ECHR case of 12 April 2018 – the Bektashi community and others against the Republic of Macedonia

CASE OF BEKTASHI COMMUNITY AND OTHERS v. THE FORMER YUGOSLAV REPUBLIC OF MACEDONIA

FIRST SECTION

(Applications nos. 48044/10; 75722/12 and 25176/13)

JUDGMENT
STRASBOURG
12 April 2018

This judgment will become final in the circumstances set out in Article 44 § 2 of the Convention. It may be subject to editorial revision.
In the case of Bektashi Community and Others v. the former Yugoslav Republic of Macedonia,
The European Court of Human Rights (First Section), sitting as a Chamber composed of:
Linos-Alexandre Sicilianos, President,
Aleš Pejchal,
Krzysztof Wojtyczek,
Ksenija Turković,
Pauliine Koskelo,
Tim Eicke,
Jovan Ilievski, judges,
and Abel Campos, Section Registrar,
Having deliberated in private on 20 March 2018,
Delivers the following judgment, which was adopted on that date:

PROCEDURE

1. The case originated in three applications (nos. 48044/10, 75722/12 and 25176/13) against the former Yugoslav Republic of Macedonia lodged with the Court under Article 34 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms ("the Convention") by the Bektashi Community ("the applicant association"), a religious association that was not recognised at national level, Mr E. Brahimaj ("the first applicant") and Mr A. Sulejmani ("the second applicant") on 14 August 2010, 8 June 2012 and 25 January 2013 respectively. The first applicant is an Albanian national and lives in Tetovo in the former Yugoslav Republic of Macedonia. He is a religious practitioner and a member of the applicant association who holds the highest position in the hierarchy of the community. The second applicant is a Macedonian national and lives in Gostivar in the former Yugoslav Republic of Macedonia. He is a member and representative of the applicant association.

2. The applicants were represented by Mr A. Godžo and Mr D. Godžo, lawyers practising in Ohrid. The Macedonian Government ("the Government") were initially represented by their Agent, Mr K. Bogdanov, later succeeded by Ms D. Djonova.

3. The Albanian Government did not make use of their right to intervene in the proceedings (Article 36 § 1 of the Convention).

4. The applicants complained, in particular, that the domestic courts had refused to allow the applicant association to retain its status as a religious organisation and allow its application for re-registration. They also complained that an oral hearing had not been held in the impugned proceedings.

5. On 25 August 2014 the above complaints were communicated to the respondent Government and the remainder of the applications was declared inadmissible pursuant to Rule 54 § 3 of the Rules of Court.

THE FACTS

I. THE CIRCUMSTANCES OF THE CASE

A. Background to the case

6. The Bektashi Order has existed and practised its religion in the respondent State for many centuries. The applicant association's headquarters were at the "Teke Sersem Ali-Harabati Baba" in Tetovo. Until the applicant association was refused registration in 2010 (see paragraphs 23-33 below), it practised its religion in full compliance with the relevant legislation applicable at the time. In the past, it was also known under the name "Islamic Bektashi Community".
B. Procedure for registration of the applicant association under the Religious Communities and Groups Act 1997 ("the 1997 Act")

7. On 31 July 1997 the Religious Communities and Groups Act ("the 1997 Act") entered into force. It repealed the Legal Status of Religious Communities Act 1977 ("the 1977 Act") and provided that the Commission for Religious Communities and Groups (Комисија за односи со верските заедници и религиозните групи - "the Commission") would be responsible for dealing with religious matters, which up until then had been the responsibility of the Ministry of the Interior ("the Ministry").

8. On 25 August 1997 the Commission requested that the applicant association submit a copy of its application (копија од пријавата) to be listed in the register of the Ministry and the related certificate of registration (потврда за постојано пријавување) so that it could "transfer (into its register) the religious communities and groups of which the Ministry of the Interior had been notified (пријавени)" (section 35 of the 1997 Act, see paragraph 37 below).

9. On 4 September 1997 the applicant association (under the name "Islamic Bektashi Community" in Tetovo) contacted the Ministry, seeking a copy of all relevant documents related to its application submitted in 1993. According to the applicant association, on 16 September 1997 it forwarded to the Commission all the documents obtained from the Ministry save for the certificate, which had never been issued.

10. At the request of the applicant association, on 1 March 1999 the Ministry issued a certificate (потврда) attesting that on 17 February 1993 the applicant association (under the name "Islamic Bektashi Community" in Tetovo) had submitted an "application for registration" (барање за регистрација) and other relevant documents. On 5 April 1999 the applicant association forwarded the certificate to the Commission. No information was provided as to the follow-up procedure, if any, concerning the Commission's request for the applicant association to be registered under section 35 of the 1997 Act.

11. On 23 June 2000 the Commission issued a certificate ("the 2000 certificate"), attesting that on 13 June 2000 the applicant association had filed "an application (пријава) in accordance with the 1997 Act". The certificate further stated:
"Since the statutory conditions are met, the Bektashi Community of the Republic of Macedonia is listed (пријавена)."

12. By a decision of 18 July 2000, the State Statistics Office specified the applicant association's main activities ("the activities of religious organisations"), its headquarters (the "Arabati Baba" site); and attributed corresponding indexes and business codes.

13. In a letter of 13 June 2002 sent to a trial court regarding unrelated proceedings, the Commission confirmed that "the Bektashi Community of the Republic of Macedonia [had been] registered (регистрирана) ..."

14. In 2003 a local non-governmental organisation ("the Macedonian Centre for International Cooperation") published the "Directory of Religious Communities in Macedonia", which included the religious entities recorded in the Commission's register. The applicant association was listed on the basis of the 2000 certificate.

15. On 20 February 2007 the Commission authorised the first applicant to carry out "religious ceremonies and rituals on authorised premises of the Bektashi Community of the Republic of Macedonia".
C. Proceedings for recognition and continuation of legal status as a religious community ("the recognition proceedings")

16. On 28 September 2007 the Legal Status of Churches, Religious Communities and Religious Groups Act 2007 ("the 2007 Act") entered into force. It came into operation on 1 May 2008 (section 36). It specified that the Skopje Court of First Instance ("the registration court") would be competent to deal with religious matters (section 11). It also provided that the Commission would transfer all documents regarding the existing religious entities recorded in its register to the registration court. All religious organisations registered by the Commission up until 1998 could retain their existing legal personality and status.

17. On 10 June 2008 the applicant association, represented by a local lawyer, requested information from the Commission about its status. In reply the Commission stated that it had only been required to transfer to the registration court information regarding existing religious communities registered up until 1998. Since it had only been notified about the applicant association in 2000, the latter should have made an application for re-registration in the Single Court Register ("the court register") in accordance with the 2007 Act.

18. On 4 June 2009 the applicant association requested, under section 35 of the 2007 Act, that the registration court recognise its continuing legal status and record it in the court register.

19. On 2 October 2009 the registration court dismissed the applicant association's request. Referring to section 35(1) of the 1997 Act, it held that "[the Commission] had been obliged (должнa) to transfer to its register the religious communities and groups of which the Ministry had been notified up until the 1997 Act had entered into force. However, since the applicant association had not given notice to the Ministry, at the time, it had not been transferred to the Commission's records, as provided for in that provision."

20. It further established that in June 2000 the applicant association had given notice to the Commission, which the latter had acknowledged with the 2000 certificate. That practice had been in compliance with decision U.br.223/97 of December 1998 (see paragraph 42 below), in which the Constitutional Court had declared unconstitutional the statutory provisions which had provided for registration of new religious entities conferring on them legal status.

21. The court also established that the applicant association had never been recorded (запишан) and registered (регистрирана) by the Commission either before 1998, as required under section 35(2) of the 2007 Act, or up until the 2007 Act had entered into force. The applicant association had only given notice (пријавена) to the Commission in 2000. Consequently, the Commission had not been required, as specified in section 35(1) of the 2007 Act, to transfer the data "recorded in its register" to the registration court. That requirement concerned only registered religious organisations and not entities which were listed by the Commission. The court concluded that the applicant association had never obtained the legal status it sought to have recognised in the request.

22. On 18 February 2010 the Skopje Court of Appeal ("the Court of Appeal") dismissed an appeal by the applicant association and upheld the established facts and reasoning given by the registration court.
D. Proceedings for registration under the 2007 Act ("the registration proceedings")
1. Proceedings before the registration authorities

23. On 22 November 2010 the applicant association, represented by local lawyers authorised to act on its behalf by the second applicant, filed an application for registration in the court register as "Bektashi Religious Community of the Republic of Macedonia". It also enclosed several documents, including a description of the doctrinal sources. On 30 November 2010 the registration court requested further documents to complete the application. The applicant association submitted the requested documents.

24. On 20 December 2010 the court refused to register the applicant association on the following grounds: (a) the name "Bektashi" had already been used by another religious entity registered in the court register; (b) the doctrinal sources were the same as the doctrinal sources of another already registered religious entity; and (c) the applicant association had not submitted proof of ownership of the "Arabati Baba" site in Tetovo, indicated as its headquarters in the application for registration.

25. The applicant association appealed against this decision and asked the Court of Appeal to hold a public hearing.

26. At a hearing held in private on 14 April 2011, the court allowed the applicant association's appeal and quashed the lower court's decision as it had not specified which registered religious entity used the name "Bektashi" or which statutory provision forbade the use of identical doctrinal sources by multiple religious communities and groups. Furthermore, there was no statutory provision under which an application for registration could be refused owing to lack of proof of ownership of the headquarters of a religious community.

27. On 27 May 2011 the registration court again refused to register the applicant association as its intended name contained the term "Bektashi", which had already been used by another religious entity, namely the "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia" registered in the court register on 10 September 2010. The court stated that "the existing Act [did] not allow for the registration of a new religious entity under a name that [had] already been recorded in the register for another registered religious entity". Furthermore, its doctrinal sources were no different from the doctrinal sources of the Islamic Religious Community, which had existed for centuries and which had been registered in the court register on 14 November 2008. As to the doctrinal sources as described by the applicant association, the court stated as follows:
"... [they consist of] the Islamic religion and the teaching of the Holy Koran, which is supplemented and interpreted by the knowledge and practices of prophet Mohamed and Imam Ali, the Holy Ehlibeyt (the prophet's family) and the Holy Journey of Haji Bektash Veli ... it is about the sources of the Islamic religion, for which there is already a registered religious community ... whose teaching includes the Koran and the practices of Mohamed Aleyhisselam. According to Islamic teaching, Ali was his son-in-law and a member of the family (or ehlibeyt), the fourth elected caliph who ruled the Islamic state, and Haji Bektash Veli was the founder of the Bektashi Order of Islam and one of the prominent Islamic philosophers. In other words, the doctrinal sources of [the applicant association] are not at all different from the doctrinal sources of the ... Islamic Religious Community ...
In the court's opinion, the doctrinal sources are to be regarded as official insignia of a church, religious community or group within the meaning of section 10(1) of the 2007 Act. It would be a violation of [that provision] if they did not differ i.e. did not have specific characteristics, elements that were different from the doctrinal sources of the teachings of an already registered [religious entity]."

