state bodies.
Interpellations may be made by a minimum of five Representatives.
All Representatives have the right to ask a Representative's question. The mode and procedure for submitting and debating on an interpellation and Representative's question are regulated by the Rules of Procedure.
Article 73
The Assembly decides on issuing notice of a referendum concerning specific matters within its sphere of competence by a majority vote of the total number of Representatives.
The decision of the majority of votes in a referendum is adopted on condition that more than half of the total number of voters voted. The Assembly is obliged to issue notice of a referendum if one is proposed by at least 150,000 voters.
The decision made in a referendum is binding.
Article 74
The Assembly makes decisions on any change in the borders of the Republic of Macedonia by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
The decision on any change in the borders of the Republic is adopted by referendum, in so far as it is accepted by the majority of the total number of voters.
Article 75
Laws are declared by promulgation.
The promulgation declaring a law is signed by the President of the Republic and the President of the Assembly.
The President of the Republic may decide not to sign the promulgation declaring a law. The Assembly considers the President of the Republic is then obligated to sign the promulgation in so far as it is adopted by a majority vote of the total number of Representatives.
The President is obligated to sign a promulgation if the law has been adopted by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives in accordance with the Constitution.
Article 76
The Assembly sets up permanent and temporary working bodies. The Assembly may set up survey
commissions for any domain or any matter of public interest.
A proposal for setting up a survey of commission may be submitted by a minimum of 20 Representatives.
The Assembly sets u p a permanent survey commission for the protection of the freedoms and rights of citizens.
The findings of the survey commissions form the basis for the initiation of proceedings to ascertain the answerability of public office-holders.
Article 77
The Assembly elects the Public Attorney.
The Public Attorney protects the constitutional and legal rights of citizens when violated by bodies of state administration and by other bodies and organisations with public mandates.
The Public Attorney is elected for a term of eight years, with the right to one reelection.
The conditions for election and dismissal, the sphere of competence and the mode of work of the Public
Attorney are regulated by law.
Article 78
The Assembly establishes a Council for Inter-Ethnic Relations. The Council consists of the President of the Assembly and two members each form the ranks of the Macedonians, Albanians, Turks, Vlachs and Romanies, as well as two members from the ranks of other nationalities in Macedonia.
The President of the Assembly is President of the Council. The Assembly elects the members of the Council.
The Council considers issues of inter-ethnic relations in the Republic and makes appraisals and proposals for their solution.
The Assembly is obliged to take into consideration the appraisals and proposals of the Council and to make decisions regarding them.
2. The President of the Republic of Macedonia
Article 79
The President of the Republic of Macedonia represents the Republic. The President of the Republic is Commander-in-Chief of the Armed Forces of Macedonia.
The President of the Republic exercises his/her rights and duties on the basis and within the framework of the Constitution and laws.
Article 80
The President of the Republic of elected is general and directs elections, by secret ballot, for a term of five years. A person may be elected President of the Republic of Macedonia two times at most.
The President of the Republic shall be a citizen of the Republic of Macedonia.
A person may be elected President of the Republic if over the age of 40 on the day of election.
A person may not be elected President of the Republic if, on the day of the election, he/she has not been a resident of the Republic of Macedonia for at least ten years within the last fifteen years.
Article 81
A candidate for President of the Republic can be nominated by a minimum of 10,000 voters or at least 30 Representatives. A candidate for President of the Republic is elected if voted by a majority of the total number of voters.
If in the first round of voting no candidate wins the majority required, voting in the second round is restricted to the two candidates who have won most votes in the first round.
The second round takes place within 14 days of the termination of voting in the first round.
A candidate is elected President if he/she wins a majority of the votes of those who voted, provided more than half of the registered voters voted.
If in the second round of voting no candidate wins the required majority of votes, the whole electoral procedure is repeated.
If only one candidate is nominated for the post of President of the Republic and he/she does not obtain the required majority of votes in the first round, the whole electoral procedure is repeated.
The election of the President of the Republic takes place within the last 60 days of the term of the previous President. Should the term of office of the President of the Republic be terminated for any reason, the election of a new President takes place within 40 days from the day of termination.
Before taking up office, the President of the Republic of Macedonia makes a solemn declaration before the Assembly of his/her commitment to respect the Constitution and laws.
Article 82
In case of death, resignation, permanent inability to perform his/her duties, or in case of termination of the mandate in accordance with the provisions of the Constitution, the office of the President of the Republic is carried out by the President of the Assembly until the election of the new President.
Decisions on the applicability of the conditions for the occasion of the office of the President of the Republic are the official duty of the Constitutional Court.
Should the President of the Republic be temporarily unable to preform his/her duties, the President of the Assembly deputises for him/her. While the President of the Assembly is performing the office of President of the Republic, he/she takes part in the work of the Assembly without the right to vote.
Article 83
The duty of the President of the Republic is incompatible with the performance of any other public office, profession or appointment in a political party.
The President of the Republic is granted immunity.
The Constitutional Court decides by a two-thirds majority vote of the total number and approving of detention for the President of the Republic.
Article 84
The President of the Republic of Macedonia
- nominates a mandator to constitute the Government of the Republic of Macedonia;
- appoints and dismisses by decree ambassadors and other diplomatic representatives of the Republic of
- Macedonia abroad;
- accepts the credentials and letters of recall of foreign diplomatic representatives;
- proposes two judges to sit on the Constitutional Court of the Republic of Macedonia;
- proposes two members of the Republican Judicial Council;
- appoints three members to the Security Council of the Republic of Macedonia;
- proposes the members of the Council for Inter-Ethnic Relations;
- appoints and dismisses other holders of state and public office determined by the Constitution and thelaw;
- grants decorations and honours in accordance with the law;
- grants pardons in accordance with the law;
and
- performs other duties determined by the Constitution.
Article 85
The President of the Republic addresses the Assembly on issues within his/her sphere of competence at least once a year.
The Assembly may request the President of the Republic to state an opinion on issues within his/her sphere of competence.
Article 86
The President of the republic is President of the Security Council of the Republic of Macedonia.
The Security Council of the Republic is composed of the President of the Republic, the President of the Assembly, the Prime Minister, the Ministers heading the bodies of state administration in the fields of security, defence and foreign affairs and three members appointed by the President of the Republic.
The Council considers issues relating to the security and defence of the Republic and makes policy proposals to the Assembly and the Government.
Article 87
The President is held accountable for any violations of the Constitution in exercising his/her rights and duties.
The procedure for determining the President of the Republic's answerability is initiated by the Assembly with a two-thirds majority vote of all Representatives.
It is the Constitutional Court that decides on the answerability of the President by a two-thirds majority vote of all judges.
If the Constitutional Court considers the President answerable for a violation, his/her mandate is terminated by the force of the Constitution.
3. The Government of the Republic of Macedonia.
Article 88
Executive power is vested in the Government of the Republic of Macedonia.
The Government exercises its rights and competence on the basis and within the framework of the Constitution and law.
Article 89
The Government is composed of a Prime Minister and Ministers. The Prime Minister and the Ministers cannot be Representatives in the Assembly.
The Prime Minister, Deputy Prime Ministers and Ministers are guaranteed immunity. The Government decides on their immunity. The Prime Minister, Deputy Prime Ministers and Ministers cannot be called up for duties in the Armed Forces.
The office of Prime Minister or Minister is incompatible with any other public office or profession.
The organisation and mode of working of the Government are regulated by law.
Article 90
The President of the Republic of Macedonia is obliged, within 10 days of the constitution of the Assembly, to entrust the mandate for constituting the Government to a candidate from the party or parties which has/have a majority in the Assembly.
Within 20 days from the day of being entrusted with the mandate, the mandator submits a programme to the Assembly and proposes the composition of the Government.
The Government is elected by the Assembly on the proposal of the mandator and on the basis of the
programme by a majority vote of the total number of Representatives.
Article 91
The Government of the Republic of Macedonia
- determines the policy of carrying out the laws and other regulations of the Assembly and is responsible for their execution;
- proposes laws, the budget of the Republic and other regulations adopted by the Assembly;
- proposes a spatial plan of the Republic;
- proposes decisions concerning the reserves of the Republic and sees to their execution;
- adopts by laws and other acts for the execution of laws;
- lays down principles on the internal organisation and work of the Ministries and other administrative
- bodies, directing and supervising their work;
- provides appraisals of drafts of laws and other acts submitted to the Assembly by other authorised bodies;
- decides on the recognition of states and governments;
- establishes diplomatic and consular relations with other states;
- makes a decision on opening diplomatic and consular offices abroad;
- proposes the appointment of ambassadors and Representatives of the Republic of Macedonia abroad and
appoints chiefs of consular offices;
- proposes the Public Prosecutor;
- appoints and dismisses holders of public and other office determined by the Constitution and laws;
and
- performs other duties determined by the Constitution and law.
Article 92
The Government and each of its members are accountable to the Assembly.
The Assembly may take a vote of no-confidence in the Government. A vote of no-confidence in the Government may be initiate by a minimum of 20 Representatives.
The vote of no-confidence in the Government is taken after three days have elapsed since the last vote, unless proposed by a majority of all Representatives.
A vote of no-confidence in the Government is adopted by a majority vote of all the Representatives. If a vote of no-confidence in the Government is passed, the Government is obliged to submit its resignation.
Article 93
The Government itself has the right to raise the question of confidence before the Assembly.
The Government has the right to submit its resignation. The resignation of the Prime Minister, his/her death or permanent inability to perform his/her duties entail the resignation of the Government.
The Government ceases its term of office when the Assembly is dissolved.
When a vote of no-confidence in the Government has been passed, it has submitted its resignation, or its term of office has ceased owing to the dissolution of the Assembly, the same Government remains on duty until the election of a new Government.
Article 94
A member of the Government has the right to submit his/her resignation.
The Prime Minister may propose the dismissal of a member of the Government.
The Assembly decides on the proposal for the dismissal of a member of the Government at its first meeting following the proposal. If the Prime Minister dismisses more than one-third of the initial composition of the Government, the Assembly follows the same procedure as for the election of a new Government.
Article 95
The state administration consists of Ministers and other administrative bodies and organisations determined by law. Political organisation and activities within bodies of state administration are regulated by a law to be adopted by a two-thirds majority vote of all Representatives.
Article 96
The bodies of state administration perform the duties within their sphere of competence autonomously and on the basis and within the framework of the Constitution and laws, being accountable for their work to the Government.
Article 97
The bodies of state administration in the fields of defence and the police are to be headed by civilians who have been civilians for at least three years before their election to these offices.
4. The Judiciary
Article 98
Judiciary power is exercised by courts.
Courts are autonomous and independent. Courts judge on the basis of the Constitution and laws and
international agreements ratified in accordance with the Constitution.
There is one form of organisation for the judiciary.
Emergency courts are prohibited.
The types of courts, their spheres of competence, their establishment, abrogation, organisation and composition, as well as the procedure they follow are regulated by a law adopted by a majority vote of two-thirds of the total number of Representatives.
Article 99
A judge is elected without restriction of his/her term of office.
A judge cannot be transferred against his/her will.
A judge is discharged
- if he/she so requests;
- if he/she permanently loses the capability of carrying out a judge's office, which is determined by the Republican Judicial Council;
- if he/she fulfils the conditions for retirement;
- if he/she is sentenced for a criminal offence to a prison term of a minimum of six months;
- owing to a serious disciplinary offence defined in law, making him/her unsuitable to perform a judge'soffice as decided by the Republican Judicial Council;
and
- owing to unprofessional and unethical performance of a judge's office, as decided by the Republican Judicial Council in a procedure regulated by law.
Article 100
Judges are granted immunity.
The Assembly decides on the immunity of judges.
The performance of a judge's office is incompatible with other public office, profession or membership in a political party.
Political organisation and activity in the judiciary is prohibited.
Article 101
The Supreme Court of Macedonia is the highest court in the Republic, providing uniformity in the
implementation of the laws by the courts.
Article 102
Court hearings and the passing of verdicts are public.
The public can be excluded in cases determined by law.
Article 103
The court tries cases in council.
The law determined cases in which a judge can sit alone.
Jury judges take part in a trial in cases determined by law.
Jury judges cannot be held answerable for their opinions and decisions concerning their verdict.
Article 104
The Republican Judicial Council is composed of seven members.
The Assembly elects the members of the Council.
The members of the Council are elected from the ranks of outstanding members of the legal profession for a term of six years with the right to one reelection.
Members of the Republican Judicial Council are granted immunity. The Assembly decides on their immunity.
The office of a member of the Republican Judicial Council is incompatible with the performance of other public offices, professions or membership in political parties.
Article 105
The Republican Judicial Council
- proposes to the Assembly the election and discharge of judges and determines proposals for the
- discharge of a judge's office in cases laid down in the Constitution;
- decides on the disciplinary answerability of judges;
- assesses the competence and ethics of judges in the performance of their office;
and
- proposes two judges to sit on the Constitutional Court of Macedonia.
5. The Public Prosecutor's Office
Article 106
The Public Prosecutor's Office is a single and autonomous state body carrying out legal measures against persons who have committed criminal and other offences determined by law; it also performs other duties determined by law.
The Public Prosecutor's Office carries out its duties on the basis of and within the framework of the Constitution and law. The Public Prosecutor is appointed by the Assembly for a term of six years and is discharged by the Assembly.
Article 107
The Public Prosecutor is granted immunity.
The Assembly decides on his/her immunity.
The office of the Public Prosecutor is incompatible with the performance of any other public office, profession or membership in a political party.
IV. THE CONSTITUTIONAL COURT OF MACEDONIA
Article 108
The Constitutional Court of Macedonia is a body of the Republic protecting constitutionality and legality.
Article 109
The Constitutional Court of Macedonia is composed of nine judges. The Assembly elects the judges to the Constitutional Court by a majority vote of the total number of Representatives. The term of office of the judges is nine years without the right to reelection. The Constitutional Court elects a President from its own ranks for a term of three years without the right to reelection.
Judges of the Constitutional Court are elected from the ranks of outstanding members of the legal profession.
Article 110
The Constitutional Court of Macedonia.
- decides on the conformity of laws with the Constitution;
- decides on the conformity of collective agreements and other regulations with the Constitution and laws;
- protects the freedoms and rights of the individual and citizen relating to the freedom of communication, conscience, thought and activity as well as to the prohibition of discrimination among citizens on the grounds of sex, race, religion or national, social or political affiliation;
- decides on conflicts of competency among holders of legislative, executive and judicial offices;
- decides on conflicts of competency among Republic bodies and units of local self-government;
- decides on the answerability of the programmes and status of political parties and associations of citizens;
and
- decides on other issues determined by the Constitution.
Article 111
The office of judge of the Constitutional Court is incompatible with the performance of other public office, profession or membership in a political party.
Judges of the Constitutional Court are granted immunity. The Constitutional Court decides on their immunity.
Judges of the Constitutional Court cannot be called up for duties in the Armed Forces.
The office of a judge of the Constitutional Court ceases when the incumbent resigns. A judge of the
Constitutional Court shall be discharged from office if sentenced for a criminal offence to unconditional imprisonment of a minimum of six months, or if he/she permanently loses the capability of performing his/her office, as determined by the Constitutional Court.
Article 112
The Constitutional Court shall repeal or invalidate a law if it determines that the law does not conform to the Constitution. The Constitutional Court shall repeal or invalidate a collective agreement, other regulation or enactment, statue or programme of a political party or association, if it determines that the same does not conform to the Constitution or law.
The decisions of the Constitutional Court are final and executive.
Article 113
The mode of work and the procedure of the Constitutional Court are regulated by the enactment of the Court.
V. LOCAL SELF-GOVERNMENT
Article 114
The right of citizens to local self-government is guaranteed. Municipalities are units of local self-government.
Within municipalities forms of neighbourhood self-government may be established.
Municipalities are financed from their own sources of income determined by law as well as by funds from the Republic.
Local self-government is regulated by a law adopted by a two-thirds majority of the total number of
Representatives.
Article 115
In units of local self-government, citizens directly and through representatives participate in decision-making on issues of local relevance particularly in the fields of urban planning, communal activities, culture, sport, social security and child care, preschool education, primary education, basic health care and other fields determined by law.
The municipality is autonomous in the execution of its constitutionally and legally determined spheres of competence; supervision of the legality of its work is carried out by the Republic.
The carrying out of specified matters can by law be entrusted to the municipality by the Republic.
Article 116
The territorial division of the Republic and the area administered by each municipality are defined by law.
Article 117
The City of Skopje is a particular unit of local self-government the organisation of which is regulated by law. In the City of Skopje, citizens directly and through representatives participate in decision-making on issues of relevance for the City of Skopje particularly in the field of urban planning, communal activities, culture, sport, social security and child care, preschool education, primary education, basic health care and other fields determined by law.
The City of Skopje is financed from its own sources of income determined by law, as well as by funds from the Republic. The City is autonomous in the execution of its constitutionally and legally determined spheres of competence; supervision of the legality of its work is carried out by the Republic.
By law, the Republic can entrust the carrying out of specified matters to the City.
VI. INTERNATIONAL RELATIONS
Article 118
The international agreements ratified in accordance with the Constitution are part of the internal legal order and cannot be changed by law.
Article 119
International agreement are concludes in the name of the Republic of Macedonia by the President of the Republic of Macedonia. International agreements may also be concludes by the Government of the Republic of Macedonia, when it is so determined by law.
Article 120
A proposal for association in a union or community with other states or for dissociation from a union or community with other states may be submitted by the President of the Republic, the Government or by at least 40 Representatives.
The proposal for association in or dissociation from a union or community with other states is accepted by the Assembly by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives. The decision of association in or dissociation from a union or community with other states is adopted if it us upheld in a referendum by the majority of the total number of voters in the Republic.
Article 121
A decision of association or dissociation concerning membership in international organisations is adopted by the Assembly by a majority vote of the total number of Representatives of the Republic, the Government or at least 40 Representatives of the Assembly.
VII. THE DEFENCE OF THE REPUBLIC AND STATES OF WAR AND EMERGENCY
Article 122
The Armed Forces of the Republic of Macedonia protect the territorial integrity and independence of the Republic.
The defence of the Republic is regulated by a law adopted by a two-thirds majority vote to the total number of Representatives.
Article 123
No person is authorised to recognise occupation of the Republic of Macedonia or of part thereof.
Article 124
A state of war exists when direct danger of military attack on the Republic is impending, or when the Republic is attacked, or war is declared on it.
A state of war is declared by the Assembly by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives of the Assembly, on the proposal of the President of the Republic, the Government or at least 30 Representatives.
If the Assembly cannot meet, the decision on the declaration of a state of war is made by the President of the Republic who submits it to the Assembly for confirmation as soon as it can meet.
Article 125
A state of emergency exists when major natural disasters or epidemics take place.
A state of emergency on the territory of the Republic of Macedonia or on part thereof is determined by the Assembly on a proposal by the President of the Republic, the Government or by at least 30 Representatives.
The decision to establish the existence of a state of emergency is made by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives and can remain in force for a maximum of 30 days. If the Assembly cannot meet, the decision to establish the existence of a state of emergency is made by the President of the Republic, who submits it to the Assembly for confirmation as soon as it can meet.
Article 126
During a state of war or emergency, the Government, in accordance with the Constitution and law, issues decrees with the force of law. The authorisation of the Government to issue decrees with the force of law lasts until the termination of the state of war or emergency, on which the Assembly decides.
Article 127
During a state of war, if the Assembly cannot meet, the President of the Republic may appoint and discharge the Government, as well as appoint or dismiss officials whose election is within the sphere of competence of the Assembly.
Article 128
The mandate of the judges of the Constitutional Court of Macedonia, as well as members of the Republican Judicial Council is extended for the duration of the state of war or emergency.
VIII. CHANGES IN THE CONSTITUTION
Article 129
The Constitution of the Republic of Macedonia can be changed or supplemented by constitutional amendments.
Article 130
A proposal to initiate a change in the Constitution of the Republic of Macedonia may be made by the President of the Republic, by the Government, by at least 30 Representatives, or by 150,000 citizens.
Article 131
The decisions to initiate a change in the Constitution is made by the Assembly by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
The draft amendment of the Constitution is confirmed by the Assembly by a majority vote of the total number of Representatives and then submitted to public debate.
The decision to change the Constitution is made by the Assembly by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
The change in the Constitution is declared by the Assembly.
IX. TRANSITIONAL AND FINAL CLAUSES
Article 132
Time of residence in other republics in the Socialist Federal Republic of Yugoslavia is also included in the time span specified in Article 80, Paragraph 5.
Article 133
A Constitution Act shall be adopted for the implementation of the Constitution.
The Constitution Act is adopted by a two-thirds majority vote of the total number of Representatives.
The Constitution Act is declared by the Assembly and comes into force simultaneously with the declaration of the Constitution.
Article 134
This Constitution comes into force on the day it is declared in the Assembly of the Republic of Macedonia.
AMENDMENTS TO THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA
Amendment I
1.The Republic of Macedonia has no territorial pretensions towards any neighbouring state.
2.The borders of the Republic of Macedonia can only be changed in accordance with the Constitution and on the principle of free will, as well in accordance with generally accepted international norms.
3.Clause 1. of this Amendment is an Addendum to Article 3 of the Constitution of the Republic of
Macedonia. Clause 2. replaces Paragraph 3 of the same Article.
Amendment II
1.In the exercise of this concern the Republic will not interfere in the sovereign rights of other states or in their internal affairs.
2.This Amendment is an Addendum to Paragraph 1 of Article 49 of the Constitution of the Republic of Macedonia.