28. In such circumstances, the court held that the "substantive conditions" for registration of the applicant association in the court register had not been fulfilled. Accordingly, it refused its application for registration under section 16 of the 2007 Act (see paragraph 38 below).

29. The applicant association challenged the grounds on which the registration court had based the refusal of registration. It argued that there was no other religious entity registered under the same name. In this connection, it submitted that there were six registered religious entities that contained the term "Christian" in their name and two registered entities that used the term "Islamic". The intention of the 2007 Act was not to ban the use of terms that had a generic and not exclusive meaning. Otherwise, it would mean that the law would only allow the registration of one religious entity containing the term Christian, Islamic, Bektashi, Jewish, Tarikat, Buddhist, Zen or Zoroastric. It also argued that it had sought registration as a religious community, as opposed to "Ehlibeyt Bektashi", which was registered as a religious group. Its intended name was substantially different from the name of that entity; it had existed for decades and centuries, as was evident from the directory and correspondence with various State institutions. As regards the doctrinal sources, it argued that they could not be regarded as official insignia within the meaning of section 10(1) of the 2007 Act. Doctrinal sources could be identical for multiple religious entities (as the Bible was common for Orthodox Christians and Catholics, and the Koran was common for the Islamic Religious Community, the Bektashi Order and Shia or Sunni Muslims). They were of an ideological nature and were not constant, nor could they be interpreted in that way. Official insignia concerned symbols (crosses, crescents, graphic symbols), a flag or a totem that represented something. In this connection, it stated that the interpretation which the court had given regarding its doctrinal sources, namely that they were identical to the doctrinal sources of all Islamic teaching, was wrong. The mere fact that the court had interpreted its doctrinal sources implied that the State was not separated from religion. Furthermore, if that interpretation had been based on some material, it had not been communicated to the applicant association. Nor had it been given the opportunity to present its views at a public hearing. In this connection, it requested that the Court of Appeal hold a public hearing. Lastly, it complained that the refusal of registration was discriminatory.

30. At a hearing held in private on 17 November 2011, the court dismissed the appeal and upheld the lower court's decision. It held that although the intended name of the applicant association was not entirely identical to the name of the "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia", it contained the term "Bektashi", which was "decisive and represented a synonym for the religious entity". Consequently, the registration of the applicant association could create confusion among the believers. The Court of Appeal made no mention as to the lower court's findings regarding the doctrinal sources of the applicant association. It accordingly held that section 16 of the 2007 Act had been correctly applied.
2. Proceedings before the Constitutional Court

31. On 20 February 2012 the applicant association and the second applicant (and two other individuals) lodged a constitutional appeal with the Constitutional Court complaining that they had been discriminated against contrary to Article 110 § 3 of the Constitution. They summarised the factual background described above and reiterated the arguments raised in the appeal against the court's decision of 27 May 2011 (see paragraph 29 above). They complained that the use of the term "Bektashi" could not be exclusive (like the use of "Christian" and "Islamic"). Furthermore, the registration of the "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia" implied that the domestic authorities had implicitly accepted that the doctrinal sources of that religious group were allegedly identical to the teaching of the Islamic Religious Community. They requested that the Constitutional Court hold a public hearing (јавна расправа) in accordance with section 55 of the Rules of Procedure of the Constitutional Court (see paragraph 41 below).

32. At a hearing held on 20 November 2012 in the absence of the parties, the Constitutional Court dismissed the constitutional appeal. The relevant parts of its decision (U.br.24/12) read as follows:
"... in the present case, the court considers that it should examine whether the refusal to register the Bektashi Religious Community violated freedom of religion and whether there are elements of discrimination on religious grounds.
As regards the first part of the question and having regard to section 9 of the Legal Status of Churches, Religious Communities and Religious Groups Act, it appears that registration in the Single Court Register is a requirement for a religious entity to obtain legal status, but it is not a precondition for religious ceremonies, rituals and prayers, which believers ... can hold irrespective of whether they are organised as a registered religious legal entity.
In the present case, having regard to the arguments put forward in the application and the established facts, it appears that the applicants, who define themselves as members of the Bektashi Community, have freely practised their religion for many years. They participate in public life, communicate with State bodies, and participate in religious gatherings and conferences. This leads to the conclusion that, although they are not formally registered under the [2007 Act], they can practise their religion freely and hold religious ceremonies in accordance with the Islamic religion, without any pressure or persecution. Consequently, the applicants' freedom of religion has not been violated.
In order to reply whether there are elements of discrimination in the dismissal of the application for registration of the Bektashi Religious Community, the Constitutional Court assesses whether the courts which decided in the registration proceedings ... gave sufficient reasons and whether the refusal to register the Bektashi Religious Community was based on relevant and reasonable grounds, namely whether the refusal of registration pursued a legitimate aim and whether there was a measure of proportionality between the means used and the aim pursued ..."

33. The court then referred to the grounds on which the registration court had based its decision and stated as follows:
"... the [registration] court refused to register the [applicant association] on two grounds: (1) the intended name of the [applicant association] contained the term 'Bektashi' which had been incorporated into the name of an already registered religious entity, the 'Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia' ... and (2) its doctrinal sources were the same as the doctrinal sources of an already registered religious entity, the Islamic Religious Community.
The refusal to register the [applicant association] was based on grounds specified by law ... which, in the court's view, was correctly applied. The [dismissal decision was based on] section 10(1) of [the 2007 Act] ...
The Constitutional Court endorses the findings of the first-instance court that the name and the doctrinal sources are official insignia of a religious entity and distinctive elements through which it is identified and recognised by the public ...
This particularly concerns smaller religious entities, namely [those] that ... manifest their distinctiveness through these two elements. Hence, equating the complainant [the applicant association] with another already registered religious entity can mislead the public, that is, it can confuse believers, which is at the same time itself a violation of their religious beliefs. It is not in dispute that the right of a religious entity to be registered should be secured in the context of freedom of religion, but nor should it violate the religious rights and feelings of the members of already registered religious entities.
... Each religious entity, church, religious community or group has the right to be distinct and be recognised in public by its identity. The absence of such [distinctiveness] or competition leads to confusion and misunderstanding by the public.[Such is the case] if there are multiple similar entities which are in competition, indefinite parallelism and division.
The aim of the statutory requirement for the name and official insignia of religious entities, including doctrinal sources, not to be identical (неидентичност на името и официјалните обележја) ... is to prevent confusion among believers, incorrect perceptions, and lawful indefinite division of same-faith believers in several religious communities or entities. In the court's view, these aims are legitimate and necessary in order to protect the freedoms and rights of others, to secure religious tolerance and prevent religious conflicts, as part of ensuring public safety, which is the responsibility of the State.
In view of the foregoing, the Constitutional Court considers that the refusal to register the Bektashi Religious Community did not violate [the applicants'] freedom of religion of the applicants, nor were they discriminated against on the basis of their religion."

II. RELEVANT DOMESTIC LAW AND PRACTICE

A. Relevant domestic law
1. Constitution

34. Under Article 110 §§ 1 and 3 of the Constitution, the Constitutional Court decides on the conformity of laws with the Constitution and safeguards the freedoms and rights of individuals and citizens concerning the freedom of belief, conscience, thought and public expression of thought; political association and activity and the prohibition of discrimination among citizens on the grounds of sex, race, religion or national, social or political affiliation.
2. Legal Status of Religious Communities Act 1977 (Official Gazette no. 39/77)

35. Under section 8(1) of the 1977 Act, founders of a religious community were required to give notice (поднесе пријава) to the Ministry within thirty days of the community being set up.

36. Under section 9 of the Act religious communities had legal status.
3. Religious Communities and Groups Act 1997 (Official Gazette no. 35/1997)

37. Section 35 of the 1997 Act provided that the Commission would transfer to its register, within a month of the Act entering into force, the religious communities and groups of which the Ministry had been notified (пријавени). Existing religious communities and groups were obliged to bring their activity into conformity with the 1997 Act within six months of it entering into force (31 July 1997).

38. The 1997 Act repealed the 1977 Act (section 36).
4. Legal Status of Churches, Religious Communities and Religious Groups Act (Official Gazette. no.113/2007)

39. The relevant provisions of the 2007 Act, which repealed the 1997 Act (section 36), read as follows:
Section 2
"(1) A church, religious community or religious group is a voluntary association of physical persons exercising their freedom of religion through their religious conviction and doctrinal sources ..."
Section 9
"(1) Churches, religious communities and religious groups are registered in the Single Court Register ... and thus obtain legal status
...
(3) A church, religious community or religious group may be entered in the register only if that church, religious community or religious group has not already been registered."
Section 10
"(1) The name and insignia (официјални обележја) of any new church, religious community or religious group should be different from the names and insignia of other already registered churches, religious communities or religious groups ..."
Section 11
"(1) The Skopje Court of First Instance shall administer the Single Court Register regarding churches, religious communities and religious groups ..."
Section 12
"(1) Registration in the register is carried out on the basis of an application.
(2) The following documents shall be enclosed with an application for registration [of a religious entity]: the minutes of the constituent assembly; the founding decision; its Charter concerning its status, organisation and operation; a description of its doctrinal sources; a decision authorising a responsible person to act on behalf of and represent the church, religious community or religious group; and a certificate of nationality concerning the founders and the person who represents the [religious entity].
(3) Churches, religious communities and religious groups are all required to appoint someone to submit an application for registration within thirty days of adoption of the founding decision.
(4) If all the documents listed in subsection (1) of this provision are not enclosed with the application, the court with jurisdiction shall invite the applicant to submit the requested documents within fifteen days or risk the application being rejected."
Section 13
"(1) The founding decision shall specify the following ..."
Section 14
"If the conditions specified in sections 12 and 13 above are fulfilled, the registration court shall within eight days of submission of the application for registration record a church, religious community or group in the Single Court Register."
Section 16
"(1) If the substantive conditions specified under this Act for registration of a church, religious community or group are not fulfilled, the court shall refuse the application for registration.
..."
Transitional and final provisions
...
Section 35
"(1) [The Commission] shall submit to the [registration court], within sixty days of the 2007 Act coming into operation (1 May 2008), relevant information and documents regarding the existing churches, religious communities and religious groups recorded in its register (запишани во нејзиниот регистар).
(2) All churches, religious communities and religious groups registered (регистрирани) by [the Commission] up to and including 1998 may retain their existing legal personality and status and the relevant information shall be recorded in the Single Court Register within the time-limit specified in subsection 1 above."

40. Sections 18, 21, 22 and 30 concern religious rituals and ceremonies and the right of churches, religious communities and religious groups to carry out religious teachings and establish religious schools and humanitarian, cultural, social, health, charitable and other institutions in accordance with the procedures and under the conditions specified by law.
5. Rules of Procedure of the Constitutional Court (Official Gazette no. 70/1992)

41. Under section 55(1) and (2) of the Rules of Procedure of the Constitutional Court, proceedings regarding the protection of human rights and freedoms are, as a rule, to be decided following a public hearing, to which the following are invited to attend: the parties to the proceedings, the Ombudsman, and other persons and representatives of institutions, if necessary.
B. Relevant practice of the Constitutional Court

42. On 24 December 1998 the Constitutional Court declared unconstitutional several provisions of the 1997 Act, including sections 13 and 14. Section 13 provided that religious groups had to be registered by the Commission. Section 14 provided that religious communities and groups obtained legal status following registration. The court held that those provisions violated freedom of religion and were in conflict with the principle of separation between the State and religion (U.br.223/97).

III. RELEVANT INTERNATIONAL MATERIALS

Opinion No. 424/2007 of the European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), 13 March 2007

43. The Opinion reflects the views of the Venice Commission regarding the draft Act 2007, as it stood at the time. The most relevant parts read as follows:
"46. Pluralism is 'indissociable from a democratic society within the meaning of the Convention.' Religious freedom involves freedom to manifest one's religion in private and in community with others and this is especially relevant to the question of registration of churches, communities and groups. Whilst it may in certain circumstances be necessary to restrict freedom of manifestation of religion where several religions co-exist so as to 'ensure that everyone's beliefs are respected,' the state must remain neutral and impartial and 'not ... remove the cause of tension by eliminating pluralism, but to ensure that the competing groups tolerate each other.' Assessment of the legitimacy of religious beliefs or 'favouring a particular leader or organs of a divided religious community' would constitute an infringement of the freedom of religion.
47. When regulating in the religious field, a State has to remain neutral and impartial ...
60. Moreover this draft would leave to a public authority - i.e. the Court in charge of the Register - the discretionary power to assess and compare similarities or differences between religious entities and consequently enter into theological questions. This would be considered under international understanding as an unnecessary interference of state bodies into the freedom of religion or belief ...
63. ... The drafters consider that the State has the duty to protect the public from confusion and therefore could refuse registration to any religious entity which would not sufficiently distinguish itself from already registered religious entities.
68. In draft Article 9.4 a religious entity cannot be registered if it has or uses 'the same or a name similar to an already registered church, religious community or religious' ...
69. Here again it is doubtful that these restrictions can be considered as lawful in the meaning of the strict requirement of Article 9.2 ECHR.
70. Protecting believers from confusion ... cannot be considered as sufficient."

THE LAW

I. JOINDER OF THE APPLICATIONS

44. The Court considers that, in accordance with Rule 42 § 1 of the Rules of Court, the applications should be joined, given their similar factual and legal background.

II. ALLEGED VIOLATIONS OF THE CONVENTION

45. The applicants complained under Articles 9, 11 and 14 of the Convention about the refusal of the domestic courts to recognise the applicant association as a religious entity in both the recognition and registration proceedings. They also alleged a violation of Article 6 of the Convention as no oral hearing had been held in either set of proceedings. Articles 6, 9, 11 and 14, in so far as relevant, read as follows:
Article 6
"1. In the determination of his civil rights and obligations ... everyone is entitled to a ... public hearing ... by [a] ... tribunal ..."
Article 9
"1. Everyone has the right to freedom of thought, conscience and religion; this right includes freedom to change his religion or belief and freedom, either alone or in community with others and in public or private, to manifest his religion or belief, in worship, teaching, practice and observance.
2. Freedom to manifest one's religion or beliefs shall be subject only to such limitations as are prescribed by law and are necessary in a democratic society in the interests of public safety, for the protection of public order, health or morals, or for the protection of the rights and freedoms of others."
Article 11
"1. Everyone has the right to freedom of peaceful assembly and to freedom of association with others, including the right to form and to join trade unions for the protection of his interests.
2. No restrictions shall be placed on the exercise of these rights other than such as are prescribed by law and are necessary in a democratic society in the interests of national security or public safety, for the prevention of disorder or crime, for the protection of health or morals or for the protection of the rights and freedoms of others. This Article shall not prevent the imposition of lawful restrictions on the exercise of these rights by members of the armed forces, of the police or of the administration of the State."
Article 14
"The enjoyment of the rights and freedoms set forth in [the] Convention shall be secured without discrimination on any ground such as sex, race, colour, language, religion, political or other opinion, national or social origin, association with a national minority, property, birth or other status."
A. Preliminary remarks

46. The Court considers that the applicants' complaints under this head should be analysed from the standpoint of Article 11 of the Convention read in the light of Article 9, because the central issue is the refusal of the respondent State to recognise the applicant association as a religious (legal) entity and its inability accordingly to act collectively in the religious sphere (see "Orthodox Ohrid Archdiocese (Greek-Orthodox Ohrid Archdiocese of the Peć Patriarchy" v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, no. 3532/07, § 61, 16 November 2017, and the references cited therein -"the OOA case").

47. It also notes that the applicants' grievances concern two separate decisions by which the national authorities refused to recognise the applicant association as a religious entity: the authorities' refusal to re-register the applicant association under the transitional provisions of the 2007 Act (the recognition proceedings), on the one hand, and their refusal to register it anew under the general rules (section 12) of the 2007 Act (the registration proceedings), on the other hand. The Court will examine both decisions together, given the fact that they are closely interrelated (the registration proceedings were a resulting consequence of the outcome of the recognition proceedings), except in so far as separate examination may be necessary.
1. Admissibility
(a) The victim status of the first and second applicants

48. Notwithstanding the absence of any objection by the Government as to the admissibility of the application regarding its compatibility ratione personae in so far as it concerns the first and second applicants, the Court considers necessary to address the issue of their standing under Article 34 of the Convention.

49. In this connection it observes that it may only receive applications from persons who claim themselves to be victims of a violation of the rights set forth in the Convention. The Court notes that the applicant association was the only party to both the recognition and registration proceedings (see paragraphs 17, 18, 23, 25 and 29 above). The national authorities, including the Constitutional Court, have accepted that it had the requisite standing. It was only in the proceedings upon the constitutional appeal that the second applicant complained in his own name. In the absence of any indication that the applicant association had no capacity to lodge the application with this Court, it considers that the individual applicants could not themselves claim to be victims of a violation resulting from the domestic authorities' refusal of re-registration, which affected only the applicant association as such (see Jehovah's Witnesses of Moscow v. Russia, no. 302/02, § 168, 10 June 2010 and Church of Scientology Moscow and others v. Russia (dec.), no. 18147/02, 28 October 2004). Similar considerations apply to the registration proceedings. Having regard to the fact that, as noted in paragraph 46 above, the principal issue before the Court is the domestic authorities' refusal to recognise the applicant association as a religious (legal) entity and the alleged resulting violation of its rights under Article 9, 11 and 14 of the Convention, the interests of the individual applicants will, in any event, in the Court's opinion, be sufficiently secured by a ruling on the case advanced by the applicant association.

50. It follows that the application, in so far as the first and second applicants are concerned, is incompatible ratione personae with the provisions of the Convention within the meaning of Article 35 § 3 (a) and must be rejected in accordance with Article 35 § 4.
(b) Non-exhaustion of domestic remedies regarding the recognition proceedings
(i) The parties' submissions

51. The Government argued that the application, as far as the recognition proceedings are concerned, should be declared inadmissible because the applicants had not lodged a constitutional appeal, which the Court had already accepted as an effective remedy that applicants, in principle, were required to exhaust. In this connection, they referred to the cases of Kosteski (no. 55170/00, 13 April 2006), Osmani and Others ((dec.), no. 50841/99, 11 October 2001), Vraniškoski ((dec.), no. 37973/05, 26 May 2009) and Šijakova and Others ((dec.), no. 67914/01, 6 March 2003), all against the former Yugoslav Republic of Macedonia. Any doubts by the applicants as to the effectiveness of that remedy did not release them from the obligation to exhaust that avenue of redress.

52. The applicants disagreed that a constitutional appeal had been available for their complaints under Articles 9 and 11. The outcome of the proceedings before the Constitutional Court in which they had challenged the domestic authorities' refusal to register the applicant association as a religious community under the 2007 Act (paragraphs 31-33 above) clearly demonstrated that that remedy, although available, would not have been effective for their grievances under Article 14 of the Convention.
(ii) The Court's consideration

53. The relevant Convention principles have been summarised in the Court's judgment in the case of Vučković and Others v. Serbia ((preliminary objection) [GC], nos. 17153/11 and 29 others, §§ 69-77, 25 March 2014). In particular, "the obligation to exhaust" requires an applicant to make normal use of remedies which are available and sufficient in respect of his or her Convention grievances. The existence of the remedies in question must be sufficiently certain not only in theory but in practice, failing which they will lack the requisite accessibility and effectiveness. It is incumbent on the Government claiming non-exhaustion to satisfy the Court that the remedy was an effective one, available in theory and in practice at the relevant time. Once this burden has been satisfied, it falls to the applicant to establish that the remedy advanced by the Government was in fact exhausted, or was for some reason inadequate and ineffective in the particular circumstances of the case, or that there existed special circumstances absolving him or her from this requirement (ibid., §§ 71 and 77).

54. Turning to the present case, the Court notes that the gist of the applicant association's complaints regarding the recognition proceedings was that the domestic courts had failed to recognise, after the 2007 Act had entered into force, its status as a religious entity that it had enjoyed under the previous legislation. Its main grievance was therefore that it had been unable to preserve that status so as to act collectively in the religious sphere. Accordingly, the Court will examine whether a constitutional appeal would have been an effective remedy that the applicant association should have used regarding the application of a legal provision, which prevented religious associations from maintaining that status unless they had been registered at least ten years before the 2007 Act entered into force (see paragraph 39 above).

55. In the OOA case, the Court expressed its concerns whether "any other (than the political) aspect of freedom of association, including the religious aspect, fell within the jurisdiction of the Constitutional Court" (cited above, § 71). It also noted the Constitutional Court's practice in 2009 to 2010, at the time when the recognition proceedings had been completed (see paragraphs 19 and 22 above), of declining jurisdiction to deal with appeals of an association or organisation through which individual members acted collectively in a field of mutual interest (ibid., § 70). Similarly, the Constitutional Court rejected constitutional appeals of individuals submitted in their name and on behalf of the non-registered religious associations with which they were associated. In so doing, it stated that it "ha[d] no jurisdiction to decide on the rights and interests of citizens in specific cases before administrative and judicial bodies ..."; that "[it] cannot rule on the request for the protection of human rights and freedoms in relation to specific final decisions of competent bodies"; and that "the [assessment of] the application of the law by the registration court ... was beyond its jurisdiction" (see ibid., §§ 20, 21, 36 and 55). Lastly, and more importantly, the Court observes that all those cases concerned registration proceedings (similar to the proceedings described in paragraphs 23-33 above) in which the competent authorities had refused to register a newly established religious association. The Government did not present any example of domestic case-law in support of their view that a constitutional appeal was an available and effective remedy in the present case. Consequently, the Government's non-exhaustion objection must be rejected.