These Amendments are an integral part of the Constitution of the Republic of Macedonia and came into force on the day they were promulgated, on January 6th, 1992
© FB
СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Број 08-4642/1
17 ноември 1991
година С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА,
Стојан Андов
Тргнувајќи од историското културно, духовно и државно наследство на македонскиот народ и од неговата вековна борба за национална и социјална слобода и за создавање своја држава, а посебно од државно-правните традиции на Крушевската република и историските одлуки на АСНОМ и уставно-правниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија, од слободно изразената волја на граѓаните на Република Македонија на референдумот од 8 септември 1991 година, како и од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ во која се обезбедува целосна граѓанска рамноправност и трајно сожителство на македонскиот народ со Албанците, Турците, Власите, Ромите и другите националности кои живеат во Република Македонија, а со цел:
- Република Македонија да се конституира како суверена и самостојна и како граѓанска и демократска држава;
- да се воспостави и изгради владеењето на правото како темелен систем на власта;
- да се гарантираат човековите права, граѓанските слободи и националната рамноправност;
- да се обезбеди мир и сожителство на македонскиот народ со националностите кои живеат во Република Македонија и
- да се обезбеди социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот.
Собранието на Република Македонија, донесува
УСТАВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА I.
ОСНОВНИ ОДРЕДБИ
Член 1
Република Македонија е суверена, самостојна, демократска и социјална држава.
Суверенитетот на Република Македонија е неделив, неотуѓив и непренослив.
Член 2
Во Република Македонија суверенитетот произлегува од граѓаните и им припаѓа на граѓаните.
Граѓаните на Република Македонија власта ја остваруваат преку демократски избрани претставници, по пат на референдум и други облици на непосредно изјаснување.
Член 3
Територијата на Република Македонија е неделива и неотуѓива.
Постојната граница на Република Македонија е неповредлива.
Границата на Република Македонија може да се менува само во согласност со Уставот.
Член 4
Граѓаните на Република Македонија имаат државјанство на Република Македонија.
На државјанин на Република Македонија не може да му биде одземено државјанството, ниту да биде протеран или предаден на друга држава.
Државјанството на Република Македонија се уредува со закон.
Член 5
Државни симболи на Република Македонија се: грб, знаме и химна.
Грбот, знамето и химната на Република Македонија се утврдуваат со закон кој се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 6
Главен град на Република Македонија е Скопје.
Член 7
Во Република Македонија службен јазик е македонскиот јазик и неговото кирилско писмо.
Во единиците на локалната самоуправа во кои како мнозинство живеат припадниците на националностите, во службена употреба, покрај македонскиот јазик и кирилското писмо, се и јазикот и писмото на националностите на начин утврден со закон.
Во единиците на локалната самоуправа во кои како значителен број живеат припадниците на националностите, во службена употреба, покрај македонскиот јазик и кирилското писмо, се и јазикот и писмото на националностите, под услови и на начин утврдени со закон.
Член 8
Темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија се:
- основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати со меѓународното право и утврдени со Уставот;
- слободното изразување на националната припадност;
- владеењето на правото;
- поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска;
- политичкиот плурализам и слободните непосредни и демократски избори;
- правната заштита на сопственоста;
- слободата на пазарот и претприемништвото;
- хуманизмот, социјалната правда и солидарноста;
- локалната самоуправа;
- уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата и
- почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право.
Во Република Македонија слободно е се што со Уставот и закон не е забрането.
II. ОСНОВНИ СЛОБОДИ И ПРАВА НА ЧОВЕКОТ И ГРАЃАНИНОТ
1. Граѓански и политички слободи и права
Член 9
Граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување; имотната и општествената положба.
Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Член 10
Животот на човекот е неприкосновен.
Во Република Македонија не може да се изрече смртна казна по ниту еден основ.
Член 11
Физичкиот и моралниот интегритет на човекот се неприкосновени.
Се забранува секој облик на мачење, нечовечко или понижувачко однесување и казнување.
Се забранува присилна работа.
Член 12
Слободата на човекот е неприкосновена.
Никому не може да му биде ограничена слободата, освен со одлука на судот и во случаи и во постапка утврдена со закон.
Лицето повикано, приведено или лишено од слобода мора веднаш да биде запознато со причините за неговото повикување, приведување или лишување од слобода и со неговите права утврдени со закон и од него не може да се бара изјава. Лицето има право на бранител во полициската и судската постапка.
Лицето лишено од слобода мора веднаш, а најдоцна во рок од 24 часа од моментот на лишувањето од слобода, да биде изведено пред суд, кој без одлагање ќе одлучи за законитоста на лишувањето од слобода.
Притворот може да трае по одлука на суд најдолго 90 дена од денот на притворувањето.
Притвореното лице може под услови утврдени со закон да биде пуштено да се брани од слобода.
Член 13
Лицето обвинето за казниво дело ќе се смета за невино се додека неговата вина не биде утврдена со правосилна судска одлука.
Лицето незаконито лишено од слобода, притворено или незаконито осудено, има право на надомест на штета и други права утврдени со закон.
Член 14
Никој не може да биде казнет за дело кое пред да биде сторено не било утврдено со закон или со друг пропис како казниво дело и за кое не била предвидена казна.
Никој не може повторно да биде суден за дело за кое веќе бил суден и за кое е донесена правосилна судска одлука.
Член 15
Се гарантира правото на жалба против поединечните правни акти донесени во постапка во прв степен пред суд, управен орган или организација или други институции што вршат јавни овластувања.
Член 16
Се гарантира слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата.
Се гарантира слободата на говорот, јавниот настап, јавното информирање и слободното основање на институции за јавно информирање.
Се гарантира слободниот пристап кон информациите, слободата на примање и пренесување на информации.
Се гарантира правото на одговор во средствата за јавно информирање.
Се гарантира правото на исправка во средствата за јавно информирање.
Се гарантира правото на заштита на изворот на информацијата во средствата за јавно информирање.
Цензурата е забранета.
Член 17
Се гарантира слободата и тајноста на писмата и на сите други облици на општење.
Само врз основа на одлука на суд може да се отстапи од начелото на неповредливост на тајноста на писмата, ако е тоа неопходно за водење на кривична постапка или тоа го бараат интересите на одбраната на Републиката.
Член 18
Се гарантираат сигурноста и тајноста на личните податоци.
На граѓаните им се гарантира заштита од повреда на личниот интегритет што произлегува од регистрирањето на информации за нив преку обработка на податоците.
Член 19
Се гарантира слободата на вероисповеста.
Се гарантира слободно и јавно, поединечно или во заедница со други, изразување на верата.
Македонската православна црква, другите верски заедници и религиозни групи се одвоени од државата и се еднакви пред законот.
Македонската православна црква, другите верски заедници и религиозни групи се слободни во основањето на верски училишта и на социјални и добротворни установи во постапка предвидена со закон.
Член 20
На граѓаните им се гарантира слободата на здружување заради остварување и заштита на нивните политички, економски, социјални, културни и други права и уверувања.
Граѓаните можат слободно да основаат здруженија на граѓани и политички партии, да пристапуваат кон нив и од нив да истапуваат.
Програмите и дејствувањето на здруженијата на граѓаните и политичките партии не можат да бидат насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Републиката и кон поттикнување или повикување на воена агресија или разгорување на национална, расна или верска омраза или нетрпеливост.
Забранети се воени или полувоени здруженија што не им припаѓаат на вооружените сили на Република Македонија.
Член 21
Граѓаните имаат право мирно да се собираат и да изразуваат јавен протест без претходно пријавување и без посебна дозвола.
Користењето на ова право може да биде ограничено само во услови на воена и вонредна состојба.
Член 22
Секој граѓанин со наполнети 18 години живот стекнува избирачко право.
Избирачкото право е еднакво, општо и непосредно и се остварува на слободни избори со тајно гласање.
Избирачко право немаат лицата на кои им е одземена деловната способност.
Член 23
Секој граѓанин има право да учествува во вршењето на јавни функции.
Член 24
Секој граѓанин има право да поднесува претставки до државните органи и другите јавни служби и на нив да добие одговор.
Граѓанинот не може да биде повикан на одговорност, ниту да трпи штетни последици за ставовите изнесени во претставките, освен ако со нив не сторил кривично дело.
Член 25
На секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот.
Член 26
Се гарантира неповредливоста на домот.
Правото на неповредливост на домот може да биде ограничено единствено со судска одлука кога е во прашање откривање или спречување, на кривични дела или заштита на здравјето на луѓето.
Член 27
Секој граѓанин на Република Македонија има право слободно да се движи на територијата на Републиката и слободно да го избира местото на своето живеалиште.
Секој граѓанин има право да ја напушти територијата на Републиката и да се врати во Републиката.
Остварувањето на овие права може да се ограничи со закон, единствено во случаите кога е тоа потребно заради заштита на безбедноста на Републиката, водење на кривична постапка или заштита на здравјето на луѓето.
Член 28
Одбраната на Република Македонија е право и должност на секој граѓанин.
Остварувањето на ова право и должност на граѓаните се уредува со закон.
Член 29
Странците во Република Македонија уживаат слободи и права гарантирани со Уставот, под услови утврдени со закон и меѓународни договори.
Републиката им гарантира право на азил на странците и на лицата без државјанство, прогонети заради демократско политичко уверување и дејствување.
Екстрадиција на странец може да биде извршена само врз основа на ратификуван меѓународен договор и врз начелото на реципроцитет. Странец не може да биде екстрадиран заради политичко кривично дело. Дејствијата на тероризам не се сметаат за политички кривични дела.
2. Економски, социјални и културни права
Член 30
Се гарантира правото на сопственост и правото на наследување.
Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата.
Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.
Во случај на експропријација на сопственоста или во случај на ограничување на сопственоста се гарантира праведен надомест кој не може да биде понизок од пазарната вредност.
Член 31
Странско лице во Република Македонија може да стекнува право на сопственост под услови утврдени со закон.
Член 32
Секој има право на работа, слободен избор на вработување, заштита при работењето и материјална обезбеденост за време на привремена невработеност.
Секому, под еднакви услови, му е достапно секое работно место.
Секој вработен има право на соодветна заработувачка.
Секој вработен има право на платен дневен, неделен и годишен одмор. Од овие права вработените не можат да се откажат.
Остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори.
Член 33
Секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.
Член 34
Граѓаните имаат право на социјална сигурност и социјално осигурување утврдени со закон и со колективен договор.
Член 35
Републиката се грижи за социјалната заштита и социјалната сигурност на граѓаните согласно со начелото на социјална праведност.
Републиката им гарантира право на помош на немоќните и на неспособните за работа граѓани.
Реубликата им обезбедува посебна заштита на инвалидните лица и услови за нивно вклучување во општествениот живот.
Член 36
Републиката им гарантира посебни социјални права на борците од Антифашистичката војна и од сите националноослободителни војни на Македонија, на воените инвалиди, на прогонуваните и затвораните за идеите на самобитноста на македонскиот народ и неговата државност, како и на членовите на нивните семејства кои немаат можности за материјална и социјална егзистенција.
Посебните права се уредуваат со закон.
Член 37
Заради остварување на своите економски и социјални права, граѓаните имаат право да основаат синдикати. Синдикатите можат да основаат свои сојузи и да членуваат во меѓународни синдикални организации.
Со закон може да се ограничат условите за остварување на правото на синдикално организирање во вооружените сили, полицијата и органите на управата.
Член 38
Се гарантира правото на штрајк.
Со закон може да се ограничат условите за остварување на правото на штрајк во вооружените сили, полицијата и органите на управата.
Член 39
На секој граѓанин му се гарантира правото на здравствена заштита.
Граѓанинот има право и должност да го чува и унапредува сопственото здравје и здравјето на другите.
Член 40
Републиката му обезбедува посебна грижа и заштита на семејството.
Правните односи во бракот, семејството и вонбрачната заедница се уредуваат со закон.
Родителите имаат право и должност да се грижат за издржување и воспитување на децата. Децата се должни да се грижат за старите и изнемоштени родители.
Републиката им обезбедува посебна заштита на децата без родители и децата без родителска грижа.
Член 41
Право на човекот е слободно да одлучува за создавање на деца.
Републиката, заради усогласен економски и социјален развој, води хумана популациона политика.
Член 42
Републиката посебно ги заштитува мајчинството, децата и малолетните лица.
Лице помладо од 15 години живот не може да биде вработено.
Малолетните лица и мајките имаат право на посебна заштита при работа.
Малолетните лица не смеат да бидат вработувани на работни места што се штетни за нивното здравје и моралот.
Член 43
Секој човек има право на здрава животна средина.
Секој е должен да ја унапредува и штити животната средина и природата.
Републиката обезбедува услови за остварување на правото на граѓаните на здрава животна средина.
Член 44
Секој има право на образование.
Образованието е достапно на секого под еднакви услови.
Основното образование е задолжително и бесплатно.
Член 45
Граѓаните имаат право, под услови утврдени со закон, да основаат приватни образовни установи во сите степени на образованието, освен во основното образование.
Член 46
На универзитетот му се гарантира автономија.
Условите за основање, вршење и престанок на дејноста на универзитетот, се уредуваат со закон.
Член 47
Се гарантира слободата на научното, уметничкото и на другите видови творештво.
Се гарантираат правата што произлегуваат од научното уметничкото или друг вид интелектуално творештво.
Републиката го поттикнува, помага и штити развојот на науката, уметноста и културата.
Републиката го поттикнува и помага научниот и технолошкиот развој.
Републиката ги поттикнува и помага техничката култура и спортот.
Член 48
Припадниците на националностите имаат право слободно да ги изразуваат, негуваат и развиваат својот идентитет и националните особености.
Републиката им ја гарантира заштитата на етничкиот, културниот, јазичниот и верскиот идентитет на националностите.
Припадниците на националностите имаат право да основаат културни и уметнички институции, научни и други здруженија заради изразување, негување и развивање на својот идентитет.
Припадниците на националностите имаат право на настава на својот јазик во основното и средното образование на начин утврден со закон. Во училиштата во кои образованието се одвива на јазикот на националноста се изучува и македонскиот јазик.
Член 49
Републиката се грижи за положбата и правата на припадниците на македонскиот народ во соседните земји и за иселениците од Македонија, го помага нивниот културен развој и ги унапредува врските со нив.
Републиката се грижи за културните, економските и социјалните права на граѓаните на Републиката во странство.
3. Гаранции на основните слободи и права
Член 50
Секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на Република Македонија во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност.
Се гарантира судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа и на другите институции што вршат јавни овластувања.
Граѓанинот има право да биде запознат со човековите права и основни слободи и активно да придонесува, поединечно или заедно со други за нивно унапредување и заштита.
Член 51
Во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон.
Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Член 52
Законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила.
Законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето.
Законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните.
Член 53
Адвокатурата е самостојна и независна јавна служба што обезбедува правна помош и врши јавни овластувања во согласност со закон.
Член 54
Слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот.
Слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да бидат ограничени за време на воена или вонредна состојба според одредбите на Уставот.
Ограничувањето на слободите и правата не може да биде дискриминаторско по основ на пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имотна или општествена положба.
Ограничувањето на слободите и правата не може да се однесува на правото на живот, забраната на мачење, на нечовечко и понижувачко постапување и казнување, на правната одреденост на казнивите дела и казните, како и на слободата на уверувањето, совеста, мислата, јавното изразување на мислата и вероисповеста.
4. Основи на економските односи
Член 55
Се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото.
Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот. Републиката презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.
Слободата на пазарот и претприемништвото можат да се ограничат со закон единствено заради одбраната на Републиката, зачувувањето на природата, животната средина или здравјето на луѓето.
Член 56
Сите природни богатства на Републиката, растителниот и животинскиот свет, добрата во општа употреба, како и предметите и објектите од особено културно и историско значење определени со закон се добра од општ интерес за Републиката и уживаат посебна заштита.
Републиката гарантира заштита, унапредување и збогатување на историското и уметничкото богатство на македонскиот народ и на националностите, како и на добрата кои го сочинуваат без оглед на нивниот правен режим.
Со закон се уредуваат начинот и условите под кои определени добра од општ интерес за Републиката можат да се отстапат на користење.
Член 57
Републиката го поттикнува економскиот напредок и се грижи за порамномерен просторен и регионален развој како и за побрз развој на стопански недоволно развиените подрачја,
Член 58
Сопственоста на трудот се основа за управување и учество во одлучувањето.
Учеството во управувањето и одлучувањето во јавните установи и служби се уредува со закон и врз принципите на стручност и компетентност.
Член 59
На странските вложувачи им се гарантира правото на слободно изнесување на вложениот капитал и добивката.
Правата стекнати врз основа на вложениот капитал не можат да се намалуваат со закон или друг пропис.
Член 60
Народната банка на Република Македонија е емисиона банка.
Народната банка е самостојна и одговорна за стабилноста на валутата, за монетарната политика и за општата ликвидност на плаќањата во Републиката и кон странство.
Организацијата и работата на Народната банка се уредуваат со закон.
III. ОРГАНИЗАЦИЈА НА ДРЖАВНАТА ВЛАСТ
1. Собрание на Република Македонија
Член 61
Собранието на Република Македонија е претставнички орган на граѓаните и носител на законодавната власт на Републиката.
Организацијата и функционирањето на Собранието се уредуваат со Уставот и со Деловникот.
Член 62
Собранието го сочинуваат од 120 до 140 пратеници.
Пратениците се избираат на општи, непосредни и слободни избори со тајно гласање.
Пратеникот ги претставува граѓаните и во Собранието одлучува по свое уверување.
Пратеникот не може да биде отповикан.
Начинот и условите за избор на пратениците се уредуваат со закон што се донесува со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 63
Пратениците во Собранието се избираат за време од четири години. Мандатот на пратениците го верифицира Собранието. Мандатот почнува да тече од конститутивната седница на Собранието. Новоизбраното Собрание се состанува на конститутивна седница најдоцна 20 дена по одржаните избори. Конститутивната седница ја свикува претседателот на Собранието од претходниот состав.
Доколку не се закаже конститутивна седница во предвидениот рок, пратениците сами се состануваат и го конституираат. Собранието на дваесет и првиот ден од денот на завршувањето на изборите.
Избори за пратеници во Собранието се одржуваат во последните 90 дена од мандатот на стариот пратенички состав или во рок од 60 дена од денот на распуштањето на Собранието.
Мандатот на пратениците во Собранието може да се продолжи само во случај на воена или вонредна состојба.
Со закон се утврдува неспојливоста и неизбирливоста на функцијата пратеник во Собранието со вршење на други јавни функции или професии.
Собранието се распушта ако за тоа се изјасни мнозинството од вкупниот број пратеници.
Член 64
Пратениците уживаат имунитет.
Пратеникот не може да биде повикан на кривична одговорност или да биде притворен за искажано мислење или за гласање во Собранието.
Пратеникот не може да биде притворен без одобрување на Собранието, освен ако е затечен во вршење кривично дело за кое е пропишана казна затвор во траење од најмалку пет години.
Собранието може да одлучи да се примени имунитет над пратеник и кога тој самиот не се повикал на него, ако е тоа потребно заради вршење на функцијата пратеник.
За време на мандатот пратениците не подлежат на обврска во вооружените сили.
Пратеникот има право на надомест утврден со закон.
Член 65
Пратеникот може да поднесе оставка.
Пратеникот оставката ја поднесува лично на седница на Собранието.
На пратеникот му престанува мандатот кога е осуден за кривично дело за кое е пропишана казна затвор во траење од најмалку пет години.
На пратеникот може да му биде одземен мандатот кога е осуден за кривично или друго казниво дело што го прави недостоен за вршење на функцијата пратеник, како и за неоправдано отсуство од Собранието повеќе од шест месеци. Одземањето на мандатот го утврдува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 66
Собранието е во постојано заседание.
Собранието работи на седници.
Седниците на Собранието ги свикува претседателот на Собранието.
Собранието донесува деловник со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 67
Собранието од редот на пратениците избира претседател и еден или повеќе потпретседатели, со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Претседателот на Собранието го претставува Собранието, се грижи за примена на Деловникот на Собранието и врши други работи утврдени со Уставот и со Деловникот на Собранието.
Функцијата претседател на Собранието е неспојлива со вршење на друга јавна функција, професија или функција во политичка партија.
Претседателот на Собранието распишува избори за пратеници и избор на претседател на Републиката.
Член 68
Собранието на Република Македонија:
- го донесува и изменува Уставот;
- донесува закони и дава автентично толкување на законите;
- ги утврдува јавните давачки;
- донесува републички буџет и завршна сметка на буџетот;
- донесува просторен план на Републиката;
- ратификува меѓународни договори;
- одлучува за војна и мир;
- донесува одлука за менување на границата на Републиката;
- донесува одлука за стапување и истапување од сојуз или заедница со други држави;
- распишува референдум;
- одлучува за резервите на Републиката;
- основа совети;
- избира Влада на Република Македонија;
- избира судии на Уставниот суд на Република Македонија;
- врши избор и разрешување на судии;
- врши избори, именувања и разрешувања и на други носители на јавни и други функции утврдени со Уставот и со закон;
- врши политичка контрола и надзор над Владата и над другите носители на јавни функции што се одговорни пред Собранието;
- дава амнестија и
- врши други работи утврдени со Уставот.
Собранието за вршење на работите од својата надлежност донесува и одлуки, декларации, резолуции, препораки и заклучоци.
Член 69
Собранието може да работи ако на седницата присуствува мнозинството од вкупниот број пратеници. Собранието одлучува со мнозинство гласови од присутните пратеници, а најмалку со една третина од вкупниот број пратеници, ако со Уставот не е предвидено посебно мнозинство.
Член 70
Седниците на Собранието се јавни.
Собранието може да одлучи да работи без присуство на јавноста со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 71
Право да предлага донесување на закон има секој пратеник во Собранието, Владата на Република Македонија и најмалку 10.000 избирачи.
Иницијатива за донесување на закон до овластените предлагачи може да даде секој граѓанин, група граѓани, институции и здруженија.
Член 72
Интерпелација може да се постави за работата на секој носител на јавна функција, Владата и секој нејзин член поединечно, како и за прашања од работата на државните органи.
Интерпелација можат да поднесат најмалку пет пратеници.
Пратеничко прашање може да постави секој пратеник.