56. The Court notes that the Government did not raise any other objection regarding the admissibility of the complaints under this head. It observes that this part of the application is not manifestly ill-founded within the meaning of Article 35 § 3 (a) of the Convention. No other ground for declaring it inadmissible has been established. It must therefore be declared admissible.
2. Merits
(a) Articles 9 and 11 complaints
(i) The parties' submissions

57. The applicants maintained that the domestic authorities had refused to recognise the applicant association as a religious entity in both sets of proceedings despite the fact that it had existed and operated for many years before the 2007 Act had entered into force. They argued that the interference with their rights under this head had not been in accordance with the law, had not pursued any legitimate aim and had not been necessary in a democratic society.

58. As regards the recognition proceedings, the Government confirmed that the applicant association had not been registered before 2000, but only listed by the Commission. That had been in compliance with the decision of the Constitutional Court that had set aside the requirement for religious entities to be registered (paragraph 42 above). They further stated that "in view of the new provisions, [the registration court had] transferred to the court register only the registered and not the listed religious entities. That explain[ed] [the applicant association's] obligation to apply for re-registration" Such was the practice concerning all non-registered religious entities of which the Commission had been only notified.

59. The Government accepted that in the registration proceedings, which had not involved an interpretation of the applicant association's doctrinal sources, the refusal of the domestic authorities to register the applicant association had amounted to an interference with the applicants' freedom of association and religion. However, that interference had been in accordance with the law and had pursued a legitimate aim, namely that of the protection of the rights and freedoms of others. Furthermore, it had been proportionate to the aim sought to be achieved and the reasons adduced by the authorities had been relevant and sufficient.
(ii) The Court's consideration
(α) General principles deriving from the Court's case-law

60. The relevant Convention principles have been summarised in the Court's judgment in the case of Jehovah Witnesses of Moscow and Others v. Russia (no. 302/02, §§ 99-101, 10 June 2010) and more recently in the case of Magyar Keresztény Mennonita Egyház and Others v. Hungary (nos. 70945/11 and 8 others, §§ 75-80, ECHR 2014 (extracts)).
(β) Application of these principles to the present case
- The recognition proceedings

61. The Court observes that in 2007 the respondent State enacted the 2007 Act, which provided that registration matters would shift from the Commission to the registration court following enactment of a new procedure for the registration of religious entities conferring on them legal status. As to the already existing religious entities, the 2007 Act required the Commission to transfer to the court register the registration files of all recorded religious organisations within a specified time-limit (see paragraph 39 above). The existing religious entities that did not fulfil the criteria specified in section 35(2) of the 2007 Act were not to be recorded in the court register and were automatically stripped of their status as religious associations by operation of law. They were accordingly required to apply to the registration court for individual recognition and registration as religious entities under the 2007 Act (see paragraphs 17 and 58 above).

62. The Court notes that, prior to the enactment of the 2007 Act, the applicant association lawfully operated as a recognised religious entity. It considers that in the present circumstances, in which the re-registration of the applicant association on the basis of section 35 of the 2007 Act was refused by the registration court, with the result that it lost its legal status as a fully-fledged religious community and became unable to continue exercising the rights of a religious organisation, there has been an interference with the applicant association's right to freedom of association taken in conjunction with its freedom of religion (see Moscow Branch of the Salvation Army v. Russia, no. 72881/01, § 71, ECHR 2006-XI, and Church of Scientology Moscow v. Russia, no. 18147/02, § 84, 5 April 2007). The autonomous existence of the applicant association, and hence the collective exercise of religion, was undeniably affected by the impugned measure (see Magyar Keresztény Mennonita Egyház and Others, cited above, §§ 55 and 83).

63. It must therefore determine whether the interference satisfied the requirements of paragraph 2 of Articles 9 and 11, that is, whether it was "prescribed by law" and pursued one or more legitimate aims and was "necessary in a democratic society" (see Metropolitan Church of Bessarabia and Others v. Moldova, no. 45701/99, § 106, ECHR 2001-XII).

64. It can be seen from the judgments of the domestic courts that the applicant association was refused re-registration as a religious organisation by reference to section 35 of the 2007 Act (see paragraph 19 above). The Court is therefore prepared to accept that the interference in question was "prescribed by law".

65. Accordingly, the ground for refusing re-registration of the applicant association was purely formal, notably that it had not been registered by the Commission as a religious entity prior to 1998, but only listed in 2000. The Government omitted to indicate any legitimate aim which this formal restriction may have pursued. Nor did the domestic authorities make any such mention in the recognition proceedings. Furthermore, the Government did not identify any "pressing social need" which the impugned interference served. In the Court's view, exclusive reliance on such a formal ground, without reference being made to any reason related to the applicant association's operation before the 2007 Act had entered into force, can hardly appear justified in respect of religious associations which are long established in the country and familiar to the competent authorities, as is the case with the applicant association (see paragraphs 10-15 and 32 above, Kimlya and Others v. Russia, nos. 76836/01 and 32782/03, § 100, ECHR 2009, and Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others v. Austria, no. 40825/98, § 98, 31 July 2008). In addition, those findings appear to have overlooked the fact that the applicant association had notified the Ministry of its existence in 1993 (see paragraph 10 above). As stated by the registration court, had that been the case, it would have obliged the Commission to register the applicant association under the 1997 Act (see paragraph 19 above).

66. In the light of the foregoing considerations, the Court finds that the interference with the applicant association's rights to freedom of association and religion cannot be said to have been "necessary in a democratic society". There has therefore been a violation of Article 11 of the Convention, read in the light of Article 9 on account of the domestic authorities' refusal to recognise the applicant association's continuing status as a religious entity.
- The registration proceedings

67. After the registration court refused to re-register the applicant association under section 35 of the 2007 Act, the applicant association launched new proceedings for its registration under the name "Bektashi Religious Community of the Republic of Macedonia". By a decision of 27 May 2011, upheld on appeal on 17 November 2011, the registration courts refused to register the applicant association, holding that its intended name and doctrinal sources were identical to the name and doctrinal sources of other already registered religious entities (see paragraphs 27 and 30 above). The Constitutional Court confirmed the above findings (see paragraph 33 above).

68. The Court accepts that the impugned refusal of registration amounted to an interference with the applicant association's rights under Article 11, interpreted in the light of Article 9 of the Convention. Indeed, the result of the refusal was that the applicant association was prevented from obtaining legal personality and deprived of the opportunity to enjoy effectively the panoply of rights reserved for recognised religious organisations (see paragraph 40 above and the OOA case, cited above, § 81).

69. Furthermore, the Court accepts that the interference in question was "prescribed by law", namely the 2007 Act (see paragraphs 28, 30 and 33 above), and pursued a "legitimate aim" of protecting the rights and freedoms of others (see paragraph 33 above).

70. Accordingly, the central issue which remains to be determined is whether the interference complained of was "necessary in a democratic society". The Court will assess in turn the grounds invoked by the domestic authorities in justification of the non-registration of the applicant association.

71. As to the intended name of the applicant association, the Court notes that it contained a reference to "Bektashi", like the name of the already registered religious group "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia". The Skopje Court of Appeal stated that the term "Bektashi" was "decisive and represented a synonym for the religious entity". It accordingly held that the registration of the applicant association under the intended name would create confusion among the believers (see paragraph 30 above, mutatis mutandis, Bekir-Ousta and Others v. Greece, no. 35151/05, § 14, 11 October 2007; Emin and Others v. Greece, no. 34144/05, § 10, 27 March 2008; and Macedonian House of Civilization v. Greece, no. 1295/10, § 8, 9 July 2015). The Constitutional Court relied on a more detailed explanation (see paragraph 33 above), with which the Court, in principle, agrees (see the OOA case, § 111). However, similarly to the OOA case, the Court considers that the name chosen for the applicant association in the present case was sufficiently specific to distinguish it from the "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia". Another distinguishing element in the intended name of the applicant association was the proposed form of its organisation (religious community) which was different from the form of association of the "Ehlibeyt Bektashi Religious Group of Macedonia". Lastly, the Court notes that the domestic courts did not provide any substantive reasons to justify the potential risk of confusion among believers in the present case. In the Court's opinion, mere reference to the name of the religious associations in question was not sufficient in this respect.

72. The other ground relied on by the domestic courts concerned the doctrinal sources of the applicant association, which they found to be identical to the doctrinal sources of the already registered "Islamic Religious Community". That conclusion was made on the basis of an assessment by the domestic courts of the applicant association's fundamental precepts and their comparison with the precepts of the "Islamic Religious Community" (see paragraph 32 above). No prior consultation with the applicants preceded that finding, notwithstanding that the registration court could have asked for an additional explanation (see paragraph 23 above). In the Court's view, such an assessment and interpretation of the applicant association's basic tenets of creed was incompatible with the State's role as a neutral and impartial organiser of the exercise of various religions, faiths and beliefs, which excludes, save for very exceptional cases, any discretion on the part of the State to assess the legitimacy of religious beliefs or the ways in which those beliefs are expressed (see paragraph 43 above, also Leyla Şahin v. Turkey [GC], no. 44774/98, § 107, ECHR 2005-XI). Furthermore, no explanation was given for the resulting finding of this fresh scrutiny carried out under the 2007 Act, having regard to the fact that both the applicant association and the "Islamic Religious Community" had been active and had already existed in the respondent State for many years (see paragraphs 6, 27 and 32 above) and there was no argument that their doctrinal sources in the meantime had changed or had led to confusion among believers.

73. In so far as it may be inferred from the Constitutional Court's decision that the non-registration of the applicant association was necessary in order "to prevent religious conflicts" (see paragraph 33 above), the Court observes that no evidence was produced that the denomination seeking recognition presented any danger for a democratic society. In these circumstances, and having regard to the fact that the applicant association had lawfully existed and operated in the respondent State as an independent religious community for many years before the 2007 Act had entered into force, the Court considers that the reasons for refusing registration of the applicant association should have been particularly weighty and compelling. In the present case, no such reasons were put forward by the domestic authorities (see Moscow Branch of the Salvation Army, § 96, and Kimlya and Others, § 101, both cited above).

74. In the light of the foregoing, the Court considers that the interference with the applicant association's right to freedom of association and religion was not justified. There has therefore been a violation of Article 11 of the Convention read in the light of Article 9.
(b) Alleged discrimination against the applicants

75. The applicants complained that the refusal of the national authorities to recognise the continuing status of the applicant association as a religious entity and allow re-registration under the 2007 Act had also been in violation of Article 14 of the Convention.