Начинот и постапката на поднесувањето и расправата по интерпелација и пратеничко прашање се уредуваат со Деловникот.
Член 73
Собранието одлучува за распишување на референдум за одделни прашања од својата надлежност со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Одлуката на референдумот е усвоена, ако за неа гласало мнозинството од избирачите кои гласале, доколку гласале повеќе од половината од вкупниот број избирачи.
Собранието е должно да распише референдум кога предлог ќе поднесат најмалку 150.000 избирачи. Одлуката донесена на референдумот е задолжителна.
Член 74
Собранието донесува одлука за менување на границата на Републиката со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Одлуката за менување на границата на Републиката е усвоена на референдум, доколку за неа гласало мнозинството од вкупниот број избирачи.
Член 75
Законите се прогласуваат со указ.
Указот за прогласување на законите го потпишуваат претседателот на Републиката и претседателот на Собранието.
Претседателот на Републиката може да одлучи да не го потпише указот за прогласување на законот. Собранието повторно го разгледува законот и доколку го усвои со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, претседателот на Републиката е должен да го потпише указот.
Претседателот е должен да го потпише указот, доколку според Уставот, законот се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 76
Собранието основа постојани и повремени работни тела.
Собранието може да основа анкетни комисии за сите области и за секое прашање од јавен интерес.
Предлог за основање анкетна комисија можат да поднесат најмалку 20 пратеници.
Собранието основа постојана анкетна комисија за заштита на слободите и правата на граѓанинот.
Наодите на анкетните комисии се основа за поведување постапка за утврдување на одговорност на носителите на јавните функции.
Член 77
Собранието избира народен правобранител.
Народниот правобранител ги штити уставните и законските права на граѓаните кога им се повредени од органите на државната управа и од други органи и организации што имаат јавни овластувања.
Народниот правобранител се избира за време од осум години, со право на уште еден избор.
Условите на избор и разрешување, надлежноста и начинот на работата на народниот правобранител се уредуваат со закон.
Член 78
Собранието основа Совет за меѓунационални односи.
Советот го сочинуваат: претседателот на Собранието и по двајца членови Македонци, Албанци, Турци, Власи, Роми и двајца членови од другите националности во Македонија.
Претседателот на Собранието е претседател на Советот.
Собранието ги избира членовите на Советот.
Советот ги разгледува прашањата од меѓунационалните односи во Републиката и дава мислење и предлози за нивно решавање.
Собранието е должно да ги разгледа мислењата и предлозите на Советот и да донесе одлука во врска со нив.
2. Претседател на Република Македонија
Член 79
Претседателот на Република Македонија ја претставува Републиката.
Претседателот на Републиката е врховен командант на вооружените сили на Македонија.
Претседателот на Републиката своите права и должности ги врши врз основа и во рамките на Уставот и законите.
Член 80
Претседателот на Републиката се избира на општи и непосредни избори, со тајно гласање, за време од пет години.
За претседател на Републиката исто лице може да биде избрано најмногу два пати.
Претседателот на Републиката мора да биде државјанин на Република Македонија.
За претседател на Републиката може да биде избрано лице кое на денот на изборите наполнило најмалку 40 години живот.
За претседател на Републиката не може да биде избрано лице кое до денот на изборите не било жител на Република Македонија најмалку десет години во последните 15 години.
Член 81
Кандидат за претседател на Републиката можат да предложат најмалку 10.000 избирачи или најмалку 30 пратеници.
За претседател на Републиката е избран кандидатот кој добил мнозинство гласови од вкупниот број избирачи.
Ако во првиот круг ниту еден кандидат за претседател не го добил потребното мнозинство гласови, во вториот круг се гласа за двајцата кандидати кои во првиот круг добиле најмногу гласови.
Вториот круг на гласање се одржува во рок од 14 дена од завршувањето на првиот круг на гласањето.
За претседател е избран кандидатот кој добил мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку гласале повеќе од половината избирачи.
Доколку и во вториот круг на гласање ниту еден од кандидатите не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.
Ако за претседател на Републиката е предложен еден кандидат, а во првиот круг на гласање не го добил потребното мнозинство гласови, се повторува целата изборна постапка.
Изборот за претседател на Републиката се врши во последните 60 дена од мандатот на претходниот претседател. Во случај на престанок на мандатот на претседателот на Републиката од кои и да е причини, изборот за нов претседател се врши во рок од 40 дена од денот на престанокот на мандатот.
Пред преземањето на должноста, претседателот на Републиката дава свечена изјава пред Собранието со која се обврзува на почитување на Уставот и законите.
Член 82
Во случај на смрт, оставка, трајна спреченост да ја врши функцијата или престанок на мандатот по сила на Уставот, до изборот на нов претседател на Републиката, функцијата претседател на Републиката ја врши претседателот на Собранието.
Настапувањето на условите за престанок на функцијата претседател на Републиката го утврдува Уставниот суд на Република Македонија по службена должност.
Во случај на спреченост да ја врши функцијата, претседателот на Републиката го заменува претседателот на Собранието.
Кога претседателот на Собранието ја врши функцијата претседател на Републиката, тој учествува во работата на Собранието без право на одлучување.
Член 83
Должноста претседател на Републиката е неспојлива со вршење на друга јавна функција, професија или функција во политичка партија.
Претседателот на Републиката ужива имунитет.
За одземање на имунитетот на претседателот на Републиката одлучува Уставниот суд на Република Македонија со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број судии.
Член 84
Претседателот на Република Македонија:
- го определува мандатот за состав на Владата на Република Македонија;
- ги поставува и ги отповикува со указ амбасадорите и пратениците на Република Македонија во странство;
- ги прима акредитивните и отповиковните писма на странските дипломатски претставници;
- предлага двајца судии на Уставниот суд на Република Македонија;
- предлага двајца членови на Републичкиот судски совет;
- именува тројца членови на Советот за безбедност на Република Македонија;
- ги предлага членовите на Советот за меѓунационални односи;
- именува и разрешува и други носители на државни и јавни функции утврдени со Уставот и со закон;
- доделува одликувања и признанија во согласност со закон;
- дава помилување во согласност со закон и
- врши други функции утврдени со Уставот.
Член 85
Претседателот на Републиката го известува Собранието за прашања од неговата надлежност најмалку еднаш годишно.
Собранието може да побара од претседателот на Републиката мислење за прашања од неговата надлежност.
Член 86
Претседателот на Републиката е претседател на Советот за безбедност на Република Македонија.
Советот за безбедност на Републиката го сочинуваат: претседателот на Републиката, претседателот на Собранието, претседателот на Владата, министрите кои раководат со органите на државната управа во областите на безбедноста, одбраната и надворешните работи и тројца членови кои ги именува претседателот на Републиката.
Советот ги разгледува прашањата сврзани со безбедноста и одбраната на Републиката и дава предлози на Собранието и Владата.
Член 87
Претседателот на Републиката е одговорен за кршење на Уставот и законите во вршењето на своите права и должности.
Постапка за утврдување на одговорност на претседателот на Републиката покренува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. За одговорноста на претседателот одлучува Уставниот суд со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број судии.
Ако Уставниот суд утврди одговорност на претседателот на Републиката, функцијата му престанува по сила на Уставот.
3. Влада на Република Македонија
Член 88
Владата на Република Македонија е носител на извршната власт.
Своите права и должности Владата ги врши врз основа и во рамките на Уставот и законите.
Член 89
Владата ја сочинуваат претседател и министри.
Претседателот и министрите не можат да бидат пратеници во Собранието.
Претседателот и министрите уживаат имунитет. За нивниот имунитет одлучува Владата.
Претседателот и министрите не подлежат на обврска во вооружените сили.
Функцијата претседател на Владата и министер е неспојлива со вршење на други јавни функции или професии.
Организацијата и начинот на работата на Владата се уредува со закон.
Член 90
Претседателот на Република Македонија е должен во рок од десет дена од конституирањето на Собранието мандатот за состав на Владата да го довери на кандидат на партијата, односно партиите што имаат мнозинство во Собранието.
Мандаторот во рок од 20 дена од денот на доверувањето на мандатот, на Собранието му поднесува програма и го предлага составот на Владата.
Владата, на предлог на мандаторот и врз основа на програмата, ја избира Собранието со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 91
Владата на Република Македонија:
- ја утврдува политиката на извршувањето на законите и другите прописи на Собранието и е одговорна за нивното извршување;
- предлага закони, републички буџет и други прописи што ги донесува Собранието;
- предлага просторен план на Републиката;
- предлага одлука за резервите на Републиката и се грижи за нивно извршување;
- донесува уредби и други прописи за извршување на законите;
- утврдува начела за внатрешна организација и за работа на министерствата и другите органи на управата, ја насочува и врши надзор над нивната работа;
- дава мислење за предлозите на закони и други прописи кои на Собранието му ги поднесуваат други овластени предлагачи;
- одлучува за признавање на држави и влади;
- воспоставува дипломатски и конзуларни односи со други држави;
- донесува одлуки за отворање на дипломатско-конзуларни претставништва во странство;
- предлага именување амбасадори и пратеници на Република Македонија во странство и именува шефови на конзуларни претставништва;
- предлага јавен обвинител;
- врши именувања и разрешувања на носители на јавни и други функции утврдени со Уставот и со закон и
- врши други работи утврдени со Уставот и со закон.
Член 92
Владата и секој нејзин член, за својата работа одговараат пред Собранието.
Собранието може да изгласа недоверба на Владата.
Прашање за доверба на Владата можат да постават најмалку 20 пратеници.
Гласањето за доверба на Владата се врши по истекот на три дена од поставувањето на прашањето за доверба.
Повторно прашање за доверба на Владата не може да се постави пред истекот на 90 дена од последното гласање за доверба, освен ако прашањето за доверба го постави мнозинството од вкупниот број пратеници.
Одлуката за изгласување недоверба на Владата се донесува со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. Ако на Владата и е изгласана недоверба, Владата е должна да поднесе оставка.
Член 93
Владата има право да постави прашање за доверба пред Собранието.
Владата има право да поднесе оставка.
Оставката на претседателот на Владата, неговата смрт или трајната спреченост да ја врши функцијата, повлекуваат оставка на Владата.
На Владата и престанува мандатот кога Собранието се распушта.
Владата на која и е изгласана недоверба, која поднела оставка или на која мандатот и престанал поради распуштање на Собранието, останува на должност до изборот на нова Влада.
Член 94
Член на Владата има право да поднесе оставка.
Претседателот на Владата може да предложи разрешување на член на Владата.
За предлогот за разрешување на член на Владата одлучува Собранието на првата наредна седница.
Доколку претседателот на Владата предложи разрешување на повеќе од една третина од членовите на Владата од првобитниот состав, Собранието одлучува како за избор на нова Влада.
Член 95
Државната управа ја сочинуваат министерства и други органи на управата и организации утврдени со закон.
Се забранува политичко организирање и дејствување во органите на државната управа.
Организацијата и работата на органите на државната управа се уредуваат со закон што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 96
Органите на државната управа работите од својата надлежност ги вршат самостојно врз основа и во рамките на Уставот и законите и за својата работа се одговорни на Владата.
Член 97
Со органите на државната управа во областа на одбраната и полицијата раководат цивилни лица кои непосредно пред изборот на тие функции биле цивили најмалку три години.
4. Судство
Член 98
Судската власт ја вршат судовите.
Судовите се самостојни и независни. Судовите судат врз основа на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот.
Организацијата на судството е единствена.
Забранети се вонредни судови.
Видовите, надлежноста, основањето, укинувањето, организацијата и составот на судовите, како и постапката пред нив, се уредуваат со закон, што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 99
Судијата се избира без ограничување на траењето на мандатот.
Судијата не може да биде преместен против својата волја.
Судијата се разрешува:
- ако тоа сам го побара;
- ако трајно ја загуби способноста за вршење на судиската функција, што го утврдува Републичкиот судски совет;
- ако ги исполни условите за старосна пензија;
- ако е осуден за кривично дело на безусловна казна затвор од најмалку шест месеци;
- заради потешка дисциплинска повреда пропишана со закон што го прави недостоен за вршење на судиската функција, што ја утврдува Републичкиот судски совет и
- заради нестручно и несовесно вршење на судиската функција што во постапка утврдена со закон, го утврдува Републичкиот судски совет.
Член 100
Судиите уживаат имунитет.
За имунитетот на судиите одлучува Собранието.
Судиската функција е неспојлива со вршење на друга јавна функција и професија или со членување во политичка партија.
Се забранува политичко организирање и дејствување во судството.
Член 101
Врховниот суд на Република Македонија е највисок суд во Републиката и го обезбедува единството во примената на законите од страна на судовите.
Член 102
Расправата пред судовите и изрекувањето на пресудата се јавни.
Јавноста може да биде исклучена во случаи утврдени со закон.
Член 103
Судот суди во совет.
Со закон се утврдува кога суди судија поединец.
Во судењето учествуваат и судии поротници кога тоа е утврдено со закон.
Судиите поротници не можат да бидат повикани на одговорност за мислење и одлучување при донесувањето на судските одлуки.
Член 104
Републичкиот судски совет го сочинуваат седум членови.
Собранието ги избира членовите на Советот.
Членовите на Советот се избираат од редот на истакнати правници за време од шест години, со право на уште еден избор.
Членовите на Републичкиот судски совет уживаат имунитет. За нивниот имунитет одлучува Собранието.
Функцијата член на Републичкиот судски совет е неспојлива со вршење на други јавни функции и професии или со членување во политички партии.
Член 105
Републичкиот судски совет:
- на Собранието му предлага избор и разрешување на судии и утврдува предлог за разрешување од судиска функција во случаите утврдени со Уставот;
- одлучува за дисциплинска одговорност на судиите;
- ја оценува стручноста и совесноста на судиите во вршењето на нивната функција и
- предлага двајца судии на Уставниот суд на Република Македонија.
5. Јавно обвинителство
Член 106
Јавното обвинителство е единствен и самостоен државен орган кој ги гони сторителите на кривични дела и на други со закон утврдени казниви дела и врши и други работи утврдени со закон.
Јавното обвинителство ги врши своите функции врз основа и во рамките на Уставот и закон.
Јавниот обвинител го именува и разрешува Собранието за време од шест години.
Член 107
Јавниот обвинител ужива имунитет.
За неговиот имунитет одлучува Собранието.
Функцијата јавен обвинител е неспојлива со вршење на друга јавна функција и професија или со членување во политичка партија.
IV. УСТАВЕН СУД НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Член 108
Уставниот суд на Република Македонија е орган на Републиката кој ја штити уставноста и законитоста.
Член 109
Уставниот суд го сочинуваат девет судии.
Собранието ги избира судиите на Уставниот суд со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. Мандатот на судиите трае девет години без право на повторен избор.
Уставниот суд избира претседател од своите редови за време од три години и без право на повторен избор.
Судиите на Уставниот суд се избираат од редот на истакнати правници.
Член 110
Уставниот суд на Република Македонија:
- одлучува за согласноста на законите со Уставот;
- одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите;
- ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забраната на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност;
- решава за судирот на надлежностите меѓу носителите на законодавната, извршната и судската власт;
- решава за судирот на надлежностите меѓу органите на Републиката и единиците на локалната самоуправа;
- одлучува за одговорноста на претседателот на Републиката;
- одлучува за уставноста на програмите и статутите на политичките партии и на здруженијата на граѓаните и
- одлучува и за други прашања утврдени со Уставот.
Член 111
Функцијата судија на Уставниот суд е неспојлива со вршење друга јавна функција и професија или со членување во политичка партија.
Судиите на Уставниот суд уживаат имунитет. За нивниот имунитет одлучува Уставниот суд.
Судиите на Уставниот суд не подлежат на обврска во вооружените сили.
На судија на Уставниот суд функцијата му престанува ако поднесе оставка. Судијата на Уставниот суд ќе биде разрешен од должноста ако биде осуден за кривично дело на безусловна казна затвор од најмалку шест месеци или кога трајно ќе ја загуби способноста да ја врши својата функција, што го утврдува Уставниот суд.
Член 112
Уставниот суд ќе укине или поништи закон ако утврди дека не е во согласност со Уставот.
Уставниот суд ќе укине или поништи друг пропис или општ акт, колективен договор, статут или програма на политичка партија или здружение, ако утврди дека тие не се во согласност со Уставот или со закон.
Одлуките на Уставниот суд се конечни и извршни.
Член 113
Начинот на работа и постапката пред Уставниот суд се уредуваат со акт на Судот.
V. ЛОКАЛНА САМОУПРАВА
Член 114
На граѓаните им се гарантира правото на локална самоуправа.
Единици на локалната самоуправа се општините.
Во општините можат да се основаат облици на месна самоуправа.
Општините се финансираат од сопствени извори на приходи определени со закон и со средства од Републиката.
Локалната самоуправа се уредува со закон кој се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 115
Во единиците на локалната самоуправа граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашања од локално значење, а особено во областите на урбанизмот, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, предучилишното воспитување, основното образование, основната здравствена заштита и во други области утврдени со закон.
Општината е самостојна во вршењето на надлежностите утврдени со Уставот и со закон, а надзорот над законитоста на нејзината работа го врши Републиката.
Републиката со закон може да и довери вршење на определени работи на општината.
Член 116
Територијалната поделба на Републиката и подрачјата на општините се утврдуваат со закон.
Член 117
Градот Скопје е посебна единица на локална самоуправа, чија организација се уредува со закон.
Во градот Скопје граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашања од значење за градот Скопје, а особено во областите на урбанизмот, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, предучилишното воспитување, основното образование, основната здравствена заштита и во други области утврдени со закон.
Градот Скопје се финансира од сопствени извори на приходи определени со закон и со средства од Републиката.
Градот Скопје е самостоен во вршењето на надлежностите утврдени со Уставот и со закон, а надзорот над законитоста на неговата работа ја врши Републиката.
Републиката со закон може да му довери вршење на определени работи на градот Скопје.
VI. МЕЃУНАРОДНИ ОДНОСИ
Член 118
Меѓународните договори што се ратификувани во согласност со Уставот се дел од внатрешниот правен поредок и не можат да се менуваат со закон.
Член 119
Меѓународните договори во името на Република Македонија ги склучува претседателот на Република Македонија.
Меѓународни договори може да склучува и Владата на Република Македонија кога тоа е определено со закон.
Член 120
Предлог за стапување во сојуз или заедница со други држави или истапување од сојуз или заедница со други држави можат да поднесат претседателот на Републиката, Владата или најмалку 40 пратеници.
Одлуката за стапување или истапување од сојуз или заедница со други држави ја донесува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Одлуката за стапување или истапување од сојуз или заедница со други држави е усвоена, ако на референдум за неа гласало мнозинството од вкупниот број избирачи.
Член 121
Одлука за стапување во членство или за истапување од членство во меѓународни организации донесува Собранието со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници по предлог од претседателот на Републиката, Владата или најмалку 40 пратеници.
VII. ОДБРАНА НА РЕПУБЛИКАТА, ВОЕНА И ВОНРЕДНА СОСТОЈБА
Член 122
Вооружените сили на Република Македонија го штитат територијалниот интегритет и независноста на Републиката.
Одбраната на Републиката се уредува со закон што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Член 123
Никој нема право да признае окупација на Република Македонија или на нејзин дел.
Член 124
Воена состојба настапува кога претстои непосредна воена опасност од напад врз Републиката или кога Републиката е нападната или и е објавена војна.
Воена состојба прогласува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници по предлог од претседателот на Републиката, Владата или најмалку 30 пратеници.
Ако Собранието не може да се состане, одлука за прогласување на воена состојба донесува претседателот на Републиката и му ја поднесува на Собранието на потврдување штом тоа ќе е во можност да се состане.
Член 125
Вонредна состојба настанува кога ќе настанат големи природни непогоди или епидемии.
Постоењето на вонредна состојба на територијата на Република Македонија или нејзин дел го утврдува Собранието по предлог на претседателот на Републиката, Владата или најмалку 30 пратеници.
Одлуката со која се утврдува постоењето на вонредна состојба се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници и има важност најмногу 30 дена.
Ако Собранието не може да се состане, одлука за постоење на вонредна состојба донесува претседателот на Републиката и му ја поднесува на Собранието на потврдување штом тоа ќе е во можност да се состане.
Член 126
При постоење на воена или вонредна состојба Владата во согласност со Уставот и со закон донесува уредби со законска сила.
Овластувањето на Владата да донесува уредби со законска сила трае до завршувањето на воената или вонредната состојба, за што одлучува Собранието.
Член 127
За време на воена состојба, ако Собранието не може да се состане, претседателот на Републиката може да ја именува и разрешува Владата и да именува и разрешува функционери чиј избор е во надлежност на Собранието.
Член 128
Мандатот на претседателот на Републиката, Владата, судиите на Уставниот суд и на членовите на Републичкиот судски совет се продолжува за време на траењето на воената или вонредната состојба.
VIII. ИЗМЕНА НА УСТАВОТ
Член 129
Уставот на Република Македонија се изменува и дополнува со уставни амандмани.
Член 130
Предлог за пристапување кон измена на Уставот на Република Македонија може да поднесат претседателот на Републиката, Владата, најмалку 30 пратеници или 150.000 граѓани.
Член 131
Одлука за пристапување кон измена на Уставот донесува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Нацртот за измената на Уставот го утврдува Собранието со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници и го става на јавна дискусија.
Одлука за измена на Уставот донесува Собранието со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Измената на Уставот ја прогласува Собранието.
IX. ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ
Член 132
Во времето предвидено во ставот 5 на член 80 од овој Устав се смета и времето на жителство во други републики во Социјалистичка Федеративна Република Југославија.
Член 133
За спроведување на Уставот ќе се донесе уставен закон.
Уставниот закон се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Уставниот закон го прогласува Собранието и влегува во сила истовремено со прогласувањето на Уставот.
Член 134
Овој Устав влегува во сила со денот на прогласувањето од Собранието на Република Македонија.