76. Having regard to the facts of the case, the submissions of the parties and its above findings under paragraphs 46, 66 and 74, the Court considers that it has examined the main legal questions raised in the present application and that there is no need to give a separate ruling on the remaining complaint (see the OOA case, cited above, § 123).
B. Article 6 complaint
1. The parties' submissions

77. The applicants reiterated their complaint that no oral hearing had been held in either the recognition or registration proceedings. Resolution of the legal issues depended on a proper establishment and assessment of facts. In this connection, they submitted that "[the domestic courts'] failure to consider all relevant facts, including written evidence and documents led to incorrect application of the law". Their position in the proceedings would have been better had they been given the opportunity to present the factual and legal basis of their case at an oral hearing.

78. The Government submitted that the registration proceedings had involved exclusively legal issues. They had not involved any issues of fact which had been disputed between the parties. Accordingly, the issues decided by the courts had not required an oral hearing. The Government made no comment regarding the recognition proceedings.
2. The Court's assessment

79. The Court notes that, in principle, the civil-law limb of this provision applies to proceedings concerning the registration of associations by which they obtain legal personality. To this extent, Article 6 applies at least to the registration proceedings complained of (see Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others, cited above, §§ 107 and 108).

80. The Court reiterates at the outset that the entitlement to a "public hearing" in Article 6 § 1 necessarily implies a right to an "oral hearing". Accordingly, unless there are exceptional circumstances which justify dispensing with a hearing, the right to a public hearing under Article 6 § 1 implies a right to an oral hearing at least before one instance. A hearing may be dispensed with if a party unequivocally waives his or her right thereto and there are no questions of public interest making a hearing necessary. A waiver can be made explicitly or tacitly, in the latter case for example by refraining from submitting or maintaining a request for a hearing (see Juričić v. Croatia, no. 58222/09, § 87, 26 July 2011). A hearing may not be necessary, for example, when the case raises no questions of fact or law which cannot be adequately resolved on the basis of the case file and the parties' written observations (see Meimanis v. Latvia, no. 70597/11, § 49, 21 July 2015, and Keskinen and Veljekset Keskinen Oy v. Finland, no. 34721/09, §§ 31 and 33, 5 June 2012). In this connection, it is to be noted that Article 6 of the Convention does not guarantee the right to personal presence before a civil court, but rather a more general right to present one's case effectively before the court (see Margaretić v. Croatia, no. 16115/13, § 127, 5 June 2014).

81. Turning to the present case and even assuming that Article 6 applies also to the recognition proceedings, the Court notes that in those proceedings the applicant association did not ask for an oral hearing to be held either before the registration court or before the Court of Appeal. It must therefore be considered that it unequivocally waived its right to a hearing in those proceedings.

82. As to the registration proceedings, the applicant association, which was represented by a lawyer of its own choosing, did not request that an oral hearing be held before the registration court despite the fact that that court examined the case on two occasions. In the Court's view, the applicant association could have been expected to request an oral hearing before that court if it attached importance to it. In the ensuing proceedings, the applicant association's requests for an oral hearing to be held both before the Court of Appeal and the Constitutional Court were to no avail (see paragraphs 25, 29 and 31 above). The Court will therefore need to examine whether there were exceptional circumstances which justified dispensing with such a hearing.

83. In this connection, the Court refers to the above findings that the impugned interference fell foul of the necessity test owing to the failure of the domestic courts to provide relevant and sufficient reasons for their decisions (see paragraphs 71-74 above). Here the Court accepts the Government's argument that that failure concerned purely issues of law regarding facts which were not disputed between the parties (see paragraph 78 above). Furthermore, there is nothing to suggest that there was any need that would have required the applicant association to explain any personal experience in a hearing (see, conversely, Selmani and Others v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, no. 67259/14, § 41, 9 February 2017). In the absence of more substantiated explanation by the applicant association (see paragraph 77 above), the Court is satisfied that the legal issues at stake did not require an oral hearing and that the written procedure, which was applied in the present case, provided the applicant association with an opportunity to put forward effectively its arguments.

84. The foregoing considerations are sufficient to enable the Court to conclude that it was not necessary to hold an oral hearing in the present case. It follows that this complaint is manifestly ill-founded and must be rejected in accordance with Article 35 §§ 3 (a) and 4 of the Convention.

III. APPLICATION OF ARTICLE 41 OF THE CONVENTION

85. Article 41 of the Convention provides:
"If the Court finds that there has been a violation of the Convention or the Protocols thereto, and if the internal law of the High Contracting Party concerned allows only partial reparation to be made, the Court shall, if necessary, afford just satisfaction to the injured party."
A. Damage

86. The applicants claimed 5,000 euros (EUR) each in respect of non- pecuniary damage for the alleged violations.

87. The Government contested this claim as excessive and unsubstantiated.

88. The Court accepts that the applicant association has suffered non- pecuniary damage as a consequence of the violation of its right to freedom of association and freedom of religion. Deciding on an equitable basis and having regard to its case-law in similar cases, the Court awards the applicant association the global sum of EUR 5,000 euros, plus any tax that may be chargeable on this amount.
B. Costs and expenses

89. The applicants also claimed a total of EUR 4,280 (EUR 1,430 for each applicant) for the costs and expenses incurred in the proceedings before the Court. This figure represented their lawyers' fees for the legal research, preparation and submission of the applications, written pleadings and other correspondence with the Court. The applicants' representatives submitted an itemised list of costs for each action taken calculated on the basis on the tariff list of the Macedonian Bar and asked that the amount claimed be paid directly to their bank account.

90. The Government contested the sum claimed as excessive, unsubstantiated and not actually incurred. They argued that the tariff list of the Macedonian Bar had not been correctly applied. Lastly, the applicants had failed to submit any evidence attesting to the payment of the amount claimed.

91. According to the Court's case-law, an applicant is entitled to the reimbursement of costs and expenses only in so far as it has been shown that these have been actually and necessarily incurred and are reasonable as to quantum (see Editions Plon v. France, no. 58148/00, § 64, ECHR 2004-IV). That is to say, the applicant must have paid them, or be bound to pay them, pursuant to a legal or contractual obligation, and they must have been unavoidable in order to prevent the violation found or to obtain redress (see Belchev v. Bulgaria, no. 39270/98, § 113, 8 April 2004, and Hajnal v. Serbia, no.36937/06, § 154, 19 June 2012). In the present case, having regard to the available material and the above criteria, the Court considers it reasonable to award the sum of EUR 2,000 for the legal representation of the applicant association in the proceedings before the Court. This amount is to be paid into the bank account of its representatives, plus any tax that may be chargeable to the applicant association.
C. Default interest

92. The Court considers it appropriate that the default interest rate should be based on the marginal lending rate of the European Central Bank, to which should be added three percentage points.

FOR THESE REASONS, THE COURT, UNANIMOUSLY,

1. Decides to join the applications;
 

2. Declares the complaints of the applicant association under Articles 9, 11 and 14 of the Convention admissible and the remainder of the applications inadmissible;
 

3. Holds that there has been a violation of Article 11 of the Convention, read in the light of Article 9 in respect of the applicant association;
 

4. Holds that there is no need to examine the complaint of the applicant association under Article 14 of the Convention;
 

5. Holds
(a) that the respondent State is to pay the applicant association, within three months from the date on which the judgment becomes final according to Article 44 § 2 of the Convention, the following amounts, to be converted into the national currency of the respondent State at the rate applicable at the date of settlement:
(i) EUR 5,000 (five thousand euros), plus any tax that may be chargeable, in respect of non-pecuniary damage;
(ii) EUR 2,000 (two thousand euros), in respect of costs and expenses, to be paid into the bank account of the representatives of the applicant association, plus any tax that may be chargeable to the applicant association;
(b) that from the expiry of the above-mentioned three months until settlement simple interest shall be payable on the above amounts at a rate equal to the marginal lending rate of the European Central Bank during the default period plus three percentage points;

6. Dismisses the remainder of the applicant association's claim for just satisfaction.
Done in English, and notified in writing on 12 April 2018, pursuant to Rule 77 §§ 2 and 3 of the Rules of Court.

Abel CamposLinos-Alexandre Sicilianos
RegistrarPresident

ПРВ ОДДЕЛ

СЛУЧАЈОТ НА БЕКТАШИСКАТА ЗАЕДНИЦА И ДРУГИ v.
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
(Жалби бр. 48044/10; 75722/12 и 25176/13)

ПРЕСУДА
СТРАЗБУР
12 април 2018

Во случајот Бекташиската заедница и други против Република Македонија,
Европскиот суд за човекови права (прв оддел), заседавајќи во совет сосотавен од:
Linos-Alexandre Sicilianos, претседател, Aleš Pejchal, Krzysztof Wojtyczek, Ksenija Turković, Pauliine Koskelo, Tim Eicke, Jovan Ilievski, судии, and Abel Campos, секретар,
Расправјаќи на нејавна седница на 20 март 2018, Ја донесе следнава пресуда, која беше усвоена истиот ден:

ПОСТАПКА

1. Предметот беше инициран со 3 апликации (бр. 48044/10, 75722/12 и 25176/13) против Република Македонија поднесени согласно член 34 од Конвенцијата за заштита на човековите права и основните слободи (“Конвенцијата”) од страна на Бекташиската заедница (“здружението жалител”), верско здружение кое не е признаено на национално ниво, г-динот Е. Брахимај (“првиот апликант”) и г-дин A. Сулејмани (“вторниот апликант”) на 14 август 2010, 8 јуни 2012 и 25 јануари 2013 соодветно. Првиот жалител е од Албанец и живее во Тетово, Република Македонија. Тој е верски проповеденик и член на здружението жалител, а воедно е носител на највисоката позиција во хиерархијата на заедницата. Вториот жалител е Македонец и живее во Гостивар, Република Македонија. Тој е член и претставник на здружнието апликант.

2. Апликантите беа застапувани од страна на г-дин А. Гоџо и г-дин Д. Гоџо, адвоати од Охрид. Македонската Влада (“Владата”) беше иницијално застапувана од нејзиниот Агент, г-дин Богданов, подоцна од неговиот наследник г-ѓа Д. Џонова.

3. Владата на Албанија не ја искористи можноста да се вмеша во постапката (член 36 § 1 од Конвенција).

4. Апликантите се жалеа, оосбено, дека домашните судови одбиле да му дозволат на здружението жалител да го задржи статусот на верска организација и да ја дозволат неговата пре-регистрација. Тие исто така се жалеа дека во спорната постапка не била одржана усна расправа.

5. На 25 август 2014 гореспоменатите наводи беа доставени на одговор до Владата, а остантатиот дел од наводите беше прогласен за недопуштен во согласност со член 54 § 3 од Деловникот на Судот.