Врз основа на член 131 став 4 од Уставот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 6 јануари 1992 година, донесе
О Д Л У К А
ЗА ПРОГЛАСУВАЊЕ НА АМАНДМАНИТЕ I и II НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Се прогласуваат амандманите I и II на Уставот на Република Македонија, што ги усвои Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 6 јануари 1992 година.
СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Број 08-44/1
6 јануари 1992 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА,
Стојан Андов
АМАНДМАНИ I И II
НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Овие амандмани се составен дел на Уставот на Република Македонија и влегуваат во сила со денот на нивното проласување.
АМАНДМАН I
1. Република Македонија нема територијални претензии кон соседните држави.
2. Границата на Република Македонија може да се менува само во согласност со Уставот, а врз принципот на доброволност и во согласност со општо прифатените меѓународни норми.
3. Со точката 1 на овој амандман се дополнува членот 3, а со точката 2 се заменува ставот 3 на членот 3 на Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН II
1. Републиката притоа нема да се меша во суверените права на други држави и во нивните внатрешни работи.
2. Со овој амандман се дополнува ставот 1 на членот 49 на Уставот на Република Македонија.
Врз основа на член 131 став 4 од Уставот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 1 јули 1998 година, донесе
О Д Л У К А
ЗА ПРОГЛАСУВАЊЕ НА АМАНДМАНОТ III НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Се прогласува амандманот III на Уставот на Република Македонија,
што ги усвои Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 1 јули 1998 година.
СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Број 07-2717/1
1 јули 1998 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА,
Тито Петковски
АМАНДМАН III
на Уставот на Република Македонија
Овој амандман е составен дел на Уставот на Република Македонија и влегува во сила со денот на неговото прогласување.
АМАНДМАН III
1. Притворот до подигнување на обвинението, по одлука на суд, може да трае најдолго 180 дена од денот на притворувањето.
По подигнување на обвинението, притворот го продолжува или го определува надлежниот суд во случај и во постапка утврдени со закон.
2. Со овој амандман се заменува ставот 5 на членот 12 на Уставот на Република Македонија.
Врз основа на член 131 став 4 од Уставот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 16 ноември 2001 година, донесе
О Д Л У К А
ЗА ПРОГЛАСУВАЊЕ НА АМАНДМАНИТЕ IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII и XVIII НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Се прогласуваат амандманте IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII и XVIII на Уставот на Република Македонија
што ги усвои Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 16 ноември 2001 година.
СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Број 07-3795/1
16 ноември 2001 година
С к о п ј е ПРЕТСЕДАТЕЛ
НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА,
Стојан Андов
АМАНДМАНИ
IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII и XVIII
на Уставот на Република Македонија
Овие амандмани се составен дел на Уставот на Република Македонија и влегуваат во сила со денот на нивното прогласување.
А М А Н Д М А Н IV
1. Граѓаните на Република Македонија, Македонскиот народ, како и граѓаните кои живеат во нејзините граници кои се дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите, преземајќи ја одговорноста за сегашноста и иднината на нивната татковина, свесни и благодарни на своите предци за жртвите и посветеноста во нивните заложби и борба за создавање самостојна и суверена држава Македонија и одговорни пред идните генерации за зачувување и развој на с# што е вредно од богатото културно наследство и соживот во Македонија, еднакви во своите права и обврски кон заедничкото добро - Република Македонија - во согласност со традицијата на Крушевската Република и одлуките на АСНОМ и на Референдумот од 8 септември 1991 година, одлучија да ја конституираат Република Македонија како самостојна, суверена држава, со намера да се воспостави и зацврсти владеењето на правото, да се гарантираат човековите права и граѓанските слободи, да се обезбеди мир и соживот, социјална правда, економска благосостојба и напредок на личниот и заедничкиот живот, преку своите претставници во Собранието на Република Македонија, избрани на слободни и демократски избори го донесуваат овој
2. Со точката 1 на овој амандман се заменува Преамбулата на Уставот од Република Македонија.
А М А Н Д М А Н V
1. На целата територија во Република Македонија и во нејзините меѓународни односи службен јазик е македонскиот јазик и неговото кирилско писмо.
Друг јазик што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните, исто така, е службен јазик и неговото писмо, како што е определено со овој член.
Личните документи на граѓаните кои зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик, се издаваат на македонски јазик и неговото писмо, како и на тој јазик и неговото писмо во согласност со закон.
Кој било граѓанин кој живее во единиците на локалната самоуправа во која најмалку 20% од граѓаните зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик, во комуникацијата со подрачните единици на министерствата, може да употреби кој било од службените јазици и неговото писмо. Подрачните единици надлежни за тие единици на локална самоуправа одговараат на македонски јазик и неговото кирилско писмо, како и на службениот јазик и писмо што го употребува граѓанинот. Секој граѓанин во комуникација со министерствата може да употребува еден од службените јазици и неговото писмо, а министерствата одговараат на македонски јазик и неговото кирилско писмо, како и на службениот јазик и писмото што го употребува граѓанинот.
Во органите на државната власт во Република Македонија службен јазик различен од македонскиот јазик, може да се користи во согласност со закон.
Во единиците на локалната самоуправа јазикот и писмото што го користат најмалку 20% од граѓаните е службен јазик, покрај македонскиот јазик и неговото кирилско писмо. За употребата на јазиците и писмата на кои зборуваат помалку од 20% од граѓаните во единиците на локалната самоуправа, одлучуваат органите на единиците на локалната самоуправа.
2. Со овој амандман се заменува членот 7 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н VI
1. Соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници во органите на државната власт и другите јавни институции на сите нивоа.
2. Со точката 1 на овој амандман се дополнува алинејата 2 на членот 8 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н VII
1. Македонската православна црква, како и Исламската верска заедница во Македонија, Католичката црква, Евангелско-Методистичката црква, Еврејската заедница и другите верски заедници и религиозни групи се одвоени од државата и се еднакви пред закон.
2. Македонската православна црква, како и Исламската верска заедница во Македонија, Католичката црква, Евангелско-Методистичката црква, Еврејската заедница и другите верски заедници и религиозни групи се слободни во основањето на верски училишта и на социјални и добротворни установи во постапка предвидена со закон.
3. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 3 на членот 19, а со точката 2 се заменува ставот 4 на членот 19 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н VIII
1. Припадниците на заедниците имаат право слободно да го изразуваат, негуваат и развиваат својот идентитет и особеностите на своите заедници и да ги употребуваат симболите на својата заедница.
Републиката им ја гарантира заштитата на етничкиот, културниот, јазичниот и верскиот идентитет на сите заедници.
Припадниците на заедниците имаат право да основаат културни, уметнички, образовни институции, како и научни и други здруженија заради изразување, негување и развивање на својот идентитет.
Припадниците на заедниците имаат право на настава на својот јазик во основното и средното образование на начин утврден со закон. Во училиштата во кои образованието се одвива на друг јазик се изучува и македонскиот јазик.
2. Со овој амандман се заменува членот 48 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н IX
1. Републиката гарантира заштита, унапредување и збогатување на историското и уметничкото богатство на Македонија и на сите заедници во Македонија, како и на добрата кои го сочинуваат без оглед на нивниот правен режим.
2. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 2 на членот 56 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н X
1. Собранието може да одлучува ако на седницата присуствува мнозинство од вкупниот број пратеници. Собранието одлучува со мнозинство гласови од присутните пратеници, а најмалку со една третина од вкупниот број пратеници, ако со Уставот не е предвидено посебно мнозинство.
2. За закони кои директно ги засегаат културата, употребата на јазиците, образованието, личните документи и употребата на симболите, Собранието одлучува со мнозинство гласови од присутните пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од присутните пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија. Спорот во врска со примената на оваа одредба го решава Комитетот за односи меѓу заедниците.
3. Со овој амандман се заменува членот 69 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XI
1. Собранието избира народен правобранител со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија.
2. Народниот правобранител ги штити уставните и законските права на граѓаните што им се повредени од органите на државната управа и од други органи и организации што имаат јавни овластувања. Народниот правобранител посветува особено внимание за заштита на начелата на недискриминација соодветна и правична застапеност на припадниците на заедниците во органите на државната власт, органите на единиците на локалната самоуправа и во јавните установи и служби.
3. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 1 на членот 77, а со точката 2 се дополнува ставот 2 на членот 77 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XII
1. Собранието основа Комитет за односи меѓу заедниците.
Комитетот го сочинуваат 19 члена од кои по седум члена од редот на пратениците во Собранието Македонци и Албанци и по еден член од редот на пратениците Турци, Власи, Роми, Срби и Бошњаци. Доколку некоја од заедниците нема пратеници, народниот правобранител, по консултации со релевантните претставници на тие заедници, ќе ги предложи другите членови на Комитетот.
Собранието ги избира членовите на Комитетот.
Комитетот разгледува прашања од односите меѓу заедниците во Републиката и дава мислења и предлози за нивно решавање.
Собранието е должно да ги разгледува мислењата и предлозите на Комитетот и да донесе одлука во врска со нив.
Во случај на спор во врска со спроведување на постапката за гласање во Собранието, утврдена во членот 69 став 2 Комитетот одлучува, со мнозинство гласови од членовите, за тоа дали ќе се спроведе постапката.
2. Со точката 1 на овој амандман се заменува членот 78 од Уставот на Република Македонија и се брише алинејата 7 на членот 84 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XIII
1. При именувањето на тројцата членови, претседателот ќе обезбеди составот на Советот, како целина, соодветно да го одразува составот на населението во Република Македонија.
2. Со точката 1 на овој амандман се дополнува ставот 2 на членот 86 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XIV
1. Тројца од членовите се избираат со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија.
2. Со овој амандман се дополнува ставот 2 на членот 104 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XV
1. Собранието ги избира судиите на Уставниот суд. Собранието избира шест судии на Уставниот суд со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници. Собранието избира тројца судии со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија. Мандатот на судиите трае девет години без право на повторен избор.
2. Со овој амандман се заменува ставот 2 на членот 109 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XVI
1. Локалната самоуправа се уредува со закон кој се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија. Законите за локално финансирање, локални избори, општинските граници и за градот Скопје, се донесуваат со мнозинство гласови од присутните пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од присутните пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија.
2. Со овој амандман се заменува ставот 5 на членот 114 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XVII
1. Во единиците на локалната самоуправа граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашања од локално значење, а особено во областите на јавните служби, урбанизмот и руралното планирање, заштитата на околината, локалниот економски развој, локалното финансирање, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, образованието, здравствената заштита и во други области утврдени со закон.
2. Во градот Скопје граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашања од значење за градот Скопје, а особено во областите на јавните служби, урбанизмот и руралното планирање, заштитата на околината, локалниот економски развој, локалното финансирање, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, образованието, здравствената заштита и во други области утврдени со закон.
3. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 1 на членот 115 од Уставот на Република Македонија, а со точката 2 се заменува ставот 2 на членот 117 од Уставот на Република Македонија.
А М А Н Д М А Н XVIII
1. Одлука за измена на Преамбулата, членовите за локална самоуправа, членот 131, која било одредба што се однесува на правата на припадниците на заедниците, вклучувајќи ги особено членовите 7, 8, 9, 19, 48, 56, 69, 77, 78, 86, 104 и 109, како и одлука за додавање која било нова одредба која се однесува на предметот на тие одредби и тие членови, ќе биде потребно двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници во кое мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците што не се мнозинство во Република Македонија.
2. Со овој амандман се додава нов став 4 на член 131 од Уставот на Република Македонија
А М А Н Д М А Н XIX
1. Се гарантира слободата и неповредливоста на писмата и на сите други облици на комуникација.
Само врз основа на одлука на суд, под услови и во постапка утврдена со закон, може да се отстапи од правото на неповредливост на писмата и другите облици на комуникација, ако тоа е неопходно заради спречување или откривање кривични дела, заради водење кривична постапка или кога тоа го бараат интересите на безбедноста и одбраната на Републиката.
Законот се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број на пратеници.
2. Со овој амандман се заменува членот 17 на Уставот на Република Македонија.
Врз основа на член 131 став 5 од Уставот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија, на седницата одржана на 7 декември 2005 година, донесе
О Д Л У К А
ЗА ПРОГЛАСУВАЊЕ НА АМАНДМАНИТЕ XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX И XXX НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Се прогласуваат амандманите XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX И XXXна Уставот на Република Македонија,
што Собранието на Република Македонија ги донесе на седницата одржана на 7 декември 2005 година.
СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Број 07- 4542/1
7 декември 2005 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
д-р Љупчо Јордановски, с.р.
Дека преписот е верен на оригиналот, тврди:
ЗАМЕНИК НА ГЕНЕРАЛНИОТ СЕКРЕТАР НА СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Фелек Касами
АМАНДМАНИ
XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX И XXX НА УСТАВОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Овие амандмани се составен дел на Уставот на Република Македонија и влегуваат во сила со денот на нивното прогласување.
АМАНДМАН XX
1. За прекршоци определени со закон, санкција може да изрече орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања.
Против конечна одлука за прекршок се гарантира судска заштита под услови и постапка уредени со закон.
2. Со овој амандман се дополнува членот 13 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXI
1. Се гарантира правото на жалба против одлуки донесени во постапка во прв степен пред суд.
Правото на жалба или друг вид на правна заштита против поединечни правни акти донесени во постапка во прв степен пред орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања се уредува со закон.
2. Со овој амандман се заменува членот 15 на Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXII
1. Предлага двајца членови на Судскиот совет на Република Македонија.
2. Со овој амандман се заменува алинејата 5 на членот 84 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXIII
1. Претседателот ужива имунитет. За неговиот имунитет одлучува Собранието.
2. Со овој амандман се заменува ставот 3 на членот 89 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXIV
1. Предлага Јавен обвинител на Република Македонија по претходно мислење од Советот на јавни обвинители.
2. Со овој амандман се заменува алинејата 12 на членот 91 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXV
1. Судската власт ја вршат судовите.
Судовите се самостојни и независни. Судовите судат врз основа на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот.
Забранети се вонредни судови.
Видовите, надлежноста, основањето, укинувањето, организацијата и составот на судовите, како и постапката пред нив, се уредуваат со закон, што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
2. Со точката 1 на овој амандман се заменува членот 98 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXVI
1. На судијата му престанува судиската функција:
ако тоа сам го побара;
ако трајно ја загуби способноста за вршење на судиската функција, што го утврдува Судскиот совет на Република Македонија;
ако ги исполни условите за старосна пензија;
ако е осуден со правосилна судска пресуда за кривично дело на безусловна казна затвор од најмалку шест месеца и ако е избран или именуван на друга јавна функција, освен кога судиската функција мирува под услови утврдени со закон.
Судијата се разрешува:
поради потешка дисциплинска повреда што го прави недостоен за вршење на судиската функција пропишанасо закон и поради нестручно и несовесно вршење на судиската функција под услови утврденисо закон.
2. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 3 на членот 99 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXVII
1. Судија не може да биде повикан на кривична одговорност за искажано мислење и одлучување при донесувањето на судските одлуки.
Судија не може да биде притворен без одобрување на Судскиот совет на Република Македонија, освен ако е затечен во вршење на кривично дело за кое е пропишана казна затвор во траење од најмалку пет години.
2. Судиската функција е неспојлива со членување во политичка партија или со вршење на друга јавна функција или професија утврдена со закон.
3. Со точката 1 на овој амандман се заменува ставот 2 на членот 100 од Уставот на Република Македонија, а со точката 2 на овој амандман се заменува ставот 3 на членот 100 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXVIII
1. Судскиот совет на Република Македонија е самостоен и независен орган на судството. Советот ја обезбедува и ја гарантира самостојноста и независноста на судската власт.
Советот го сочинуваат петнаесет члена.
По функција членови на Советот се претседателот на Врховниот суд на Република Македонија и министерот за правда.
Осум члена на Советот ги избираат судиите од своите редови. Тројца од избраните членови се припадници на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија, при што ќе се запази соодветната и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници.
Тројца членови на Советот избира Собранието на Република Македонија со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија.
Двајца членови на Советот предлага претседателот на Република Македонија, а изборот го врши Собранието на Република Македонија, од кои еден е припадник на заедниците кои не се мнозинство во Република Македонија.
Членовите на Советот што ги избира Собранието на Република Македонија, односно што ги предлага претседателот на Република Македонија се од редот на универзитетските професори по право, адвокатите и други истакнати правници.
Мандатот на избраните членови на Советот трае шест години, со право на уште еден избор.
Условите и постапката за избор, како и основите и постапката за престанок на функцијата и разрешување на член на Советот се уредуваат со закон.
Функцијата избран член на Советот е неспојлива со членување во политичка партија или со вршење на други јавни функции и професии утврдени со закон.
2. Со овој амандман се заменува членот 104 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXIX
1. Судскиот совет на Република Македонија:
ги избира и разрешува судиите и судиите поротници;
утврдува престанок на судиската функција;
ги избира и разрешува претседателите на судовите;
ја следи и оценува работата на судиите;
одлучува за дисциплинската одговорност на судиите;
одлучува за одземање на имунитетот на судиите;
предлага двајца судии на Уставниот суд на Република Македонија од редот на судиите и врши други работи утврдени со закон.
При изборот на судиите, судиите поротници и претседателите на судовите ќе се запази соодветната и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници.
Советот за својата работа поднесува годишен извештај до Собранието на Република Македонија, чија форма, содржина и начин на усвојување се уредуваат со закон.
2. Со овој амандман се заменува членот 105 од Уставот на Република Македонија и се брише алинејата 15 на ставот 1 на членот 68 од Уставот на Република Македонија.
АМАНДМАН XXX
1. Јавното обвинителство ги врши своите функции врз основа на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот.
Функцијата на јавното обвинителство ја вршат Јавниот обвинител на Република Македонија и јавните обвинители.
Надлежноста, основањето, укинувањето, организацијата и функционирањето на јавното обвинителство се уредува со закон што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.
Јавниот обвинител на Република Македонија го именува и разрешува Собранието на Република Македонија за време од шест години со право на повторно именување.
Јавните обвинители ги избира Советот на јавни обвинители без ограничување на траење на мандатот.
При изборот на јавните обвинители ќе се запази соодветната и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници.
За разрешување на јавните обвинители одлучува Советот.
Надлежноста, составот и структурата на Советот, мандатот на неговите членови, како и основите и постапката за престанок и разрешување на член на Советот се уредуваат со закон.
Основите и постапката за престанок и разрешување на Јавниот обвинител на Република Македонија и јавните обвинители се уредува со закон.
Функцијата Јавен обвинител на Република Македонија и јавен обвинител е неспојлива со членување во политичка партија или со вршење на други јавни функции и професии утврдени со закон.
Се забранува политичко организирање и дејствување во Јавното обвинителство.
2. Со овој амандман се заменуваат ставовите 2 и 3 на членот 106 од Уставот на Република Македонија и се брише членот 107 од Уставот на Република Македонија.
© FB
Numër 08-4642/1 17 nëntor 1991 Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TË R. SË MAQEDONISË,
Stojan Andov
Duke u nisur nga trashëgimia historike, kulturore, shpirtërore dhe shtetërore e popullit maqedonas dhe nga lufta e tij shekullore për liri nacionale dhe sociale dhe për krijimin e shtetit të vet, e veçanërisht nga traditat shtetërore juridike të Republikës së Krushevës dhe vendimeve historike të KAÇKM-së dhe kontinuitetit kushtetues juridik të shtetit maqedonas si Republikë sovrane në Federatën Jugosllave, nga vullneti lirisht i shprehur i qytetarëve të Republikës së Maqedonisë në Referendumin e 8 shtatorit 1991, si dhe nga fakti historik se Maqedonia është konstituuar si shtet nacional i popullit maqedonas në të cilin sigurohet barazia e plotë qytetare dhe bashkëjetesa e përhershme e popullit maqedonas me shqiptarët, turqit, vllahët, romët dhe kombësitë e tjera që jetojnë në Republikën e Maqedonisë,
e me qëllim që:
- Republika e Maqedonisë të konstituohet si shtet sovran dhe i pavarur dhe si shtet qytetar dhe demokratik;
- të vendoset dhe ndërtohet sundimi i së drejtës si sistem themelor i pushtetit;
- të garantohen të drejtat e njeriut, liritë qytetare dhe barazia nacionale;
- të sigurohet paqja dhe bashkëjetesa e popullit maqedonas, me kombësitë që jetojnë në Republikën e Maqedonisë; dhe
- të sigurohet drejtësia sociale, mirëqenia ekonomike dhe përparimi i jetës personale dhe të përbashkët.
Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, miraton KUSHTETUTËN E REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
K U SH T E T U T A
E REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
I. DISPOZITA THEMELORE
Neni 1
Republika e Maqedonisë është shtet sovran, i pavarur, demokratik dhe social.
Sovraniteti i Republikës së Maqedonisë është i pandashëm, i patjetërsueshëm dhe i pambartshëm.
Neni 2
Në Republikën e Maqedonisë sovraniteti buron nga qytetarët dhe u takon qytetarëve.
Qytetarët e Republikës së Maqedonisë pushtetin e realizojnë nëpërmjet përfaqësuesve të zgjedhur në mënyrë demokratike, nëpërmjet referendumit dhe formave të tjera të deklarimit të drejtpërdrejtë.
Neni 3
Territori i Republikës së Maqedonisë është i pandashëm dhe i patjetërsueshëm.
Kufiri ekzistues i Republikës së Maqedonisë është i pacenueshëm.
Kufiri i Republikës së Maqedonisë mund të ndryshohet vetëm në përputhje me Kushtetutën.
Neni 4
Qytetarët e Republikës së Maqedonisë kanë shtetësi të Republikës së Maqedonisë.
Shtetasit të Republikës së Maqedonisë nuk mund t’i hiqet shtetësia, as të dëbohet ose t’i dorëzohet shtetit tjetër.
Shtetësia e Republikës së Maqedonisë rregullohet me ligj.
Neni 5
Simbolet shtetërore të Republikës së Maqedonisë janë: stema, flamuri dhe himni.
Stema, flamuri dhe himni i Republikës së Maqedonisë përcaktohen me ligj, i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 6
Kryeqyteti i Republikës së Maqedonisë është Shkupi.
Neni 7
Në Republikën e Maqedonisë gjuhë zyrtare është gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik.
Në njësitë e vetadministrimit lokal, në të cilat si shumicë jetojnë pjesëtarët e kombësive, në përdorim zyrtar krahas gjuhës maqedonase dhe alfabetit cirilik, janë edhe gjuha dhe alfabeti i kombësive në mënyrë të përcaktuar me ligj.
Në njësitë e vetadministrimit lokal, në të cilat në numër të konsiderueshëm jetojnë pjesëtarët e kombësive, në përdorim zyrtar krahas gjuhës maqedonase dhe alfabetit cirilik, janë edhe gjuha dhe alfabeti i kombësive, në kushte dhe në mënyrë të përcaktuara me ligj.
Neni 8
Vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë janë:
- liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe të qytetarit, të njohura me të
drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë;
- të shprehurit e lirë të përkatësisë kombëtare;
- sundimi i së drejtës;
- ndarja e pushtetit shtetëror në ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor;
- pluralizmi politik dhe zgjedhjet e lira, të drejtpërdrejta dhe demokratike;
- mbrojtja juridike e pronësisë;
- liria e tregut dhe e sipërmarrësisë;
- humanizmi, drejtësia sociale dhe solidariteti;
- vetadministrimi lokal;
- rregullimi dhe humanizimi i hapësirës dhe mbrojtja dhe përparimi i mjedisit
jetësor dhe i natyrës dhe
- respektimi i normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare.
Në Republikën e Maqedonisë është e lirë çdo gjë, që nuk është e ndaluar me Kushtetutë dhe me ligj.
II. LIRITË DHE TË DREJTAT THEMELORE TË NJERIUT DHE TË QYTETARIT
1. Liritë dhe të drejtat civile dhe politike Neni 9
Qytetarët e Republikës së Maqedonisë janë të barabartë në liritë dhe të drejtat pavarësisht nga gjinia, raca, ngjyra e lëkurës, prejardhja kombëtare dhe sociale, bindja politike dhe fetare, pozita pronësore dhe shoqërore.
Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.
Neni 10
Në Republikën e Maqedonisë nuk mund të shqiptohet dënimi me vdekje sipas asnjë baze.
Jeta e njeriut është e pacenueshme.
Neni 11
Integriteti fizik dhe moral i njeriut janë të pacenueshëm.
Ndalohet çdo formë e torturës, e sjelljes dhe e dënimit çnjerëzor dhe poshtërues. Ndalohet puna me detyrim.
Neni 12
Askujt nuk mund t’i kufizohet liria, përveçse me vendim të gjykatës dhe në raste e në procedurë të përcaktuar me ligj.
Personi i thirrur, i arrestuar ose i privuar nga liria duhet medoemos menjëherë të njoftohet me shkaqet për thirrjen, arrestimin ose privimin e tij nga liria dhe me të drejtat e tij të caktuara me ligj, dhe prej tij nuk mund të kërkohet deklaratë. Personi ka të drejtë në mbrojtës në procedurën policore dhe gjyqësore.
Personi i privuar nga liria duhet medoemos menjëherë, e më së voni në afat prej 24 orësh nga momenti i privimit nga liria, të nxirret para gjykatës, e cila pa shtyrje do të vendosë për ligjshmërinë e privimit nga liria.
Paraburgimi mund të zgjasë me vendim të gjyqit, më së shumti 90 ditë nga dita e paraburgimit.
Personi i paraburgosur, në kushte të caktuara me ligj, mund të lëshohet të mbrohet nga liria.
Neni 13
Personi i akuzuar për vepër penale, do të konsiderohet i pafajshëm derisa fajësia e tij nuk do të vërtetohet me vendim të plotfuqishëm gjyqësor.
Personi i privuar nga liria, i paraburgosur në mënyrë të paligjshme, ose i dënuar në mënyrë të paligjshme, ka të drejtën e kompensimit të dëmit dhe të drejta të tjera të përcaktuara me ligj.
Neni 14
Askush nuk mund të dënohet për vepër e cila para se të jetë kryer nuk ka qenë e përcaktuar me ligj ose me normë tjetër si vepër penale, dhe për të cilën nuk ka qenë i parashikuar dënim.
Askush nuk mund të gjykohet sërish për vepër për të cilën ka qenë i dënuar një herë, dhe për të cilën është marrë vendim i plotfuqishëm gjyqësor.
Neni 15
Garantohet e drejta e ankesës kundër akteve të veзanta juridike, të miratuara në procedurën e shkallës së parë para gjykatës, organit administrativ apo organizatës ose institucioneve të tjera që kryejnë autorizime publike.
Neni 16
Liria e njeriut është e pacenueshme.
Garantohet liria e bindjes, ndërgjegjes, mendimit dhe e shprehjes publike të mendimit.
Garantohet liria e fjalës, paraqitjes publike, informimit publik dhe e themelimit të lirë të institucioneve për informim publik.
Garantohet qasja e lirë tek informatat, liria e pranimit dhe e bartjes së informatave. Garantohet e drejta e përgjigjes në mjetet e informimit publik.
Garantohet e drejta e korrigjimit në mjetet e informimit publik.
Garantohet e drejta e mbrojtjes së burimit të informatës në mjetet e informimit publik.
Censura është e ndaluar.
Neni 17
Garantohet liria dhe fshehtësia e letrave dhe të gjitha formave të tjera të kumtimit.
Vetëm në bazë të vendimit gjyqësor, mund të shmanget nga parimi i pacenueshmërisë së fshehtësisë së letrave, nëse ajo është e domosdoshme për mbajtjen e procedurës penale ose atë e kërkojnë interesat e mbrojtjes së Republikës.
Neni 18
Garantohen siguria dhe fshehtësia e të dhënave personale.
Qytetarëve u garantohet mbrojtja nga cenimi i integritetit personal, që buron nga regjistrimi i informatave për ta nëpërmjet të përpunimit të të dhënave.
Neni 19
Garantohet shprehja e lirë dhe publike e fesë, individualisht ose në bashkësi me të tjerët.
Kisha Ortodokse Maqedonase, bashkësitë e tjera fetare dhe grupet religjioze janë të ndara nga shteti dhe janë të barabarta para ligjit.
Kisha Ortodokse Maqedonase, bashkësitë e tjera fetare dhe grupet religjioze janë të lira në themelimin e shkollave fetare dhe enteve bamirëse dhe sociale, në procedurë të parashikuar me ligj.
Neni 20
Qytetarëve u garantohet liria e bashkimit me qëllim të realizimit dhe mbrojtjes së të drejtave dhe bindjeve të tyre politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe të drejtave dhe bindjeve të tjera.
Qytetarët munden lirisht të themelojnë shoqata civile dhe parti politike, të aderojnë dhe të dalin nga ato.
Programet dhe veprimtaria e shoqatave civile dhe partive politike nuk mund të orientohen drejt rrënimit të dhunshëm të rendit kushtetues të Republikës dhe drejt nxitjes ose thirrjes së agresionit ushtarak, ose nxitjes së urrejtjes ose mosdurimit kombëtar, racor ose fetar.
Garantohet liria e besimit fetar.
Ndalohen shoqatat ushtarake ose gjysmëushtarake, të cilat nuk u takojnë forcave të armatosura të Republikës së Maqedonisë.
Neni 21
Qytetarët kanë të drejtë në mënyrë të qetë të tubohen dhe të shprehin protestë publike, pa paraqitje paraprake dhe pa leje të posaçme.
Shfrytëzimi i kësaj të drejte mund të kufizohet vetëm në kushte të gjendjes së luftës dhe të gjendjes së jashtëzakonshme.
Neni 22
Çdo qytetar që ka mbushur 18 vjeç e fiton të drejtën e zgjedhjes.
E drejta e zgjedhjes është e barabartë, e përgjithshme dhe e drejtpërdrejtë dhe realizohet në zgjedhje të lira me votim të fshehtë.
Të drejtë zgjedhjeje nuk kanë personat të cilëve u është hequr aftësia e veprimit.
Neni 23
Çdo qytetar ka të drejtë të marrë pjesë në ushtrimin e funksioneve publike.
Neni 24
Çdo qytetar ka të drejtë të parashtrojë parashtresa në organet shtetërore dhe shërbimet e tjera publike dhe për ato të marrë përgjigje.
Qytetari nuk mund të thirret në përgjegjësi, as të pësojë pasoja të dëmshme për qëndrimet e paraqitura në parashtresa, përveç nëse me to nuk ka kryer vepër penale.
Neni 25
Çdo qytetari i garantohet respektimi dhe mbrojtja e privatësisë së jetës të tij personale dhe familjare, e dinjitetit dhe e autoritetit.
Neni 26
Garantohet paprekshmëria e shtëpisë.
E drejta e paprekshmërisë së shtëpisë mund të kufizohet vetëm me vendim gjyqësor, kur është në pyetje zbulimi ose pengimi i veprave penale ose mbrojtja e shëndetit të njerëzve.
Neni 27
Çdo qytetar i Republikës së Maqedonisë ka të drejtë që të lëvizë lirisht në territorin e Republikës dhe lirisht ta zgjedhë vendbanimin e tij.
Çdo qytetar ka të drejtë ta lëshojë territorin e Republikës dhe të kthehet në Republikë.
Realizimi i këtyre të drejtave mund të kufizohet me ligj, vetëm në rastet kur kjo është e nevojshme me qëllim të mbrojtjes së sigurisë të Republikës, zhvillimit të procedurës penale ose mbrojtjes së shëndetit të njerëzve.
Neni 28
Mbrojtja e Republikës së Maqedonisë është e drejtë dhe detyrë e çdo qytetari. Realizimi i kësaj të drejte dhe detyre të qytetarëve rregullohet me ligj.
Neni 29
Të huajt në Republikën e Maqedonisë i gëzojnë liritë dhe të drejtat e garantuara me Kushtetutë, me kushte të përcaktuara me ligj dhe me marrëveshje ndërkombëtare.
Republika ua garanton të drejtën e azilit të huajve dhe personave pa shtetësi, të përndjekur për shkak të bindjeve dhe veprimeve politike demokratike.
Ekstradimi i të huajit mund të bëhet vetëm në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare të ratifikuar dhe në bazë të parimit të reciprocitetit. I huaji nuk mund të ekstradohet për shkak të veprës penale politike. Veprimet e terrorizmit nuk konsiderohen vepra penale politike.
2. Të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore Neni 30
Garantohet e drejta e pronësisë dhe e drejta e trashëgimisë.
Pronësia krijon të drejta dhe obligime dhe duhet të shërbejë për të mirën e individit dhe të bashkësisë.
Askujt nuk mund t’i merret ose t’i kufizohet pronësia dhe të drejtat të cilat rrjedhin prej saj, përveçse kur kemi të bëjmë me interesin publik të përcaktuar me ligj. Në rast të eksproprijimit të pronësisë ose në rast të kufizimit të pronësisë,
garantohet kompensimi i drejtë i cili nuk mund të jetë më i ulët nga vlera e tregut.
Neni 31
Personi i huaj në Republikën e Maqedonisë mund të fitojë të drejtën e pronësisë, në kushtet e përcaktuara me ligj.
Neni 32
Secili ka të drejtë në punë, zgjedhje të lirë të punësimit, mbrojtje gjatë punës dhe në sigurim material gjatë kohës të papunësisë së përkohshme.
Secili, në kushte të barabarta, e ka të arritshëm çdo vend pune.
Secili i punësuar ka të drejtë në përfitim përkatës.
Secili i punësuar ka të drejtë në pushim të paguar ditor, javor dhe vjetor. Të
punësuarit nuk mund të heqin dorë nga këto të drejta.
Realizimi i të drejtave të të punësuarve dhe pozita e tyre, rregullohen me ligj dhe
me marrëveshje kolektive.
Neni 33
Secili e ka për detyrë të paguajë tatim dhe detyrime të tjera publike dhe të marrë pjesë në përmbushjen e shpenzimeve publike në mënyrë të përcaktuar me ligj.
Neni 34
Qytetarët kanë të drejtë në siguri sociale dhe sigurim social të përcaktuara me ligj dhe me marrëveshje kolektive.
Neni 35
Republika kujdeset për mbrojtjen sociale dhe sigurinë sociale të qytetarëve në pajtim me parimin e drejtësisë sociale.
Republika ua garanton të drejtën e ndihmës qytetarëve të pafuqishëm dhe të paaftë për punë.
Republika u siguron mbrojtje të veçantë invalidëve dhe kushte për inkuadrimin e tyre në jetën shoqërore.
Neni 36
Republika u garanton të drejta të veçanta sociale luftëtarëve të Luftës Antifashiste dhe nga të gjitha luftërat nacional-çlirimtare të Maqedonisë, invalidëve të luftës, të përndjekurve dhe të burgosurve për idetë e vetëqenies së popullit maqedonas dhe shtetformimit të tij, si dhe anëtarëve të familjeve të tyre të cilët nuk kanë mundësi për ekzistencë materiale dhe sociale.
Të drejtat e veçanta rregullohen me ligj.
Neni 37
Me qëllim të realizimit të të drejtave të tyre ekonomike dhe sociale, qytetarët kanë të drejtë të themelojnë sindikata. Sindikatat mund të themelojnë shoqata të tyre dhe të aderojnë në organizata sindikale ndërkombëtare.
Me ligj mund të kufizohen kushtet për realizimin e të drejtës së organizimit sindikal në forcat e armatosura, në polici dhe në organet e administratës.
Neni 38
Garantohet e drejta e grevës.
Me ligj mund të kufizohen kushtet për realizimin e të drejtës së grevës në forcat e armatosura, në polici dhe në organet e administratës.
Neni 39
Secilit qytetar i garantohet e drejta e mbrojtjes shëndetësore.
Qytetari ka të drejtë dhe detyrë që të ruajë dhe ta përparojë shëndetin e tij dhe shëndetin e të tjerëve.
Neni 40
Republika i siguron kujdes dhe mbrojtje të veçantë familjes.
Marrëdhëniet juridike në martesë, familje dhe bashkësinë jashtëmartesore rregullohen me ligj.
Prindërit kanë të drejtë dhe detyrë që të kujdesen për mbajtjen dhe edukimin e fëmijëve. Fëmijët e kanë për detyrë që të kujdesen për prindërit e moshuar dhe të pamundur.
Republika u siguron mbrojtje të veçantë fëmijëve pa prindër dhe fëmijëve pa kujdes prindëror.
Neni 41
Është e drejtë e njeriut që lirisht të vendosë për të pasur fëmijë.
Republika, me qëllim të zhvillimit të harmonizuar ekonomik dhe social, udhëheq një politikë humane të popullimit.
Neni 42
Republika veçanërisht i mbron amësinë, fëmijët dhe personat e mitur.
Personi më i ri se 15 vjeç nuk mund të punësohet.
Personat e mitur dhe nënat kanë të drejtë në mbrojtje të veçantë gjatë punës. Personat e mitur nuk guxojnë të punësohen në vendet e punës, të cilat janë të
dëmshme për shëndetin dhe moralin e tyre.
Neni 43
Secili njeri ka të drejtë për mjedis të shëndetshëm jetësor.
Secili e ka për detyrë ta përparojë dhe ta mbrojë mjedisin jetësor dhe natyrën. Republika siguron kushte për realizimin e të drejtës së qytetarëve për mjedis të
shëndetshëm jetësor.
Neni 44
Secili ka të drejtë në arsimim.
Arsimimi është i arritshëm për secilin në kushte të barabarta. Arsimimi fillor është i detyrueshëm dhe pa pagesë.
Neni 45
Qytetarët kanë të drejtë, në kushtet e përcaktuara me ligj, të themelojnë institucione private të arsimit në të gjitha shkallët e arsimit, përveçse në arsimin fillor.
Neni 46
Kushtet për themelimin, ushtrimin dhe shuarjen e veprimtarisë së universitetit, rregullohen me ligj.
Neni 47
Garantohet liria e krijimtarisë shkencore, artistike dhe llojet e tjera të krijimtarisë.
Garantohen të drejtat të cilat rrjedhin nga krijimtaria shkencore, artistike ose nga lloji tjetër i krijimtarisë intelektuale.
Universitetit i garantohet autonomia.
Republika e nxit, ndihmon dhe mbron zhvillimin e shkencës, artit dhe kulturës. Republika e nxit dhe ndihmon zhvillimin shkencor dhe teknologjik.
Republika e nxit dhe ndihmon kulturën teknike dhe sportin.
Neni 48
Pjesëtarët e kombësive kanë të drejtë që lirisht t’i shprehin, kultivojnë dhe zhvillojnë identitetin e tyre dhe veçoritë nacionale.
Republika ua garanton kombësive mbrojtjen e identitetit etnik, kulturor, gjuhësor dhe fetar.
Pjesëtarët e kombësive kanë të drejtë të themelojnë institucione kulturore dhe artistike, shoqata shkencore dhe shoqata të tjera me qëllim të shprehjes, kultivimit dhe zhvillimit të identitetit të tyre.
Pjesëtarët e kombësive kanë të drejtë në mësim në gjuhën e tyre në arsimin fillor dhe të mesëm, në mënyrën e përcaktuar me ligj. Në shkollat në të cilat arsimimi zhvillohet në gjuhën e kombësisë, mësohet edhe gjuha maqedonase.
Neni 49
Republika kujdeset për pozitën dhe të drejtat e pjesëtarëve të popullit maqedonas në shtetet fqinje dhe për emigrantët nga Maqedonia, e ndihmon zhvillimin e tyre kulturor dhe i përparon lidhjet me ta.
Republika kujdeset për të drejtat kulturore, ekonomike dhe sociale të qytetarëve të Republikës jashtë vendit.
3. Garancitë e lirive dhe të drejtave themelore Neni 50
Çdo qytetar mund të thirret në mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të përcaktuara me Kushtetutë, para gjykatave dhe para Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë, në procedurë të mbështetur mbi parimet e prioritetit dhe urgjencës.
Garantohet mbrojtja gjyqësore e ligjshmërisë së akteve të veçanta të administratës shtetërore dhe të institucioneve të tjera që ushtrojnë autorizime publike.
Qytetari ka të drejtë të njoftohet me të drejtat dhe liritë themelore të njeriut dhe në mënyrë aktive të kontribuojë, individualisht ose bashkë me të tjerët, për përparimin dhe mbrojtjen e tyre.
Neni 51
Në Republikën e Maqedonisë ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe me ligjin.
Secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Neni 52
Ligjet dhe rregullat e tjera shpallen para se të hyjnë në fuqi.
Ligjet dhe rregullat e tjera shpallen në “Gazetën zyrtare të Republikës së Maqedonisë”, më së voni brenda afatit prej shtatë ditësh nga dita e nxjerrjes së tyre.
Ligjet hyjnë në fuqi jo më herët se ditën e tetë nga dita e shpalljes, me përjashtim, të cilin e përcakton Kuvendi, në ditën e shpalljes.
Ligjet dhe rregullat e tjera nuk mund të kenë efekt prapaveprues, përveç përjashtimit, në rastet kur kjo është më e favorshme për qytetarët.
Neni 53
Avokatura është shërbim publik i mëvetësishëm dhe i pavarur, që siguron ndihmë juridike dhe ushtron autorizime publike në pajtim me ligjin.
Neni 54
Liritë dhe të drejtat e njeriut e të qytetarit mund të kufizohen vetëm në rastet e përcaktuara me Kushtetutë.
Liritë dhe të drejtat e njeriut e të qytetarit mund të kufizohen gjatë kohës së gjendjes së luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme sipas dispozitave të Kushtetutës.
Kufizimi i lirive dhe të drejtave nuk mund të jetë diskriminues në bazë të gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, gjuhës, fesë, prejardhjes kombëtare ose sociale, pozitës pronësore ose shoqërore.
Kufizimi i lirive dhe të drejtave nuk mund të përfshijë të drejtën e jetës, ndalimin e torturës, veprimin dhe ndëshkimin çnjerëzor dhe nënçmues, përcaktimin juridik të veprave të ndëshkueshme dhe dënimeve, si dhe lirinë e bindjes, ndërgjegjes, mendimit, shprehjes publike të mendimit dhe të besimit fetar.
4. Bazat e marrëdhënieve ekonomike Neni 55
Garantohet liria e tregut dhe e sipërmarrësisë.
Republika u siguron pozitë të barabartë juridike të gjitha subjekteve në treg. Republika ndërmerr masa kundër pozitës monopoliste dhe sjelljes monopoliste në treg.
Liria e tregut dhe e sipërmarrësisë mund të kufizohen me ligj vetëm me qëllim të mbrojtjes së Republikës, ruajtjes së natyrës, mjedisit jetësor ose shëndetit të njerëzve.
Neni 56
Të gjitha pasuritë natyrore të Republikës, bota bimore dhe shtazore, të mirat në përdorim të përgjithshëm, si dhe sendet dhe objektet me rëndësi të veçantë kulturore dhe historike të përcaktuara me ligj, janë të mira me interes të përgjithshëm për Republikën dhe gëzojnë mbrojtje të veçantë.
Republika e garanton mbrojtjen, përparimin dhe pasurimin e thesarit historik dhe artistik të popullit maqedonas dhe të kombësive, si dhe të mirave që e përbëjnë atë, pa marrë parasysh regjimin e tyre juridik.
Me ligj rregullohen mënyra dhe kushtet në të cilat të mirat e caktuara me interes të përgjithshëm për Republikën, mund të jepen në shfrytëzim.
Neni 57
Republika e nxit përparimin ekonomik dhe kujdeset për zhvillimin më të balancuar hapësinor dhe rajonal, si dhe për zhvillimin më të shpejtë të rajoneve ekonomikisht jo mjaft të zhvilluara.