ФАКТИ

I. ОКОЛНОСТИ НА СЛУЧАЈОТ

A. Позадина на случајот

6. Бекташискиот ред постоел и ја практицирал својата религија во државата повикана на одговорност многу векови наназад. Седиштето на здружението –апликант било во „Теќе Серсем-Харабати Баба„ во Тетово. Се додека на здружението апликант му била одбиена регистрацијата во 2010 (види параграф 22-23 подолу), тоа ја практицирало својата религија во целосна согласност со тогаш релевантното законодавство. Во минатото, тоа исто така било понато како „Исламска Бекташиска заедница„.

Б. Постапка за регистрација на здружението апликант согласно Законот за верските заедници и религиозните групи од 1997 (“Законот од 1997”)

7. На 31 јули 1997 во сила влегол Законот за верските заедници и религиозните групи (“Законот од 1997”). Тој го заменил Законот за правната положба на верските заедници од 1977 (“Законот од 1997”) и предвидел дека Комисијата за односи со верските заедници и религиозните групи – “Комисијата”) ќе биде одговорна за прашањата, кои дотогаш биле во надлежност на Министерството за внатрешни работи (“Министерството”).

8. На 25 август 1997 Комисијата побарала од здружението жалител да поднесе копија од пријавата за упис во регистарот на Министерството и потврда за постојано пријавување , за да може да “ги пренесе (во својот регистра) верските заедници и религиозните групи кои бие пријавени во Министерството за внатрешни работи” (член 35 од Законот од 1997, види параграф 37 подолу).

9. На 4 септември 1997 здружението жалител (под името “Исламска Бекташиска заедница” во Тетово) го контактирало Министерството, со барање за доставување во копија на сите релевантни документи поврани со пријават поднесена во 1993. Според здружението жалител, на 16 септември 1997 до Комисијата биле доставени сите документи добиени од Министерството, освен потврдата која никогаш не била издадаена.

10. На барање на здруженето жалител, на 1 март 1999 Министерството издало потврда, која сведочела за тоа дека на 17 февруари 1993 здруженито жалител (“Исламската Бекташиска заедница” во Тетово) поднело “барање за регистрација” и други релевантни документи. На 5 април 1999 здружението жалител ја доставило потврдата до Комисијата. Не беа доставени никакви информации за евентуалната потапка што следела, доколку воопшто имало било каква постапка, во врска со барањето на Комисијата за регистрација на здружението жалител согласно членот 35 од Законот од 1997.

11. На 23 јуни 2000 Комисијата издала потврда (“потврдата од 2000”), која сведочела дека на 13 јуни 2000 здружението жалител поднело “пријава во согласност со Законот од 1997. Во потврдата исто така било наведено дека:
“бидејќи се исполнети законските услови, Бекташиската заедница на Република Македонија е пријавена.”

12. Со одлука од 18 јили 2000, Државниот завод за статистика ги опишал основните активности на здружението жалител како “активности на религиозна организација”, неговото седиште како (“Арабати Баба”); и ги навел соодветните индекси и шифра на дејноста.

13. Со писмо од 13 јуни 2002 испратено до судечкиот суд во врска со друга постапка, Комисијата потврдила дека “Бекташиската заедница на Република Македонија [била] регистрирана...”

14. Во 2003 локална невладина организација (“Македонски центар за меѓународна соработка”) објавила “Листа на верските заедници во Македонија”, што ги вклучувало и верските организации кои биле впишни во регистарот на Комисијата. Здружението апликант било впишано врз основа на потврдата од 2000.

15. На 20 февруари 2007 Комисијата го овластила првиот апликант да врши “верски работи и верски обреди во легални објекти на Бекташиската заедница на Република Македонија”.

В. Постапката за регистрација и обезбедување контнинуитет на правниот статус на верска зедница (“ постапката за признавање”)

16. На 28 септември 2007 во сила влегол Закон за правниот статус на црквите, верските заедници и религиозните групи („Законот од 2007 година"). Истиот започнал да се применува на 1 мај 2008 (член 36). Тој го определил Основниот суд во Скопје (“регистрационот суд ) да биде надлежен за водење на Единствениот судски регистар на црквите, верските заедници и религиозни групи (член 11). Законот исто така предвидел дека Комисијата ќе ги пренесе податоците за сите религиозни и верски правни субјекти запишани во нејзиниот регистар во судскиот регистар. Сите религиозни организации регистрирани од страна на Комисијата до 1998 година можеле да го задржат постојниот правен субјективитет и статус.

17. На 10 јуни 2008 здружението апликант, застапувано од локален адвокат, побарало информации од Комисијата во врска со својот правен статус. Во одговор Комисијата известила дека таа била надлежна да ги пренесе во судскиот регистар само податоците за постојните религиозни и верски правни субјекти регистрирани до 1998. Имајќи предвид дека била известена за здружението жалител дури во 2000, тоа требало да поднесе барање за ре-регитрација во Единствениот судски регистар (“судскиот регистар”) во согласност со Законот од 2007.

18. На 4 јуни 2009 здружението жалител побарало, согласно член
35 од Законот од 2007, регистрациониот суд да му го признае континуираниот правен субјективитет и да го запише во судскиот регистар.

19. На 2 октомври 2009 регистрационот суд го одбил барањето на здружениеот жалител. Повикувајќи се на член 35(1) од Законот од 1997, судот констатирал дека ”Комисијата била должна да ги пренесе во својот регистар верските заедници и религиозните групи кои биле пријавени во Министерството до влегувањето во сила на Законот од 1997. Сепак, имајќи предвид дека здружението жалител не било пријавено во Министерството, во соодветниот период, не бил извршен негов пренос во регистарот на Комисијата, како што предвидува законската одредба.”

20. Понатаму, регистрациониот суд утврдил дека во јуни 2000 здружението жалител, било пријавено во Комисијата, што подоцна било верификувано со потврдата од 2000. Ваквата пракса била во согласност со одлуката У.бр.223/97 од декмеври 1998 (види параграф 42 подолу), со која Уставниот суд ги прогласил за спротивни на Уставот законските одредби кои предвидувале регистрација на новите верски субјекти.

21. Судот исто така констатирал дека здруженито жалител никогаш не било регистрирано од страна на Комисијата, било пред 1998, како што предвидувал член 35(2) од Законот од 2007, било до влегувањето во сила на Законот од 2007. Здружението жалител било само пријавено кај Комисијата во 2000. Последователно, Комисијата не била должна, согласно член 35(1) од Законот од 2007, да ги пренесе податоците “запишани во нејзиниот регистар” во регистрациониот суд. Ваквото барање се однесувало само на регистрираните релизгиозни организации, но не и на субјектите кои биле само пријавени во Комисијата. Судот заклучил дека здружението апликант никогаш не се стекнало со правен статус кој барал да му биде признаен во брањето.

22. На 18 февруари 2010 Апелациониот суд во Скопје (“Апелациониот суд”) ја одбил жалбата од здружението жалител и ја потврдил утврдената фактичка состојба и образложнието на регистрациониот суд.

Г. Постапка за регистрација согласно Законот од 2007 (“постапка за регистрација”)

1. Постапка пред органите надлежни за регистрација

23. На 22 ноември 2010 здружението апликант, претставувано од страна на локални адвокати овластени да дејствуваат во негово име од страна на вториот апликант, поднеле барање за регистрација во судскиот регистар на “Бекташиската верска заедница на Република Македонија”. Во прилог биле поднесени неколку документи, вклучително и опис на верското учење. На 30 ноември 2010 регистрациоскиот суд побарал дополнување на пријавата со дополнителни документи. Здружението жалител ги поднело бараните документи.

24. На 20 декември 2010 судот одбил да го регистрира здружението жалител поради следниве причини: (a) називот “Бекташиска” веќе бил содржан во називот на регистриран верски субјект; (б) изворите на верското учење биле исти како и изворите на верското учење на друг веќе регистриран верски субјект; и (в) здружението апликант не поднело доказ за сопственост на “Арабати Баба” објект во Тетово, кој бил наведен како седиште во барањето за регистрација.

25. Здружението апликант поднело жалба против одлуката и побарало Апелациониот суд да одржи јавна расправа.

26. На нејавната седница одржана на 14 април 2011, судот ја дозволил жалбата на здружението апликант и ја укинал одлуката на понискиот суд од причина што тој не навел кој регистриран верски субјект го користел називот “Бекташиска” ниту пак која законска одредба забранува употреба на идентични извори на верско учење од страна на повеќе рлигиозни заедници или групи. Покрај другото, не постоела законска одреба согласно која можело да се одбие барањето за регистрација поради отсуство на доказ за правото на сопственост на седиштето на верската заедница.

27. На 27 мај 2011 регистрациониот суд повторно одбил да го регистрира здружението жалител зошто предложеното име го содржел поимот “Бекташиска”, а истиот назив бил содржан во името на регистриран верски субјект, односно во називот на “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија” регистрирана во судскиот регистар на 10 септември 2010. Судот навел дека “постојниот закон не овозможувал регистрирање на нов верски субјект со име кое веќе било внесено во регистарот за друг регистриран верски субјект”. Покрај тоа неговите извори на учење не биле различни од изворите на учење на Исламската верска заедница, која постоела со векови и која била регистрирана во судскиот регистар на 14 ноември 2008. Во однос на изворите на верското учење на начинот на кој тој бил опишан од страна на здружението апликант, судот го констатирал следново:
“... [тие се состојат од] исламската вера и учењето на Светиот Куран, знаењето и практиките на Пророкот Мухамед и имамот Али, Светиот ехли-бејт (членови на семејството на Пророкот) и Светиот пат на Хаџи Бекташ Вели ... се работи за изворите на учење на Исламската религија, за која веќе има регистриран верски субјект ... чие учење го опфаќа Куранот и практиките на Пророкот Мухамед. Според учењето на исламската вера, Али бил негов зет и член на семејството (или ехли-бејт), четврто избраниот халифа кои раководел со исламската државата, и Хаџи Бекташ Вели кој бил основоположник на Бекташискиот исламски ред и еден од проминентните исламски мислители. Со други зборови, изворите на учење на [здружението жалите] воопшто не се разликуваат од изворите на учење на ... Исламската верска заедница.
По мислење на судот, изворите на учење претставуваат официјално обележје на црква, верска заедница и религиозна во смисла на член 10 (1) од Законот и тие треба да се разликуваат од изворите на учење на веќе регистрираните цркви, верски заедници и религиозни групи. Доколку истите не се разликуваат, односно не содржат посебни крактеристики, особености кои се разликуваат од изворите на учење на веќе регистрираните цркви, верски заедници и религиозни групи, истото би значело повреда на член 10 (1) од Законот за правната положба на црква, верска заедница и религиозна група.”

28. Во такви околности, судот сметал дека не биле исполнети „суштинските услови„ за регистрација на здружението жалител во судскиот регистар. Соодветно, тој ја одбил регистрацијата согласно член 16 од Законот од 2007 (види параграф 38 погоре).