Neni 58
Pronësia dhe puna janë bazë për udhëheqje dhe pjesëmarrje në vendimmarrje.
Pjesëmarrja në udhëheqje dhe në vendimmarrje në institucionet dhe shërbimet publike, rregullohet me ligj dhe në bazë të parimeve të profesionalizmit dhe kompetencës.
Neni 59
Investitorëve të huaj u garantohet e drejta e nxjerrjes së lirë të kapitalit të investuar dhe të fitimit.
Të drejtat e fituara në bazë të kapitalit të investuar, nuk mund të zvogëlohen me ligj ose me rregull tjetër.
Neni 60
Banka Popullore e Republikës së Maqedonisë është bankë e emisionit.
Banka Popullore është e pavarur dhe mban përgjegjësi për stabilitetin e valutës, për politikën monetare dhe për likuiditetin e përgjithshëm të pagesave në Republikë dhe ndaj vendeve të jashtme.
Organizimi dhe puna e Bankës Popullore rregullohen me ligj.
III. ORGANIZIMI I PUSHTETIT SHTETËROR 1. Kuvendi i Republikës së Maqedonisë
Neni 61
Kuvendi i Republikës së Maqedonisë është organ përfaqësues i qytetarëve dhe bartës i pushtetit ligjvënës i Republikës.
Organizimi dhe funksionimi i Kuvendit rregullohen me Kushtetutë dhe me Rregulloren e punës.
Neni 62
Kuvendin e përbëjnë 120 deri në 140 deputetë.
Deputetët zgjidhen në zgjedhje të përgjithshme, të drejtpërdrejta dhe të lira me votim të fshehtë.
Deputeti i përfaqëson qytetarët dhe në Kuvend vendos sipas bindjes së tij. Deputeti nuk mund të revokohet.
Mënyra dhe kushtet për zgjedhjen e deputetëve rregullohen me ligj, i cili nxirret
me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 63
Deputetët në Kuvend zgjidhen për periudhë kohore prej katër vitesh. Mandatin e deputetëve e verifikon Kuvendi. Mandati fillon të rrjedhë nga seanca konstitutive e Kuvendit. Kuvendi i porsazgjedhur mblidhet në seancën konstitutive më së voni 20 ditë pas zgjedhjeve të mbajtura. Seancën konstitutive e thirr Kryetari i Kuvendit nga përbërja e mëparshme.
Në qoftë se seanca konstituive nuk thirret në afatin e paraparë, deputetët vetë mblidhen dhe e konstituojnë Kuvendin në ditën e njëzetenjëtë nga dita e përfundimit të zgjedhjeve.
Zgjedhjet për deputetë në Kuvend mbahen në 90 ditët e fundit të mandatit të përbërjes së vjetër të deputetëve ose brenda afatit prej 60 ditësh nga dita e shpërndarjes së Kuvendit.
Mandati i deputetëve në Kuvend mund të zgjatet vetëm në rast të luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme.
Me ligj caktohet papajtueshmëria dhe pazgjedhshmëria e funksionit të deputetit në Kuvend me ushtrimin e funksioneve ose profesioneve të tjera publike.
Kuvendi shpërndahet nëse për atë deklarohet shumica nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 64
Deputetët gëzojnë imunitet.
Deputeti nuk mund të thërritet në përgjegjësi penale ose të arrestohet për mendimin e shprehur ose për votimin në Kuvend.
Deputeti nuk mund të arrestohet pa pëlqimin e Kuvendit, përveç nëse kapet në kryerje e sipër të veprës penale për të cilën është përcaktuar dënim me burg në kohëzgjatje prej së paku pesë vitesh.
Kuvendi mund të vendos të aplikohet imuniteti mbi deputetin edhe kur ai vetë nuk thirret në të, nëse kjo është e nevojshme me qëllim të ushtrimit të funksionit të deputetit.
Gjatë kohës së mandatit deputetët nuk i nënshtrohen detyrimit në forcat e armatosura.
Deputeti ka të drejtë në kompensim të përcaktuar me ligj.
Neni 65
Deputeti mund të paraqesë dorëheqje.
Deputeti dorëheqjen e paraqet personalisht në seancën e Kuvendit.
Deputetit i pushon mandati kur është dënuar për vepër penale për të cilën është përcaktuar dënim me burg në kohëzgjatje prej së paku pesë vitesh.
Deputetit mund t’i hiqet mandati kur është dënuar për vepër penale ose vepër tjetër të ndëshkueshme e cila e bën të padenjë për ta ushtruar funksionin e deputetit, si dhe kur mungon pa arsye për më tepër se gjashtë muaj në Kuvend. Heqjen e mandatit e bën Kuvendi me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 66
Kuvendi është në punime të përhershme.
Kuvendi punon në seanca.
Seancat e Kuvendit i thërret Kryetari i Kuvendit.
Kuvendi nxjerr Rregulloren e punës me shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve.
Neni 67
Kuvendi nga radha e deputetëve e zgjedh Kryetarin dhe një ose më shumë nënkryetarë, me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Kryetari i Kuvendit e përfaqëson Kuvendin, kujdeset për zbatimin e Rregullores së punës të Kuvendit dhe ushtron punë të tjera të përcaktuara me Kushtetutë dhe me Rregulloren e punës së Kuvendit.
Funksioni Kryetar i Kuvendit nuk pajtohet me ushtrimin e funksionit, profesionit tjetër publik ose funksionit në parti politike.
Kryetari i Kuvendit i shpall zgjedhjet për deputetë dhe për zgjedhjen e Presidentit të Republikës.
Neni 68
Kuvendi i Republikës së Maqedonisë:
- nxjerr dhe ndryshon Kushtetutën;
- nxjerr ligje dhe bën interpretimin autentik të ligjeve;
- i përcakton detyrimet publike;
- nxjerr Buxhetin e Republikës dhe llogarinë përfundimtare të Buxhetit;
- nxjerr planin hapësinor të Republikës;
- ratifikon marrëveshje ndërkombëtare;
- vendos për luftë dhe paqe;
- merr vendim për ndryshimin e kufijve të Republikës;
- merr vendim për aderim dhe dalje nga aleanca ose bashkësia me shtetet e tjera;
- shpall referendum;
- vendos për rezervat e Republikës;
- themelon këshilla;
- zgjedh Qeverinë e Republikës së Maqedonisë;
- zgjedh gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë;
- bën zgjedhjen dhe shkarkimin e gjyqtarëve;
- bën zgjedhjen, emërimin dhe shkarkimin edhe të bartësve të tjerë të funksioneve publike dhe funksioneve të tjera të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj;
- ushtron kontroll dhe mbikëqyrje politike mbi Qeverinë dhe mbi bartësit e tjerë të funksioneve publike të cilët përgjigjen para Kuvendit;
- jep amnisti, dhe
- kryen punë të tjera të përcaktuara me Kushtetutë.
Kuvendi për kryerjen e punëve nga kompetenca e tij nxjerr edhe vendime, deklarata, rezoluta, rekomandime dhe konkluzione.
Neni 69
Kuvendi mund të punojë nëse në seancë merr pjesë shumica e numrit të përgjithshëm të deputetëve. Kuvendi vendos me shumicë të votave të deputetëve të pranishëm, ndërsa më së paku me një të tretën nga numri i përgjithshëm i deputetëve, nëse me Kushtetutë nuk është parashikuar shumicë e veçantë.
Neni 70
Seancat e Kuvendit janë publike.
Kuvendi mund të vendosë të punojë pa prezencën e publikut me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 71
Të drejtë për të propozuar nxjerrje të ligjit ka çdo deputet i Kuvendit, Qeveria e Republikës së Maqedonisë dhe së paku 10.000 zgjedhës.
Iniciativë për nxjerrjen e ligjit propozuesve të autorizuar mund t’u paraqesë çdo qytetar, grup qytetarësh, institucione dhe shoqata.
Neni 72
Interpelancë mund të parashtrohet për punën e secilit bartës të funksionit publik, Qeverisë dhe secilit anëtar të saj veç e veç, si dhe për çështjet nga puna e organeve shtetërore.
Interpelancë mund të paraqesin së paku pesë deputetë.
Pyetje deputeti mund të parashtrojë çdo deputet.
Mënyra dhe procedura e paraqitjes dhe e diskutimit, lidhur me interpelancën dhe pyetjen e deputetit, rregullohen me Rregulloren e punës.
Neni 73
Kuvendi vendos për shpalljen e referendumit për çështje të caktuara nga kompetenca e tij me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Vendimi në referendum është miratuar, nëse për të ka votuar shumica e zgjedhësve të cilët kanë votuar, në qoftë se kanë votuar më shumë se gjysma e numrit të përgjithshëm të zgjedhësve.
Kuvendi e ka për detyrë të shpallë referendum kur propozim do të paraqesin së paku 150.000 zgjedhës.
Vendimi i miratuar në referendum është i detyrueshëm.
Neni 74
Kuvendi merr vendim për ndryshimin e kufijve të Republikës me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Vendimi për ndryshimin e kufirit të Republikës është miratuar në referendum, në qoftë se për të ka votuar shumica nga numri i përgjithshëm i zgjedhësve.
Neni 75
Ligjet shpallen me dekret.
Dekretin për shpalljen e ligjeve e nënshkruajnë Presidenti i Republikës dhe Kryetari i Kuvendit.
Presidenti i Republikës mund të vendosë të mos e nënshkruajë dekretin për shpalljen e ligjit. Kuvendi sërish e shqyrton ligjin dhe në qoftë se e miraton me
shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, Presidenti i Republikës e ka për detyrë ta nënshkruajë dekretin.
Presidenti e ka për detyrë ta nënshkruajë dekretin, në qoftë se sipas Kushtetutës, ligji nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 76
Kuvendi themelon trupa punues të përhershëm dhe të përkohshëm.
Kuvendi mund të themelojë komisione anketuese për të gjitha fushat dhe për çdo çështje me interes publik.
Propozim për themelimin e komisionit anketues mund të paraqesin së paku 20 deputetë.
Kuvendi themelon komision të përhershëm anketues për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të qytetarit.
Të dhënat e komisioneve anketuese janë bazë për inicimin e procedurës për përcaktimin e përgjegjësisë së bartësve të funksioneve publike.
Neni 77
Kuvendi e zgjedh Avokatin e Popullit.
Avokati i Popullit i mbron të drejtat kushtetuese dhe ligjore të qytetarëve të cilat u janë cenuar nga organet e administratës shtetërore dhe nga organet e organizatat e tjera të cilat kanë autorizime publike.
Avokati i Popullit zgjidhet për periudhë kohore prej tetë vitesh, me të drejtë edhe për një zgjedhje.
Kushtet për zgjedhjen dhe shkarkimin, kompetencat dhe mënyra e punës së Avokatit të Popullit rregullohen me ligj.
Neni 78
Kuvendi themelon Këshill për marrëdhënie ndëretnike.
Këshillin e përbëjnë: Kryetari i Kuvendit dhe nga dy anëtarë maqedonas, shqiptarë, turq, vlleh, romë dhe dy anëtarë nga kombësi të tjera në Maqedoni.
Kryetari i Kuvendit është edhe kryetar i Këshillit.
Kuvendi i zgjedh anëtarët e Këshillit.
Këshilli i shqyrton çështjet e marrëdhënieve ndëretnike në Republikë dhe jep mendim dhe propozime për zgjidhjen e tyre.
Kuvendi është i detyruar t’i shqyrtojë mendimet dhe propozimet e Këshillit dhe të merr vendim në lidhje me to.
2. Presidenti i Republikës së Maqedonisë
Neni 79
Presidenti i Republikës së Maqedonisë e përfaqëson Republikën.
Presidenti i Republikës është komandant suprem i forcave të armatosura të Maqedonisë.
Presidenti i Republikës të drejtat dhe detyrat e veta i ushtron në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve.
Neni 80
Presidenti i Republikës zgjidhet në zgjedhje të përgjithshme dhe të drejtpërdrejta, me votim të fshehtë, për periudhë kohore prej pesë vitesh.
Për President të Republikës personi i njëjtë mund të zgjidhet më së shumti dy herë.
Presidenti i Republikës doemos duhet të jetë shtetas i Republikës së Maqedonisë.
President i Republikës së Maqedonisë mund të zgjidhet personi i cili në ditën e zgjedhjeve ka mbushur më së paku 40 vjet moshë.
Për President të Republikës nuk mund të zgjidhet personi i cili deri në ditën e zgjedhjeve nuk ka qenë banor i Republikës së Maqedonisë së paku dhjetë vjet në 15 vitet e fundit.
Neni 81
Kandidat për President të Republikës mund të propozojnë së paku 10.000 zgjedhës ose së paku 30 deputetë.
Për President të Republikës është zgjedhur kandidati i cili ka fituar shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i zgjedhësve.
Nëse në rrethin e parë asnjë kandidat për President nuk e ka fituar shumicën e nevojshme të votave, në rrethin e dytë votohet për dy kandidatët të cilët në rrethin e parë kanë fituar më së shumti vota.
Rrethi i dytë i votimit mbahet brenda afatit prej 14 ditësh nga përfundimi i rrethit të parë të votimit.
Për President është zgjedhur kandidati i cili ka fituar shumicën e votave të zgjedhësve të cilët kanë votuar, në qoftë se kanë votuar më shumë se gjysma e zgjedhësve.
Në qoftë se edhe në rrethin e dytë të votimit asnjëri nga kandidatët nuk e ka fituar shumicën e nevojshme të votave, përsëritet e tërë procedura zgjedhore.
Nëse për President të Republikës është propozuar një kandidat, ndërsa në rrethin e parë të votimit nuk e ka fituar shumicën e nevojshme të votave, përsëritet e tërë procedura zgjedhore.
Zgjedhja e Presidentit të Republikës bëhet në 60 ditët e fundit të mandatit të Presidentit të mëparshëm. Në rast të pushimit të mandatit të Presidentit të Republikës
nga cilat do qoftë shkaqe, zgjedhja e Presidentit të ri bëhet brenda afatit prej 40 ditësh nga dita e pushimit të mandatit.
Para marrjes së detyrës, Presidenti i Republikës bën deklaratë solemne para Kuvendit me të cilën obligohet në respektimin e Kushtetutës dhe ligjeve.
Neni 82
Në rast të vdekjes, dorëheqjes, pamundësisë së përhershme që ta ushtrojë funksionin ose pushimit të mandatit sipas fuqisë së Kushtetutës, deri në zgjedhjen e Presidentit të ri të Republikës, funksionin e Presidentit të Republikës e ushtron Kryetari i Kuvendit.
Ekzistimin e kushteve për pushimin e funksionit të Presidentit të Republikës e verifikon Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë sipas detyrës zyrtare.
Në rast të pamundësisë që ta ushtrojë funksionin, Presidentin e Republikës e zëvendëson Kryetari i Kuvendit.
Kur Kryetari i Kuvendit e ushtron funksionin e Presidentit të Republikës, ai merr pjesë në punën e Kuvendit pa të drejtë vendosjeje.
Neni 83
Detyra e Presidentit të Republikës nuk pajtohet me ushtrimin e funksionit, profesionit tjetër publik ose funksionit në parti politike.
Presidenti i Republikës gëzon imunitet.
Për heqjen e imunitetit të Presidentit të Republikës vendos Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i gjyqtarëve.
Neni 84
Presidenti i Republikës së Maqedonisë:
- cakton mandatarin për formimin e Qeverisë së Republikës të Maqedonisë;
- emëron dhe revokon me dekret ambasadorët dhe përfaqësuesit e Republikës së Maqedonisë jashtë vendit;
- pranon letrat kredenciale dhe revokuese të përfaqësuesve të huaj diplomatikë;
- propozon dy gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë;
- propozon dy anëtarë të Këshillit Gjyqësor Republikan;
- emëron tre anëtarë të Këshillit për Siguri të Republikës së Maqedonisë;
- i propozon anëtarët e Këshillit për Marrëdhënie Ndëretnike;
- emëron dhe shkarkon edhe bartës të tjerë të funksioneve shtetërore dhe publike të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj;
- ndan dekorata dhe mirënjohje në përputhje me ligjin;
- bën faljen në përputhje me ligjin, dhe
- kryen detyra të tjera të përcaktuara me Kushtetutë.
Neni 85
Presidenti i Republikës i raporton Kuvendit për çështjet nga kompetenca e tij së paku një herë brenda vitit.
Kuvendi mund të kërkojë nga Presidenti i Republikës mendim për çështje nga kompetenca e tij.
Neni 86
Presidenti i Republikës është Kryetar i Këshillit për Siguri të Republikës së Maqedonisë.
Këshillin për Siguri të Republikës e përbëjnë: Presidenti i Republikës, Kryetari i Kuvendit, Kryetari i Qeverisë, ministrat të cilët udhëheqin me organet e administratës shtetërore në fushat e sigurisë, mbrojtjes dhe të punëve të jashtme dhe tre anëtarë të cilët i emëron Presidenti i Republikës.
Këshilli shqyrton çështje lidhur me sigurinë dhe mbrojtjen e Republikës dhe i jep propozime Kuvendit dhe Qeverisë.
Neni 87
Presidenti i Republikës mban përgjegjësi për shkeljen e Kushtetutës dhe të ligjeve gjatë ushtrimit të të drejtave dhe detyrave të tij.
Procedurë për verifikimin e përgjegjësisë së Presidentit të Republikës, ngre Kuvendi me shumicën e dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve. Për përgjegjësinë e Presidentit vendos Gjykata Kushtetuese me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i gjyqtarëve.
Nëse Gjykata Kushtetuese e verifikon përgjegjësinë e Presidentit të Republikës, funksioni i pushon me fuqinë e Kushtetutës.
3. Qeveria e Republikës së Maqedonisë Neni 88
Qeveria e Republikës së Maqedonisë është bartëse e pushtetit ekzekutiv.
Të drejtat dhe detyrat e veta Qeveria i ushtron në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve.
Neni 89
Qeverinë e përbëjnë Kryeministri dhe ministrat.
Kryeministri dhe ministrat nuk mund të jenë deputetë në Kuvend.
Kryeministri dhe ministrat gëzojnë imunitet. Për imunitetin e tyre vendos Qeveria. Kryeministri dhe ministrat nuk i nënshtrohen detyrimit në forcat e armatosura.
Funksioni Kryetar i Qeverisë dhe ministër nuk pajtohet me ushtrimin e funksioneve ose profesioneve të tjera publike.
Organizimi dhe mënyra e punës së Qeverisë rregullohet me ligj.
Neni 90
Presidenti i Republikës së Maqedonisë e ka për detyrë që në afat prej dhjetë ditëve, nga dita e konstituimit të Kuvendit, mandatin për formimin e Qeverisë t’ia besojë kandidatit të partisë, përkatësisht partive që kanë shumicë në Kuvend.
Mandatari, në afat prej 20 ditëve, nga dita e besimit të mandatit, Kuvendit ia paraqet programin dhe i propozon përbërjen e Qeverisë.
Qeverinë, me propozim të mandatarit dhe në bazë të programit, e zgjedh Kuvendi me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 91
Qeveria e Republikës së Maqedonisë:
- cakton politikën e zbatimit të ligjeve dhe rregullave të tjera të Kuvendit dhe mban përgjegjësi për zbatimin e tyre;
- propozon ligje, Buxhetin e Republikës dhe rregulla të tjera të cilat i nxjerr Kuvendi;
- propozon planin hapësinor të Republikës;
- propozon vendime për rezervat e Republikës dhe kujdeset për realizmin e tyre;
- miraton urdhëresa dhe rregulla të tjera për zbatimin e ligjeve;
- cakton parimet për organizimin e brendshëm dhe për punën e ministrive dhe organeve të tjera të administratës, orienton dhe bën mbikëqyrje mbi punën e tyre;
- jep mendime për propozim-ligjet dhe rregullat e tjera të cilat Kuvendit ia paraqesin propozuesit e tjerë të autorizuar;
- vendos për njohjen e shteteve dhe qeverive;
- vë marrëdhënie diplomatike dhe konsullore me shtetet e tjera;
- merr vendime për hapjen e përfaqësive diplomatike-konsullore jashtë vendit;
- propozon emërimin e ambasadorëve dhe përfaqësuesve të Republikës së Maqedonisë jashtë vendit dhe emëron shefat e përfaqësive konsullore;
- propozon Prokuror Publik;
- bën emërime dhe shkarkime të bartësve të funksioneve publike dhe funksioneve të tjera të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj, dhe
- kryen punë të tjera të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj.
Neni 92
Qeveria dhe çdo anëtar i saj, për punën e vet përgjigjen para Kuvendit.
Kuvendi mund t’i votojë mosbesimin Qeverisë.
Mocion besimi Qeverisë mund t’i parashtrojnë së paku 20 deputetë.
Votimi për besimin e Qeverisë bëhet pas kalimit të tri ditëve nga parashtrimi i mocionit për besim.
Mocion i sërishëm për besim të Qeverisë nuk mund të parashtrohet para kalimit të 90 ditëve prej votimit të fundit të mocionit për besim, përveç nëse mocionin e besimit e parashtrojnë shumica nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Vendimi për votimin e mosbesimit të Qeverisë merret me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve. Nëse Qeverisë i është votuar mosbesimi, Qeveria e ka për detyrë të paraqesë dorëheqje.
Neni 93
Qeveria ka të drejtë të parashtrojë mocion besimi para Kuvendit. Qeveria ka të drejtë të paraqesë dorëheqje.
Dorëheqja e Kryetarit të Qeverisë, vdekja ose pamundësia e përhershme e tij që ta ushtrojë funksionin, rezulton me dorëheqjen e Qeverisë.
Qeverisë i pushon mandati kur shpërndahet Kuvendi.
Qeveria, së cilës i është votuar mosbesimi, e cila ka dhënë dorëheqje ose së cilës i pushon mandati për shkak të shpërndarjes së Kuvendit, mbetet në detyrë deri në zgjedhjen e Qeverisë së re.
Neni 94
Anëtari i Qeverisë ka të drejtë të paraqesë dorëheqje.
Kryetari i Qeverisë mund të propozojë shkarkimin e anëtarit të Qeverisë.
Për propozimin për shkarkimin e anëtarit të Qeverisë vendos Kuvendi në seancën e parë të ardhshme.
Në qoftë se Kryetari i Qeverisë propozon shkarkimin e më shumë se një të tretës së anëtarëve të Qeverisë të përbërjes fillestare, Kuvendi vendos sikur për zgjedhjen e Qeverisë së re.
Neni 95
Administratën shtetërore e përbëjnë ministritë dhe organet e tjera të administratës dhe organizatat e përcaktuara me ligj.
Ndalohet organizimi dhe veprimi politik në organet e administratës shtetërore.
Organizimi dhe puna e organeve të administratës shtetërore rregullohet me ligj i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 96
Organet e administratës shtetërore punët nga kompetenca e tyre i ushtrojnë në mënyrë të pavarur në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve dhe për punën e tyre i përgjigjen Qeverisë.
Neni 97
Organet e administratës shtetërore në fushën e mbrojtjes dhe policisë i udhëheqin persona civilë, të cilët drejtpërsëdrejti para zgjedhjes në ato funksione kanë qenë civilë së paku tre vjet.
4. Gjyqësia Neni 98
Pushtetin gjyqësor e ushtrojnë gjykatat.
Gjykatat janë të mëvetësishme dhe të pavarura. Gjykatat gjykojnë në bazë të Kushtetutës e të ligjeve dhe të marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën.
Organizimi i gjyqësisë është unik.
Ndalohen gjykatat e jashtëzakonshme.
Llojet, kompetencat, themelimi, suprimimi, organizimi dhe përbërja e gjykatave, si dhe procedura para tyre, rregullohen me ligj, i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 99
Gjyqtari zgjidhet për një mandat të pakufizuar kohor. Gjyqtari nuk mund të transferohet kundër vullnetit të tij. Gjyqtari shkarkohet:
- nëse atë e kërkon vetë;
- nëse e humb përgjithmonë aftësinë e ushtrimit të funksionit të gjyqtarit, të cilën e verifikon Këshilli Gjyqësor Republikan;
- nëse i plotëson kushtet për pension pleqërie;
- nëse është dënuar për vepër penale me dënim të pakusht me burg me më së paku gjashtë muaj;
- për shkak të shkeljes së rëndë disiplinore të përcaktuar me ligj, që e bën të padenjë për ushtrimin e funksionit të gjyqtarit, që e verifikon Këshilli Gjyqësor Republikan, dhe
-
- për shkak të ushtrimit joprofesional dhe të pandërgjegjshëm të funksionit të
gjyqtarit, të cilin në procedurë të përcaktuar me ligj e verifikon Këshilli Gjyqësor Republikan.
Neni 100
Gjyqtarët gëzojnë imunitet.
Për imunitetin e gjyqtarëve vendos Kuvendi.
Funksioni i gjyqtarit nuk pajtohet me ushtrimin e funksionit dhe profesionit tjetër publik ose me anëtarësimin në parti politike.
Ndalohet organizimi dhe veprimi politik në gjyqësi.
Neni 101
Gjykata Supreme e Republikës së Maqedonisë është gjykata më e lartë në Republikë dhe e siguron unitetin në zbatimin e ligjeve nga ana e gjykatave.
Neni 102
Shqyrtimi para gjykatave dhe shqiptimi i aktgjykimit janë publikë. Publiku mund të përjashtohet në raste të përcaktuara me ligj.
Neni 103
Gjykata gjykon në kolegj.
Me ligj përcaktohet kur gjyqtari gjykon si gjyqtar i vetëm.
Në gjykim marrin pjesë edhe gjyqtarë porotë kur kjo është përcaktuar me ligj.
Gjyqtarët porotë nuk mund të merren në përgjegjësi për mendimin e shprehur dhe për votën e dhënë me rastin e marrjes së vendimeve gjyqësore.
Neni 104
Këshillin Gjyqësor Republikan e përbëjnë shtatë anëtarë.
Kuvendi i zgjedh anëtarët e Këshillit.
Anëtarët e Këshillit zgjidhen nga radhët e juristëve të shquar me mandat gjashtë vjeçar, me të drejtë edhe për një zgjedhje.
Anëtarët e Këshillit Gjyqësor Republikan gëzojnë imunitet. Për imunitetin e tyre vendos Kuvendi.
Funksioni anëtar i Këshillit Gjyqësor Republikan nuk pajtohet me ushtrimin e funksioneve dhe profesioneve të tjera publike ose me anëtarësimin në parti politike.
Këshilli Gjyqësor Republikan:
Neni 105
- Kuvendit i propozon zgjedhjen dhe shkarkimin e gjyqtarëve dhe e përcakton propozimin për shkarkimin nga funksioni i gjyqtarit në rastet e përcaktuara me Kushtetutë;
- vendos për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve;
- e vlerëson profesionalizmin dhe ndërgjegjen e gjyqtarëve gjatë ushtrimit të
funksionit të tyre; dhe
- propozon dy gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë.
5. Prokuroria Publike Neni 106
Prokuroria Publike është organ unik dhe i mëvetësishëm shtetëror i cili i ndjek kryerësit e veprave penale dhe të veprave të tjera të ndëshkueshme të përcaktuara me ligj dhe kryen edhe punë të tjera të përcaktuara me ligj.
Prokuroria Publike funksionet e veta i ushtron në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjit.
Prokurorin Publik e emëron dhe shkarkon Kuvendi në kohëzgjatje prej gjashtë vitesh.
Neni 107
Për imunitetin e tij vendos Kuvendi.
Funksioni Prokuror Publik nuk pajtohet me ushtrimin e funksionit dhe profesionit tjetër publik ose me anëtarësimin në parti politike.
IV. GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË MAQEDONISË Neni 108
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë është organ i Republikës i cili mbron kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë.
Neni 109
Gjykatën Kushtetuese e përbëjnë nëntë gjyqtarë.
Prokuroi Publik gëzon imunitet.
Kuvendi i zgjedh gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve. Mandati i gjyqtarëve zgjat nëntë vjet, pa të drejtë rizgjedhjeje.
Gjykata Kushtetuese nga radhët e veta zgjedh kryetarin me kohëzgjatje prej tre vjetësh dhe pa të drejtë rizgjedhjeje.
Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese zgjidhen nga radhët e juristëve të shquar.
Neni 110
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë:
- vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën;
- vendos për përputhshmërinë e rregullave të tjera dhe të marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe me ligjet;
- i mbron liritë dhe të drejtat e njeriut e të qytetarit, që kanë të bëjnë me lirinë e bindjes, ndërgjegjes, mendimit dhe shprehjes publike të mendimeve, bashkimin dhe veprimin politik dhe ndalimin e diskriminimit të qytetarëve mbi bazë të gjinisë, racës, fesë, përkatësisë kombëtare, sociale dhe politike;
- vendos për konfliktin e kompetencave midis bartësve të pushtetit ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor;
- vendos për konfliktin e kompetencave midis organeve të Republikës dhe njësive të vetadministrimit lokal;
- vendos për përgjegjësinë e Presidentit të Republikës;
- vendos për kushtetutshmërinë e programeve dhe statuteve të partive politike dhe të shoqatave civile; dhe
- vendos edhe për çështje të tjera të përcaktuara me Kushtetutë.
Neni 111
Funksioni gjyqtar i Gjykatës Kushtetuese nuk pajtohet me ushtrimin e funksionit dhe profesionit tjetër publik ose me anëtarësimin në parti politike.
Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese gëzojnë imunitet. Për imunitetin e tyre vendos Gjykata Kushtetuese.
Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese nuk i nënshtrohen detyrimit në forcat e armatosura.
Gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese i pushon funksioni nëse paraqet dorëheqje. Gjyqtari i Gjykatës Kushtetuese do të shkarkohet nga detyra nëse dënohet për vepër
penale me dënim të pakusht me burg me më së paku gjashtë muaj ose kur përgjithmonë do ta humb aftësinë për ushtrimin e funksionit të tij, të cilën e verifikon Gjykata Kushtetuese.
Neni 112
Gjykata Kushtetuese do të abrogojë ose shfuqizojë ligjin nëse konstaton se nuk është në përputhje me Kushtetutën.
Gjykata Kushtetuese do të abrogojë ose shfuqizojë rregull tjetër ose akt të përgjithshëm, marrëveshje kolektive, statut apo program të partisë politike ose të shoqatës, nëse konstaton se të njëjtat nuk janë në përputhje me Kushtetutën ose me ligjin.
Vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të formës së prerë dhe të ekzekutueshme.
Neni 113
Mënyra e punës dhe procedura para Gjykatës Kushtetuese rregullohen me akt të Gjykatës.
V. VETADMINISTRIMI LOKAL
Neni 114
Qytetarëve u garantohet e drejta e vetadministrimit lokal.
Njësitë e vetadministrimit lokal janë komunat.
Në komuna mund të themelohen forma të vetadministrimit vendor.
Komunat financohen nga burime vetjake të të hyrave të përcaktuara me ligj dhe me mjete nga Republika.
Vetadministrimi lokal rregullohet me ligj i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 115
Në njësitë e vetadministrimit lokal qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështjet me rëndësi lokale, e veçanërisht në fushat e urbanizmit, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, edukimit parashkollor, arsimit fillor, mbrojtjes themelore shëndetësore dhe në fusha të tjerë të përcaktuara me ligj.
Komuna është e pavarur në ushtrimin e kompetencave të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj, ndërsa mbikëqyrjen mbi ligjshmërinë e punës së saj e bën Republika.
Republika me ligj mund t’ia besojë komunës kryerjen e punëve të caktuara.
Neni 116
Ndarja territoriale e Republikës dhe rajonet e komunave përcaktohen me ligj.
Neni 117
Qyteti i Shkupit është njësi e veçantë e vetadministrimit lokal, organizimi i të cilit rregullohet me ligj.
Në Qytetin e Shkupit qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështje të rëndësishme për Qytetin e Shkupit, e veçanërisht në fushat e urbanizmit, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, edukimit parashkollor, arsimit fillor, mbrojtjes themelore shëndetësore dhe në fusha të tjera të përcaktuara me ligj.
Qyteti i Shkupit financohet nga burimet vetjake të të hyrave të përcaktuara me ligj dhe me mjete nga Republika.
Qyteti i Shkupit është i pavarur në ushtrimin e kompetencave të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj, ndërsa mbikëqyrjen mbi ligjshmërinë e punës së tij e bën Republika.
Republika me ligj mund t’ia besojë Qytetit të Shkupit kryerjen e punëve të caktuara.
VI. MARRËDHËNIET NDËRKOMBËTARE Neni 118
Marrëveshjet ndërkombëtare të cilat janë ratifikuar në përputhje me Kushtetutën janë pjesë e rendit juridik të brendshëm dhe nuk mund të ndryshohen me ligj.
Neni 119
Marrëveshjet ndërkombëtare në emër të Republikës së Maqedonisë i lidh Presidenti i Republikës së Maqedonisë.
Marrëveshje ndërkombëtare mund të lidh edhe Qeveria e Republikës së Maqedonisë kur kjo përcaktohet me ligj.
Neni 120
Propozim për aderim në aleancë ose në bashkësi me shtete të tjera ose për dalje nga aleanca ose nga bashkësia me shtete të tjera mund të paraqesin Presidenti i Republikës, Qeveria ose së paku 40 deputetë.
Vendimin për aderim ose për dalje nga aleanca ose nga bashkësia me shtetet tjera e merr Kuvendi me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Vendimi për aderim ose për dalje nga aleanca ose nga bashkësia me shtetet tjera është miratuar, nëse në referendum për të ka votuar shumica nga numri i përgjithshëm i zgjedhësve.
Neni 121
Vendim për aderim ose për dalje nga aderimi nga organizatat ndërkombëtare merr Kuvendi me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve me propozim të Presidentit të Republikës, Qeverisë ose së paku të 40 deputetëve.
VII. MBROJTJA E REPUBLIKËS, GJENDJA E LUFTËS DHE GJENDJA E JASHTËZAKONSHME
Neni 122
Forcat e Armatosura të Republikës së Maqedonisë e mbrojnë integritetin territorial dhe pavarësinë e Republikës.
Mbrojtja e Republikës rregullohet me ligj, i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Neni 123
Askush nuk ka të drejtë të pranojë okupimin e Republikës së Maqedonisë ose të ndonjë pjese të saj.
Neni 124
Gjendja e luftës fillon kur paraqitet rreziku i drejtpërdrejtë i luftës nga sulmi ndaj Republikës ose kur Republika është sulmuar ose i është shpallur luftë.
Gjendje lufte shpall Kuvendi me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me propozim të Presidentit të Republikës, Qeverisë ose së paku të 30 deputetëve.
Nëse Kuvendi nuk mund të mblidhet, vendimin për shpalljen e gjendjes së luftës e merr Presidenti i Republikës dhe ia paraqet Kuvendit për konfirmim sapo ai të ketë mundësi të mblidhet.
Neni 125
Gjendja e jashtëzakonshme paraqitet kur ndodhin fatkeqësi të mëdha natyrore ose epidemi.
Ekzistimin e gjendjes së jashtëzakonshme në territorin e Republikës së Maqedonisë ose të një pjese të saj e cakton Kuvendi me propozim të Presidentit të Republikës, Qeverisë ose së paku të 30 deputetëve.
Vendimi me të cilin caktohet ekzistimi i gjendjes së jashtëzakonshme merret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve dhe vlen më së shumti 30 ditë.
Nëse Kuvendi nuk mund të mblidhet, vendimin për ekzistimin e gjendjes së jashtëzakonshme e merr Presidenti i Republikës dhe ia paraqet Kuvendit për konfirmim sapo ai të ketë mundësi të mblidhet.
Neni 126
Në rast të ekzistimit të gjendjes së luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme Qeveria në përputhje me Kushtetutën dhe me ligjin miraton urdhëresa me fuqi ligjore.
Autorizimi i Qeverisë që të miratojë urdhëresa me fuqi ligjore zgjat deri në përfundimin e gjendjes së luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme, për të cilën vendos Kuvendi.
Neni 127
Gjatë kohës së gjendjes së luftës, nëse Kuvendi nuk mund të mblidhet, Presidenti i Republikës mund ta emërojë dhe shkarkojë Qeverinë dhe të emërojë dhe shkarkojë funksionarë, zgjedhja e të cilëve është në kompetencë të Kuvendit.
Neni 128
Mandati i Presidentit të Republikës, Qeverisë, gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese dhe të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor Republikan vazhdohet për aq kohë sa zgjat gjendja e luftës ose gjendja e jashtëzakonshme.
VIII. NDRYSHIMI I KUSHTETUTËS Neni 129
Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë ndryshohet dhe plotësohet me amendamente kushtetuese.
Neni 130
Propozim për inicimin e ndryshimit të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë mund të paraqesin Presidenti i Republikës, Qeveria, së paku 30 deputetë ose 150.000 qytetarë.
Neni 131
Vendim për inicimin e ndryshimit të Kushtetutës merr Kuvendi me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Skicën për ndryshimin e Kushtetutës e përcakton Kuvendi me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve dhe e vë në diskutim publik.
Vendim për ndryshimin e Kushtetutës merr Kuvendi me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Ndryshimin e Kushtetutës e shpall Kuvendi.
IX. DISPOZITA KALIMTARE DHE PËRFUNDIMTARE
Neni 132
Në kohën e parashikuar në paragrafin 5 të nenit 80 të kësaj Kushtetute llogaritet edhe koha e banimit në republikat e tjera të Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë.
Neni 133
Për zbatimin e Kushtetutës do të nxirret ligji kushtetues.
Ligji kushtetues nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri përgjithshëm i deputetëve.
Ligjin kushtetues e shpall Kuvendi dhe hyn në fuqi njëkohësisht me shpalljen e Kushtetutës.
Neni 134
Kjo Kushtetutë hyn në fuqi ditën e shpalljes nga Kuvendi i Republikës së Maqedonisë.
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMENDAMENTEVE I DHE II TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallen Amendamentet I dhe II të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, të cilat i miratoi Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 6 janar 1992.
Numër 08-44/1 6 janar 1992 Shkup
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
KRYETAR
I KUVENDIT TË R. SË MAQEDONISË,
Stojan Andov
AMENDAMENTET I DHE II
TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Këto amendamente janë pjesë përbërëse të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë dhe hyjnë në fuqi me ditën e shpalljes së tyre.
AMENDAMENTI I
1. Republika e Maqedonisë nuk ka pretendime territoriale ndaj shteteve fqinje.
2. Kufiri i Republikës së Maqedonisë mund të ndryshohet vetëm në përputhje me Kushtetutën, mbi parimin e vullnetit të lirë dhe në përputhje me normat e përgjithshme të pranueshme ndërkombëtare.
3. Me pikën 1 të këtij amendamenti plotësohet neni 3, ndërsa me pikën 2 ndryshohet paragrafi 3 i nenit 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
AMENDAMENTI II
1. Republika, me këtë rast, nuk do të përzihet në të drejtat sovrane të shteteve të tjera dhe në punët e tyre të brendshme.
2. Me këtë amendament plotësohet paragrafi 1 i nenit 49 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
Në mbështetje të nenit 131 paragrafit 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 1 korrik 1998, miratoi
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMENDAMENTIT III TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallet amendamenti III i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, të cilin e miratoi Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, ne seancën e mbajtur më datë 1 korrik 1998.
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër 07-2717/1 1 korrik 1998 Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË,
Tito Petkovski
AMENDAMENTI III
i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë
Ky amendament është pjesë përbërëse e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë dhe hyn në fuqi me ditën e shpalljes së tij.
AMENDAMENTI III
1. Paraburgimi deri në ngritjen e akuzës, me vendim të gjykatës, mund të zgjasë më së shumti 180 ditë nga dita e arrestimit.
Pas ngritjes së akuzës, paraburgimin e vazhdon ose e përcakton gjykata kompetente në rast dhe procedurë të përcaktuar me ligj.
2. Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 5 i nenit 12 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
Në mbështetje të nenit 131 paragrafit 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 16 nëntor 2001, miratoi
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMENDAMENTEVE IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII dhe XVIII TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallen amendamentet IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII dhe XVIII të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë të cilat i miratoi Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 16 nëntor 2001.
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër 07-3795/1 16 nëntor 2001 Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË,
Stojan Andov
AMENDAMENTET IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII dhe XVIII të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë
Këto amendamente janë pjesë përbërëse të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë dhe hyjnë në fuqi me ditën e shpalljes së tyre.
AMENDAMENTI IV
1. Qytetarët e Republikës së Maqedonisë, populli maqedonas, si dhe qytetarët
të cilët jetojnë brenda kufijve të saj të cilët janë pjesë e popullit shqiptar, popullit turk, popullit vlleh, popullit serb, popullit rom, popullit boshnjak e të tjerë, duke e marrë përsipër përgjegjësinë për të tashmen dhe të ardhmen e atdheut të tyre, të vetëdijshëm dhe mirënjohës ndaj paraardhësve të tyre për viktimat dhe përkushtimin e përpjekjeve të tyre dhe luftës për krijimin e shtetit të pavarur dhe sovran të Maqedonisë, dhe përgjegjës para gjeneratave të ardhshme për ruajtjen dhe zhvillimin e të gjithë asaj që është e vlefshme nga trashëgimia e pasur kulturore dhe bashkëjetesa në Maqedoni, të barabartë në të drejtat dhe obligimet e tyre për të mirën e përbashkët – Republikës së Maqedonisë - në përputhje me traditën e Republikës së Krushevës dhe vendimet e KAÇKM-së dhe të Referendumit të 8 shtatorit të vitit 1991, vendosën ta konstituojnë Republikën e Maqedonisë si shtet të pavarur, sovran, me qëllim që të vendoset dhe forcohet sundimi i së drejtës, që të garantohen të drejtat e njeriut dhe liritë qytetare, të sigurohet paqja dhe bashkëjetesa, drejtësia sociale, mirëqenia ekonomike dhe përparimi i jetës individuale dhe të përbashkët, nëpërmjet përfaqësuesve të tyre në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë, të zgjedhur në zgjedhjet e lira dhe demokratike, e nxjerrin këtë
2. Me pikën 1 të këtij Amendamenti, zëvendësohet Preambula e Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI V
1. Në tërë territorin e Republikës së Maqedonisë dhe në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare, gjuhë zyrtare është gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik.
Gjuhë tjetër që e flasin së paku 20% e qytetarëve, gjithashtu, është gjuhë zyrtare dhe alfabeti i saj, siç është përcaktuar me këtë nen.
Dokumentet personale të qytetarëve, të cilët flasin gjuhë zyrtare të ndryshme nga gjuha maqedonase, lëshohen në gjuhën maqedonase dhe alfabetin e saj, si dhe në atë gjuhë dhe alfabetin e saj në përputhje me ligjin.
Cilido qytetar i cili jeton në njësitë e vetadministrimit lokal, në të cilën së paku 20% e qytetarëve flasin gjuhë zyrtare të ndryshme nga gjuha maqedonase, në komunikim me njësitë rajonale të ministrive, mund ta përdorë cilëndo nga gjuhët zyrtare dhe alfabetin e saj. Njësitë rajonale kompetente për ato njësi të vetadministrimit lokal, përgjigjen në gjuhën maqedonase dhe alfabetin e saj cirilik, si dhe në gjuhën zyrtare dhe alfabetin të cilin e përdor qytetari. Çdo qytetar në komunikim me ministritë, mund ta përdorë njërën nga gjuhët zyrtare dhe alfabetin e saj, ndërsa ministritë përgjigjen në gjuhën maqedonase dhe alfabetin e saj cirilik, si dhe në gjuhën zyrtare dhe alfabetin të cilin e përdor qytetari.