29. Здружението жалител ги оспорило основите на кои регистрациониот суд ја засновал својата одлука за одбивање на регистрацијата. Тоа тврдело дека не постои друго верско здружение регистрирано под истото име. Во врска со ова, тоа истакнало дека постојат шест регистрирани здруженија кои го содржат називот
„христијанско„ во нивното име и две здруженија кои во своето име го имаат називот “исламско”. Идејата на Законот од 2007 не била да ја забрани употребата на поими кои се генерички и на чија употреба не постои ексклузивитет. Спротивното би значело дека законот дозволува регистрација само на едно здружение кое во своето име го има називот христијанско, исламско, бекташиско, еврејско, тарикатско, будистичко, зен или зорастрејско. Тоа исто така тврдело дека се барало да биде регистрирано како религиозна заедница, наспроти “Ехлибејтската религиозна група”, која била регистрирана како религиозна група. Името кое се предлагало во барањето за регистрација било суштински различно од името на споменатиот субјект; дека подносителот на барањето постоел со децении и векови, што било евидентно од списите и коресподенцијата со различни државни институции. Во врска со изворите на верско учење, тоа тврдело дека тие не може да се сметаат за официјални обележја во смисла на член 10(1) од законот од 2007. Иворите на уечење можеле да бидат исти за повеќе веркси субјекти (како што Библијата е заедничка за Православните христијани и Католиците, а Коранот за Исламската верска заедница, Бекташискиот ред и Шиите или Сунити во рамките на исламот). Станувало збор за извори кои се од идеолошка природа и не се константни, ниту пак така требало да бидат интерпретирани. Обележјата се однесувале на симболи (крстови, полумесечина, графички симболи), знаме, или тотем кои имале определено значење. Во оваа смисла, тоа навело дека толкувањето кое го дал судот во врска со изворите на учење, односно дека тие биле идентични со изворите на учење на секое исламско учење, било погрешно. Самиот факт дека судот се впуштил во толкување на неговите извори на учење имплицирало дека државата не е одвоена од религијата. Покрај тоа, доколку пак таквото толкување се засновало на некаков материјал, тој не бил доставен до здружението жалител. Ниту пак, нему му била дадена можност да ги презентира своите ставови на усна расправа. Во оваа смисла, тоа побарало одржување на усна расправа пред Апелациониот суд. Конечно, тоа истакнало навод дека одбивањето на регисстрацијата било дискриминаторски.

30. На нејавната седница одржана на 17 ноември 2011, судот ја одбил жалбата на здружението жалител и ја потврдил првостепента одлука. Судот зазел став дека иако предложеното име на здружението жлител не било во целост идентично со името на “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија”, тоа сепак го содржело поимот “Бекташиска”, што било “одлучувачко и претставувало синоним за верски субјект”. Последователно, регистрацијата на здружението жалител би можело да создаде конфузија помеѓу верниците. Апелациониот суд не споменал ништо во врска со ставовите во однос на изворите на учење на здружението жалител. Тој соодветно зазел став дека членот 16 од Законот од 2007 бил точно применет.

2. Постапката пред Уставниот суд

31. На 20 февруари 2012 здружението жалител и вториот жалител (и две други физички лица) поднеле барање за заштита на правата и слободите пред Уставниот суд со наводи дека биле дискриминирани спротивно на член 110 § 3 од Уставот. Тие ја прикажале генезата на настани презентирана погоре и ги повториле истите наводи презентирани и содржани во жалбата против судската одлука од 27 мај 2011 (види парагарф 29 погоре). Тие се жалеле дека употребата на поимот “Бекташиска” неможе д биде ексклузивитет (исто како и употребата на поимот “христијанска” and “исламска”). Покрај тоа, регистрацијата на “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија” имплицирало дека домашните институции прифатиле дека изворите на учење на оваа религиозна група биле идентични со изворите на учење на Исламската верска заедница. Тие побарале Уставниот суд да одржи јавна расправа во согласност со член 55 од Деловникот на Уставниот суд (види параграф 41 подолу).

32. На расправата одржана на 20 ноември 2012 во отсуство на странките во постапката, Уставниот суд го одбил барањето (уставната жалба). Релевантните делови од оваа одлука (У.бр.24/12) галсат какао што следи:
“...судот смета дека во овој конкретен предмет треба да утврди дали со одбивањето на регистрацијата на Бекташиската верска заедница на овие верници им е повредена слободата на вероисповеста и дали во одбивањето на регистрацијата постојат елементи на дискриминација по верска основа.
Во однос на првиот дел од прашањето, од одредбите од членот 9 од Законот за правната положба на црква, верска заедница и религиозна група произлегува дека регистрирањето во единствениот судски регистар на цркви, верски заедници и религиозни групи е предуслов за стекнување на својство на правно лице на верскиот субјект, но не и предуслов за вршење на верски обреди, богослужби и молитви што верниците, ..., можат да ја практикуваат независно од тоа дали се организирани во форма на верски субјект кој е регистриран и има својство на правно лице.
Во конкретниот случај, од наводите во поднесеното барање и утврдените факти произлегува дека подносителите на барањето кои по вероисповест се определуваат како припадници на бектешизмот повеќе години наназад слободно го практицираат ова свое религиско убедување, учествуваат во јавниот живот, комуницираат со државните органи, учествуваат на верски собири и конференции, од што може да се заклучи дека иако не се формално регистрирани согласно Законот [од 2007], тие можат слободно да ја практицираат својата вероисповест и да обавуваат верски обреди согласно правилата на исламската вера, без да бидат изложени на притисок и прогон, од што следува заклучокот дека слободата на верското уверување на подносителите на барањето не е повредена.
За да одговори на прашањето дали во одбивањето на барањето за регистрација на Бектешиската верска заедница, постојат елементи на дискриминација, Уставниот суд проценувал дали судовите што одлучувале во постапката за регистрација на верската заедница на подносителите на барањето ... дале доволно образложени причини од кои може да се утврди дека во конкретниот случај одбивањето на регистрацијата на Бектешиската верска заедница било поради објективни и разумни причини, односно дали одбивањето на регистрацијата било заради остварување на некоја легитимна цел и дали постои пропорционалност помеѓу употребените средства и целта што требала да се оствари со оваа мерка ...”

33. Судот потоа се осврнал на причините на кои регистрациониот суд ја засновал својата одлука и навел како што следи:
“...[регистрациониот] судот ја регистрацијата [на здружените жалител] поради две причини и тоа: 1) името, односно називот на верската заедница во кој бил содржан зборот „бектешиска“ кој бил составен дел на името на претходно регистриран верски субјект ‘Ехлибејтска бекташиска религиозна група’ ... и 2) идентичноста на изворите на учење со изворите на учењето на веќе регистриран верски субјект – Исламската верска заедница.
Одбивањето на регистрацијата во конкретниот случај било од причини предвидени со закон ... кој според мислењето на Уставниот суд, бил правилно применет во конкретниот случај. Основот за одбивање поради наведените причини е членот 10 став 1 од Законот [од 2007] ...,
Уставниот суд го прифаќа ставот на првoстепениот суд, според кој покрај името, и изворите на учењето претставуваат официјални обележја на верскиот субјект и суштински карактеристики кои се иманентни на верскиот субјект и преку нив тој верски субјект се идентификува и препознава во јавноста.
Ова е уште поизразено кога се во прашање верски субјекти кои се помалубројни т.е. кои се потесно и поконкретно препознатливи верски субјекти кои со овие два елементи ја одразуваат својата специфика. Оттука и идентификацијата на барателот на регистрацијата со друг верски субјект кој е веќе регистриран, може да ја доведе јавноста во заблуда, односно да ги доведе верниците во конфузија, што воедно претставува нарушување на нивните верски чувства. Значи неспорно е дека правото на регистрација на одреден верски субјект треба да биде загаранитрано како дел од остварувањето на верските права, но од друга страна истото не треба да ги нарушува верските права и чувства на припадниците на веќе регистрираните верски субјекти.
... Секој верски субјект, независно од тоа дали се работи за црква, верска заедница или религиозна група треба да има право на дистинктивност, препознавање во јавноста со својот тесно- специфичен идентитет, кој ако не постои или има конкуренција може да создава забуни, конфузија во јавноста, во случај да постојат повеќе такви паралелни субјекти меѓу кои се развива компетитивност, бескраен паралелизам и фрагментираност.
Целта на законското барање за неидентичност на името и на официјалните обележја на верските субјекти, во што спаѓаат и изворите на учењето, ... е да се спречи, односно оневозможи заблудување на верниците во смисла на создавање на конфузност, погрешна перцепција и легализирана бесконечна поделба на верниците од иста вероисповест на повеќе верски заедници или субјекти. Ова се цели кои според оценката на Судот се сосема легитимни бидејќи се неопходни заради заштита на слободите и правата на другите и заради обезбедување на верска толеранција и спречување на верски конфликти, како елемент на заштита на јавниот поредок за што одговорност има државата.
Поради наведеното, Уставниот суд оцени дека со одбивањето на регистрацијата на Бектешиската верска заедница не е повредена слободата на вероисповеста на [жалителите], ниту пак е сторена дискриминација спрема нив по верска основа.”

II. РЕЛЕВАНТНО ДОМАШНО ЗАКОНОДАВСТВО И ПРАКСА

A. Релевантно домашно законодавство
1. Устав

34. Согласно член 110 §§ 1 и 3 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забрана на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност.

2. Законот за правната положба на верските заедници од 1997 (Сл. весник бр. 39/77)

35. Согласно член (1) од Законот од 1997, основачите на верските заедници требало да поднесат пријава до Министерството во рок од триесет дена од основањето на заедницата.

36. Согласно член 9 од Законот верските заедници имаат статус на правни лица.

3. Закон за верските заедници и религиозните групи од 1997 (Сл. веник бр. 35/1997)

37. Членот 35 од Законот од 1997 предвидувал дека Комисијата во рок од еден месец од денот на влегувањето во сила на Законот, ќе ги пренесе во својот регистар верските заедници и религиозните групи што се пријавени во Министерството за внатрешни работи. Постојните верски заедници и религиозните групи биле должни да го усогласат своето работење со одредбите на Законот од 1997 во рок од шест месеци од денот на неговото влегување во сила (31 јули 1997).

38. Со Законот од 1997 престанал да важи Законот од 1997 (член 36).