Në organet e pushtetit shtetëror në Republikën e Maqedonisë, gjuha zyrtare e ndryshme nga gjuha maqedonase, mund të përdoret në përputhje me ligjin.
Në njësitë e vetadministrimit lokal gjuha dhe alfabeti që e përdorin së paku 20% e qytetarëve është gjuhë zyrtare, krahas gjuhës maqedonase dhe alfabetit të saj cirilik. Për përdorimin e gjuhëve dhe alfabeteve, në të cilat flasin së paku 20% e qytetarëve në njësitë e vetadministrimit lokal, vendosin organet e njësive të vetadministrimit lokal.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 7 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI VI
Përfaqësimi adekuat dhe i drejtë i qytetarëve, të cilët u takojnë të gjitha bashkësive, në organet e pushtetit shtetërorë dhe institucionet e tjera publike në të gjitha nivelet.
Me pikën 1 të këtij amendamenti, plotësohet alineja 2 e nenit 8 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI VII
1. Kisha Ortodokse Maqedonase, si dhe Bashkësia Fetare Islame në Maqedoni,
Kisha Katolike, Kisha Evangjeliste-Metodiste, Bashkësia Hebraike dhe bashkësitë e tjera fetare dhe grupet religjioze, janë të ndara nga shteti dhe janë të barabarta para ligjit.
2. Kisha Ortodokse Maqedonase, si dhe Bashkësia Fetare Islame në Maqedoni, Kisha Katolike, Kisha Evangjeliste-Metodiste, Bashkësia Hebraike dhe bashkësitë e tjera fetare dhe grupet religjioze, janë të lira në themelimin e shkollave fetare dhe enteve bamirëse dhe sociale në procedurë të parashikuar me ligj.
3. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 3 i nenit 19, ndërsa pika 2 zëvendësohet me paragrafin 4 të nenit 19 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI VIII
1. Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë lirisht ta shprehin, kultivojnë dhe
zhvillojnë identitetin dhe veçoritë e bashkësive të tyre dhe t’i përdorin simbolet e bashkësisë së tyre.
Republika ua garanton të gjitha bashkësive mbrojtjen e identitetit etnik, kulturor, gjuhësor dhe fetar.
Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë të themelojnë institucione kulturore, artistike, arsimore, si dhe shoqata shkencore dhe shoqata të tjera me qëllim të shprehjes, kultivimit dhe zhvillimit të identitetit të tyre.
Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë të ndjekin mësimin në gjuhën e tyre në arsimin fillor dhe të mesëm, në mënyrë të përcaktuar me ligj. Në shkollat në të cilat arsimimi zhvillohet në gjuhë tjetër, mësohet edhe gjuha maqedonase.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 48 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
AMENDAMENTI IX
1. Republika e garanton mbrojtjen, përparimin dhe pasurimin e thesarit
historik dhe artistik të Maqedonisë dhe të të gjitha bashkësive në Maqedoni, si dhe të mirave që e përbëjnë atë, pa marrë parasysh regjimin e tyre juridik.
2. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 56 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI X
1. Kuvendi mund të vendosë nëse në seancë merr pjesë shumica e numrit të
përgjithshëm të deputetëve. Kuvendi vendos me shumicën e votave të deputetëve të pranishëm dhe së paku me një të tretën e numrit të përgjithshëm të deputetëve, nëse me Kushtetutë nuk është parashikuar shumicë e veçantë.
2. Për ligjet të cilët drejtpërsëdrejti kanë të bëjnë me kulturën, përdorimin e gjuhëve, arsimin, dokumentet personale dhe përdorimin e simboleve, Kuvendi vendos me shumicën e votave të deputetëve të pranishëm, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga deputetët e pranishëm të cilët u takojnë bashkësive që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë. Kontestin në lidhje me zbatimin e kësaj dispozite e zgjidh Komiteti për Marrëdhënie Ndërmjet Bashkësive.
3. Me këtë amendament zëvendësohet neni 69 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XI
1. Kuvendi e zgjedh Avokatin e Popullit me shumicën e votave nga numri i
përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
2. Avokati i Popullit i mbron të drejtat kushtetuese dhe ligjore të qytetarëve të cilat u janë cenuar nga organet e administratës shtetërore dhe nga organet e organizatat e tjera të cilat kanë autorizime publike. Avokati i Popullit i përkushton vëmendje të veçantë mbrojtjes së parimeve të mosdiskriminimit, të përfaqësimit adekuat dhe të drejtë të pjesëtarëve të bashkësive në organet e pushtetit shtetëror, organet e njësive të vetadministrimit lokal dhe në institucionet dhe shërbimet publike.
3. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 1 i nenit 77, ndërsa me pikën 2 plotësohet paragrafi 2 i nenit 77 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XII
1. Kuvendi themelon Komitetin për Marrëdhënie Ndërmjet Bashkësive.
Komitetin e përbëjnë 19 anëtarë prej të cilëve nga shtatë anëtarë nga radhët e deputetëve maqedonas dhe shqiptarë të Kuvendit dhe nga një anëtarë nga radhët e deputetëve turq, vlleh, romë, serbë dhe boshnjakë. Në qoftë se ndonjëra nga bashkësitë nuk ka deputet, Avokati i Popullit, pas konsultimeve me përfaqësues relevantë të atyre bashkësive, do t’i propozojë anëtarët e tjerë të Komitetit.
Kuvendi i zgjedh anëtarët e Komitetit.
Komiteti shqyrton çështje nga marrëdhëniet ndërmjet bashkësive në Republikë dhe jep mendime dhe propozime për zgjidhjen e tyre.
Kuvendi është i detyruar t’i shqyrtojë mendimet dhe propozimet e Komitetit dhe të merr vendime lidhur me to.
Në rast të kontestit lidhur me zbatimin e procedurës për votim në Kuvend, të përcaktuar me nenin 69 paragrafin 2, Komiteti vendos me shumicën e votave të anëtarëve, për atë se a do të zbatohet procedura.
2. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet neni 78 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë dhe shlyhet alineja 7 e nenit 84 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XIII
Gjatë emërimit të tre anëtarëve, Presidenti do të sigurojë që përbërja e
Këshillit, si tërësi, në mënyrë përkatëse ta pasqyrojë përbërjen e popullatës
në Republikën e Maqedonisë.
Me pikën 1 të këtij amendamenti plotësohet paragrafi 2 i nenit 86 të
Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XIV
1. Tre prej anëtarëve zgjidhen me shumicë votash nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
2. Me këtë amendament plotësohet paragrafi 2 i nenit 104 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
AMENDAMENTI XV
1. Kuvendi i zgjedh gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese. Kuvendi zgjedh gjashtë gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve. Kuvendi zgjedh tre gjyqtarë me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë. Mandati i gjyqtarëve zgjat nëntë vjet, pa të drejtë rizgjedhjeje.
2. Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 109 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XVI
1. Vetadministrimi lokal rregullohet me ligj i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë. Ligjet për financimin lokal, zgjedhjet lokale, kufijtë komunalë dhe për Qytetin e Shkupit, nxirren me shumicën e votave nga deputetët e pranishëm, me ç’rast medoemos duhet
të ketë shumicë të votave nga deputetët e pranishëm të cilët u takojnë bashkësive që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
2. Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 5 i nenit 114 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XVII
1. Në njësitë e vetadministrimit lokal qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështje me rëndësi lokale, e veçanërisht në fushat e shërbimeve publike, urbanizmit dhe planifikimit rural, mbrojtjes së mjedisit jetësor, zhvillimit ekonomik lokal, financimit lokal, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, arsimit, mbrojtjes shëndetësore dhe në fusha të tjera të përcaktuara me ligj.
2. Në Qytetin e Shkupit qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështje me rëndësi për Qytetin e Shkupit, e veçanërisht në fushat e shërbimeve publike, urbanizmit dhe planifikimit rural, mbrojtjes së mjedisit jetësor, zhvillimit ekonomik lokal, financimit lokal, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, arsimit, mbrojtjes shëndetësore dhe në fusha të tjera të përcaktuara me ligj.
3. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 1 i nenit 115 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë, ndërsa me pikën 2 zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 117 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XVIII
1. Për vendimin mbi ndryshimin e Preambulës, neneve të vetadministrimit lokal, nenit 131, cilësdo dispozitë që ka të bëj me të drejtat e pjesëtarëve të bashkësive, përfshirë veçanërisht nenet 7, 8, 9, 19, 48, 56, 69, 77, 78, 86, 104 dhe 109, si dhe për vendimin për shtimin e çfarëdo dispozite të re, që ka të bëjë me përmbajtjen e atyre dispozitave dhe neneve, do të jetë e nevojshme shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
2. Me këtë Amendament shtohet paragrafi i ri 4 të nenit 131 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
Në mbështetje të nenit 131 paragrafit 5 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 26 dhjetor 2003, miratoi
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMANDAMENTIT XIX TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallet amendamenti XIX i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, të cilin e miratoi Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më datë 26 dhjetor 2003.
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër 07-6601/1 26 dhjetor 2003 MAQEDONISË, Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TE REPUBLIKËS SË
dr. Lupço Jordanovski
AMENDAMENTI XIX I KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Ky amendament është pjesë përbërëse e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë dhe hyn në fuqi me ditën e shpalljes së tij.
AMENDAMENTI XIX
1. Garantohet liria dhe pacenueshmëria e letrave dhe e të gjitha formave të tjera të komunikimit.
Vetëm në bazë të vendimit të gjykatës, në kushte dhe në procedurë të përcaktuara me ligj, mund të bëhet përjashtim nga e drejta e pacenueshmërisë së letrave dhe të gjitha formave të tjera të komunikimit, nëse kjo është e domosdoshme me qëllim të pengimit ose zbulimit të veprave penale, me qëllim të zhvillimit të procedurës penale ose kur atë e kërkojnë interesat e sigurisë dhe të mbrojtjes së Republikës.
Ligji nxirret me shumicën e dy të tretave të votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 17 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMENDAMENTEVE XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX DHE XXX TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallen amendamentet XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX dhe XXX të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, të cilat Kuvendi i Republikës së Maqedonisë i miratoi në seancën e mbajtur më datë 7 dhjetor 2005.
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër 07-4542/1 7 dhjetor 2005 Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TE REPUBLIKES SE MAQEDONISE,
dr. Lupço Jordanovski
Që kjo është autentike me origjinalin, pohon:
ZËVENDËSSEKRETARI I PËRGJITHSHËM I KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Felek Kasami
AMENDAMENTET XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXIX DHE XXX
Këto amendamente janë pjesë përbërëse të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë dhe hyjnë në fuqi me ditën e shpalljes së tyre.
AMENDAMENTI XX
1. Për kundërvajtje të përcaktuara me ligj, sanksion mund të shqiptojë organi i administratës shtetërore ose organizata dhe organi tjetër që kryen autorizime publike.
Kundër vendimit të formës së prerë për kundërvajtje, garantohet mbrojtja gjyqësore në kushte dhe në procedurë të rregulluar me ligj.
2. Me këtë amendament plotësohet neni 13 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXI
1. Garantohet e drejta e ankesës kundër vendimeve të miratuara në procedurë të
shkallës së parë para gjykatës.
E drejta e ankesës ose lloji tjetër i mbrojtjes juridike kundër akteve juridike të
veçanta, të nxjerra në procedurë të shkallës së parë para organit të administratës shtetërore, ose organizatës dhe organit tjetër që kryen autorizime publike, rregullohet me ligj.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 15 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXII
Propozon dy anëtarë të Këshillit Gjyqësor të Republikës së Maqedonisë
Me këtë amendament zëvendësohet alineja 5 e nenit 84 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë
AMENDAMENTI XXIII
Kryeministri gëzon imunitet. Për imunitetin e tij vendos Kuvendi.
Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 3 i nenit 89 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXIV
Propozon Prokuror Publik të Republikës së Maqedonisë me mendim paraprak
të Këshillit të Prokurorëve Publikë;
Me këtë amendament zëvendësohet alineja 12 e nenit 91 të Kushtetutës së
Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXV
1. Pushtetin gjyqësor e ushtrojnë gjykatat.
Gjykatat janë të mëvetësishme dhe të pavarura. Gjykatat gjykojnë në bazë të Kushtetutës e të ligjeve dhe të marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën.
Ndalohen gjykatat e jashtëzakonshme.
Llojet, kompetencat, themelimi, suprimimi, organizimi dhe përbërja e gjykatave, si dhe procedura para tyre, rregullohen me ligj, i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
2. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet neni 98 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXVI
1. Gjyqtarit i pushon funksioni i gjyqtarit:
- nëse atë e kërkon vet;
- nëse e humb përgjithmonë aftësinë për ushtrimin e funksionit të gjyqtarit, të
cilën e verifikon Këshilli Gjyqësor i Republikës së Maqedonisë;
- nëse i plotëson kushtet për pension pleqërie;
- nëse është dënuar me aktgjykim të plotfuqishëm gjyqësor për vepër penale me
dënim të pakusht me burg me më së paku gjashtë muaj, dhe
- nëse është zgjedhur ose emëruar në funksion tjetër publik, përveçse kur
funksioni i gjyqtarit pezullohet në kushte të përcaktuara me ligj. Gjyqtari shkarkohet:
- për shkak të shkeljes së rëndë disiplinore që e bën të padenjë për ushtrimin e
funksionit të gjyqtarit të përcaktuar me ligj, dhe
- për shkak të ushtrimit joprofesional dhe të pandërgjegjshëm të funksionit të
gjyqtarit në kushte të përcaktuara me ligj.
2. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 3 i nenit 99 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXVII
1. Gjyqtari nuk mund të merret në përgjegjësi penale për mendimin e shprehur dhe
për votën e dhënë me rastin e marrjes së vendimeve gjyqësore.
Gjyqtari nuk mund të arrestohet pa pëlqimin e Këshillit Gjyqësor të Republikës së
Maqedonisë, përveç nëse është kapur në kryerje e sipër të veprës penale për të cilën është përcaktuar dënim me burg në kohëzgjatje prej së paku pesë vjet.
2. Funksioni i gjyqtarit nuk pajtohet me anëtarësimin në parti politike ose me ushtrimin e funksionit ose profesionit tjetër publik të përcaktuar me ligj.
3. Me pikën 1 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 100 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë, ndërsa me pikën 2 të këtij amendamenti zëvendësohet paragrafi 3 i nenit 100 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXVIII
1 . Këshilli Gjyqësor i Republikës së Maqedonisë është organ i mëvetësishëm dhe
i pavarur i gjyqësisë. Këshilli e siguron dhe e garanton mëvetësinë dhe pavarësinë e pushtetit gjyqësor.
Këshillin e përbëjnë pesëmbëdhjetë anëtarë.
Sipas funksionit anëtarë të Këshillit janë: Kryetari i Gjykatës Supreme të Republikës së Maqedonisë dhe Ministri i Drejtësisë.
Tetë anëtarë të Këshillit i zgjedhin gjyqtarët nga radhët e tyre. Tre nga anëtarët e zgjedhur janë pjesëtarë të bashkësive të cilët nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë, me з’rast do të respektohet përfaqësimi adekuat dhe i drejtë i qytetarëve të cilët u takojnë të gjitha bashkësive.
Tre anëtarë të Këshillit i zgjedh Kuvendi i Republikës së Maqedonisë me shumicën e votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve, me ç’rast medoemos duhet të ketë shumicë të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve të cilët u takojnë bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
Dy anëtarë të Këshillit i propozon Presidenti i Republikës së Maqedonisë, ndërsa zgjedhjen e bën Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, prej të cilëve njëri është pjesëtar i bashkësive të cilat nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë.
Anëtarët e Këshillit që i zgjedh Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, përkatësisht që i propozon Presidenti i Republikës së Maqedonisë janë nga radhët e profesorëve universitarë të drejtësisë, avokatëve dhe juristëve të tjerë të shquar.
Mandati i anëtarëve të zgjedhur të Këshillit zgjatë gjashtë vjet, me të drejtë edhe për një zgjedhje.
Kushtet dhe procedura për zgjedhjen, si dhe bazat dhe procedura për pushimin e funksionit dhe shkarkimin e anëtarit të Këshillit rregullohen me ligj.
Funksioni anëtar i zgjedhur i Këshillit nuk pajtohet me anëtarësimin në parti politike ose me ushtrimin e funksioneve dhe profesioneve të tjera publike të përcaktuara me ligj.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 104 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXIX 1. Këshilli Gjyqësor i Republikës së Maqedonisë:
- zgjedh dhe shkarkon gjyqtarë dhe gjyqtarë porotë;
- verifikon pushimin e funksionit të gjyqtarit;
- zgjedh dhe shkarkon kryetarët e gjykatave;
- ndjek dhe vlerëson punën e gjyqtarëve;
- vendos për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve;
- vendos për heqjen e imunitetit të gjyqtarëve;
- propozon dy gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë
nga radhët e gjyqtarëve; dhe
- kryen punë të tjera të përcaktuara me ligj.
Gjatë zgjedhjes së gjyqtarëve, gjyqtarëve porotë dhe kryetarëve të gjykatave do tërespektohet përfaqësimi adekuat dhe i drejtë i qytetarëve të cilët u takojnë të gjitha bashkësive.
Këshilli për punën e tij i paraqet raport vjetor Kuvendit të Republikës së Maqedonisë, forma, përmbajtja dhe mënyra e miratimit të të cilit rregullohen me ligj.
2. Me këtë amendament zëvendësohet neni 105 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë dhe shlyhet alineja 15 e paragrafit 1 të nenit 68 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
AMENDAMENTI XXX
1. Prokuroria Publike funksionet e veta i ushtron në bazë të Kushtetutës e tëligjeve dhe të marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën.
Funksionin e prokurorisë publike e ushtrojnë Prokurori Publik i Republikës së Maqedonisë dhe prokurorët publikë.
Kompetencat, themelimi, suprimimi, organizimi dhe funksionimi i Prokurorisë Publike rregullohet me ligj, i cili nxirret me shumicë prej dy të tretave të votave nga numri i përgjithshëm i deputetëve.
Prokurorin Publik të Republikës së Maqedonisë e emëron dhe e shkarkon Kuvendi i Republikës së Maqedonisë me kohëzgjatje prej gjashtë vitesh me të drejtë rizgjedhjeje.
Prokurorët publikë i zgjedh Këshilli i Prokurorëve Publikë pa kufizim të kohëzgjatjes së mandatit.
Gjatë zgjedhjes të prokurorëve publikë do të respektohet përfaqësimi adekuat dhe i drejtë i qytetarëve të cilët u takojnë të gjitha bashkësive.
Për shkarkimin e prokurorëve publikë vendos Këshilli.
Kompetencat, përbërja dhe struktura e Këshillit, mandati i anëtarëve të tij, si dhe bazat dhe procedura për pushimin dhe shkarkimin e anëtarit të Këshillit rregullohen me ligj.
Bazat dhe procedura për pushimin dhe shkarkimin e Prokurorit Publik të Republikës së Maqedonisë dhe të prokurorëve publikë rregullohet me ligj.
Funksioni Prokuror Publik i Republikës së Maqedonisë dhe prokuror publik nuk pajtohet me anëtarësimin në parti politike ose me ushtrimin e funksioneve dhe profesioneve të tjera publike të përcaktuara me ligj.
Ndalohet organizimi dhe veprimi politik në Prokurorinë Publike.
2 Me këtë amendament zëvendësohen paragrafët 2 dhe 3 të nenit 106 të Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë dhe shlyhet neni 107 i Kushtetutës së Republikës të Maqedonisë.
Në mbështetje të nenit 131 paragrafit 5 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 9 janar 2009, miratoi
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMANDAMENTIT XXXI TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallet amendamenti XXXI i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, të cilin Kuvendi i Republikës së Maqedonisë e miratoi në seancën e mbajtur më datë 9 janar 2009.
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër _______ 9 janar 2009 Shkup
KRYETAR
I KUVENDIT TE REPUBLIKES SE MAQEDONISE,
Trajko Veljanoski
Që kjo është autentike me origjinalin, pohon: ZËVENDËSSEKRETARI I PËRGJITHSHËM
I KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË Vjekosllav Angjelovski
AMENDAMENTI XXXI I KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Ky amendament është pjesë përbërëse e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë dhe hyn në fuqi me ditën e shpalljes së tij.
AMENDAMENTI XXXI
1. Për President është zgjedhur kandidati që ka fituar shumicën e votave të zgjedhësve që kanë votuar, nëse kanë votuar më shumë se 40% të zgjedhësve.
2. Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 5 i nenit 81 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
Në mbështetje të nenit 131 paragrafit 5 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë, në seancën e mbajtur më 12 prill 2011, merr
VENDIM
PËR SHPALLJEN E AMENDAMENTIT XXXII TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Shpallet Amendamenti XXXII i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë që Kuvendi i Republikës së Maqedonisë e miratoi në seancën e mbajtur më 12 prill 2011
KUVENDI I REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Numër 07-2055/1 12 prill 2011 Shkup
KRYETAR
I KUVENDI TË REPUBLIKËS SË
MAQEDONISË Trajko Veljanoski, d.v.
Që kjo është autentike me origjinalin, pohon:
ZËVENDËSSEKRETARI I PËRGJITHSHËM I KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË Vjekosllav Angjelovski
AMENDAMENTI XXXII I KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË
Ky amendament është pjesë përbërëse e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë dhe hyn në fuqi në ditën e shpalljes së tij
AMENDAMENTI XXXII
1. Shtetasit të Republikës së Maqedonisë nuk mund t'i hiqet shtetësia, as nuk mund të dëbohet nga Republika e Maqedonisë. Shtetasi i Republikës së Maqedonisë nuk mund t'i dorëzohet shtetit tjetër, përveçse në bazë të Marrëveshjes së ratifikuar ndërkombëtare, me vendim gjyqësor.
2. Me këtë amendament zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.