4. Законот за правната положба на црква, верска заедница и религиозна група („Службен весник на Република Македонија“ бр.113/2007

39. Релевантните одредби од Законот од 2007 година, кој го укинува Законот од 1997 година (член 36), гласат:
Член 2
"Црква, верска заедница или религиозна група е доброволна заедница на физички лица кои ја остваруваат слободата на верисповедта ... "
Член 9
"(1) Црква, верска заедница и религиозна група се запишуваат во Единствениот судски регистар ... со што стекнуваат својство на правно лице
...
(3) Во надлежниот регистар се запишува црква, верска заедница и религиозна група доколку претходно веќе не е извршена регистрација на таа црква, верска заедница и религиозна група."
Член 10
"(1) Името и официјалните обележја на секоја нова црква, верска заедница и религиозна група треба да се разликуваат од називите и официјалните обележја на веќе регистрираните цркви, верски заедници и религиозни групи ...
член 11
“(1) Надлежен суд за водење на Единствениот судски регистар на црквите, верските заедници и религиозни групи е Основниот суд - Скопје II - Скопје...”
член 12
"(1) Запишувањето во регистарот се врши врз основа на барање.
(2)Кон барањето од ставот (1) на овој член се доставуваат: записник од одржано основачко собрание; акт за основање; акт(повелба) со која се уредува статусот, организацијата и дејствувањето; опис на изворите на учењето; одлука за определување на лице овластено за застапување и претставување на црква, верска заедница и религиозна група; и доказ за државјанство на основачите и лицето овластено да застапува и претставува црква, верска заедница и религиозна група.
(3)Црквата, верската заедница и религиозната група се должни да определат одговорно лице, кое до надлежниот регистар ќе поднесе барање за запишување во рок од триесет дена од денот на донесувањето на одлуката за основање.
(4)Ако кон барањето од ставот (1) на овој член не се доставени сите потребни документи, надлежниот суд ќе го повика подносителот на барањето во рок од 15 дена од известувањето да ги достави потребните документи, а во спротивно барашњето ќе го отфрли."
Член 13
"(1) Актот за основање мора да го содржи следново: ... "
член 14
“Ако се исполнети условите утврдени во членовите 12 и 13 од овој закон, регистарскиот суд е должен во рок од осум дена од денот на поднесувањето на барањето да ја запише црквата, верската заедница и религиозната група во надлежниот регистар.”
член 16
“(1) Доколку не се исполнети материјалните услови од овој закон за запишување на црква, верска заедница и религиозна група, судот ќе го одбие барањето.
...”
Преодни и завршни одреби
...
член 35
“(1) [Комисијата] е должен во рок од 60 дена од денот на примената на овој закон (1 May 2008) до [регистрациониот суд], да ги достави податоците и документите за постојните цркви, верски заедници и религиозни групи запишани во нејзиниот регистар.
(2) Сите цркви, верски заедници и религиозни групи регистрирани од страна на [Комисијата] заклучно со1998 година можат да го задржат постојниот правен субјективитет и статус и нивните податоци се пренесуваат и запишуваат во надлежниот регистар во рокот од ставот (1) на овој член.”

40. Членовите 18, 21, 22 и 30 се однесуваат на верските обреди и ритуали, правото на црквите, верските заедници и религиозни групи да вршат верска настава и да основаат верски училишта и хуманитарни, културни, социјални, здравствени, добротворни организации и други институции во постапка и под услови утврдени со закон.

5. Деловник на Уставниот суд (Службен весни на РМ бр. 70/1992)

41. Согласно членот 55(1) и (2) од Деловникот на Уставниот суд, за заштитата на слободите и правата Уставниот суд одлучува по правило, врз основа на одржана јавна расправа на која се покануваат учесниците во постапката, народниот правобранител и други лица и претставници на институциите, доколку е потребно.

Б. Релевантна судска пракса на Уставниот суд

42. На 24 декември 1998 година Уставниот суд прогласил за неуставни неколку одредби од Законот од 1997 година, вклучувајќи ги членовите 13 и 14. Согласно член 13 религиозната група требало да биде запишана од страна на Комисијата. Член 14 предвидувал верските заедници и религиозните групи да добијат статус на правно лице по запишувањето. Судот утврдил дека овие одредби претставуваат повреда на слободата на вероисповест и се во спротивност со принципот на одвоеност помеѓу државата и религијата (У.бр.223/97).

III. РЕЛЕВАНТНИ МЕЃУНАРОДНИ МАТЕРИЈАЛИ

Мислење на Европска комисија за демократија преку правото (Венецијанска комисија), Мислење бр.424/2007, 22 март 2007 година

43. Мислењето ги рефлектира тогашните ставовите на Венецијанската комисија во врска со предлог-законот од 2007. Година. Најрелевантните делови на мислењето гласат како што следи:
“46. Плурализмот е ‘нераскинлив од демократското општетсво во смисла на Конвенцијата’ Верската слобода вклучува слобода да се изразува верата, поединечно или во заедница со другите и ова е особено релевантно за прашањето на регистрација на црквите, заедниците и групите. Иако во определени околности може да биде неопходно да се ограничи слободата на изразување на религијата кога коегзистираат неколку религии со цел да се ‘обезбеди дека сечие убедување е заштитено,’ државата мора да остане неутрана и непристрасна и ‘да не ... ја одстранува причината за тензиите со елиминирање на плуразлимот, туку да обезбеди дека компетитивните групи се толерираат меѓусебно.’ Оценката на легитимноста на религиозноот убедување или ‘фаворизирањето на определен лидер или органи на поделена религиозна заедница’ ќе претставува повреда слободата на вероисповест.
47. Кога ја регулира областа на вероисповеста, државата мора да остане неутрална и непристрасна ...
60. Покрај тоа, овој предлог закон ќе остави на надлежниот орган – судот кој е одговорен за регистарот – дискреционо овластување да ги оценува и споредува сличностите или разликите помеѓу религиозните субјекти и како последица да навлегува во теолошки прашања. Ова според меѓународното разбирање би се сметало за непотребно попречување/ вмешување на државните институции во слободата на вероисповеста или верското убедување.
63. ... Изготвувачите сметаат дека државата има право да ја заштити јавноста од конфузија и дека од тие причини може да одбие регистрација на било кој верски субјект кој нема доволно да се разликува од веќе претходно регистриран верски субјект.
68. Во член 9.4 од предлог законот верски субјект не може да биде регистриран доколку има или употребува „ ист или назив сличен на претходно веќе регистрана црква, верска заедница и религиозна’ ...
69. Тука повторно постои сомнеж во однос на тоа дека овие ограничувања може да се сметаат за законити во смисла на строгите барања кои прозилегуваат од членот 9.2 на ЕКЧП.
70. Заштита на верниците од конфузија ... неможе да се смета за доволно.”

ПРАВО

I. СПОЈУВАЊЕ НА АПЛИКАЦИИТЕ

44. Судот смета дека, во согласност со член 42 § 1 од Деловникот на Судот, апликациите треба да се спојат, имајќи ги предвид сличните фактички и правни околности.

II. НАВОДНИ ПОВРЕДИ НА КОНВЕНЦИЈАТА

45. Апликантите се жалеа согласно член 9, 11 и 14 од Конвенцијата поради одбивањето од страна на домашните судови да го признаат здружението жалител како религиона организација како во постапката за регистрација, така и во постапката за пререгистрација. Тие исто така се жалеа на повреда на членот 6 од Конвенцијата со оглед на тоа дека јавна расправа не била одржана ниту во една од сетот на постапки. Членот 6, 9, 11 и14, во делот во кој се релевантни, гласат како што следи:
член 6
“1. При одлучувањето за неговите/нејзините грашански права и обврски ... секој има право на .... јавна расправа ... пред ...трибунал ...”
член 9
"1. Секој има право на слобода на мислата, совеста и религијата; вклучувајќи го и правото на промена на религијата или уверувањето и слобода сам или во заедница со другите, јавно или приватно, да ја изрази својата религија или убедување, преку почитување, поучување, богослужба и обред.
2. Слободата на изразување на религијата или убедувањето може да биде предмет само на оние ограничувања што се пропишани со закон и се неопходни во едно демократско општество во интерес на јавната сигурност, за заштита на јавниот ред, здравјето и моралот, или за заштита на правата и слободите на другите "
член 11
"1. Секој има право на слобода на мирно собирање и слобода на здружување со други, вклучувајќи го и правото да основа и да се зачленува во синдикати заради заштита на неговите интереси.
2. Никој не може да биде ограничен во остварувањето на овие права, освен ограничувањата што се пропишани со закон и се неопходни во едно демократско општество во интерес на националната безбедност или јавната сигурност, за спречување на нереди или криминал, за заштита на здравјето и моралот или за заштита на правата и слободите на другите. Овој член не спречува наметнување на законски ограничувања на остварувањето на овие права од страна на припадниците на вооружените сили, полицијата или државната администрација".
член 14
"Уживањето на правата и слободите утврдени во Конвенцијата треба да се обезбеди без никаква дискриминација заснована врз пол, раса, боја на кожа, јазик, религија, политичко или друго мислење, национално или социјално потекло, припадност на национално малцинство, имот, раѓање или друг статус."

A. Претходни прашања

46. Судот смета дека жалбените наводи на жалителите треба да се разгледуваат од аспект на членот 11 од Конвенцијата во врска со член 9 бидејќи централното прашање е одбивањето државата да го признае здружението жалител како религиозен (правен) субјект и неговата неможност за соодветно колективно делување во религиозната сфера (види “Православна охридска архиепископија (Грко-Православна Охридска Архиепископија на Пеќската Патријархијаy” против Република Македдонија, бр. 3532/07, § 61, 16 November 2017, и референците цитирани во неа -“случајот ПОА”).

47. Судот исто така констатира дека наводите на апликантите се зсноваата на две засебни одлуки со кои националните органи одбиле да го признаат правниот субјективитет на здружението жалител: од една страна, одбивањето на органите за пререгистрација на здружението согласно предоните одреби од Законот од 2007 (постапка за признавање), и од друга страна, нивното одбивање да нова регистрација согласно општите правила (член 1) од Законот од 2007 (постапка за регистрација). Судот ќе ги разгледа двете одлуки заедно, имајќи предвид дека тие се тесно поврзани (постапката за регистрација била последица од исходот на постапката за признавање), освен во случај доколку е потребно одделно испитување.

1. Допуштеност

(a) Статусот на жртва на првиот и вториот жалител

48. Независно од одсуството на било каков приговор од страна на Владата во однос на допуштеноста на апликацијата во однос на нејзината компатибилност ratione personae во делот во кој тоа се однесува на првиот и вториот апликант, Судот смета за неопходно да ге сврне на прашањето за нивната легитимација од аспект на членот 34 од Конвенцијата.

49. Во оваа смисла Судот забележува дека може да прима жалби само од лица кои се сметаат за жртви на повреда на правата предвидени во Конвенцијата. Судот забележува дека здружението жалител била единствената странка во постапката за признавање и регистрација (види параграф 17, 18, 23, 25 и 29 погоре). Националните органи, вклучително и Уставниот суд, прифатиле дека тоа ја има потребната активна легитимација. Само во постапката по барањето за заштита на правата пред Уставниот суд, вториот апликант се жалел во сопствено име. Во отсуство на било каква индикација дека здружението жалител нема легитимација да поднесе жалба пред Судот, тој смета дека индивидуалните жалители неможе да тврдат дека самите се жртви на повредата која произлегува од одбивањето на домашните органи за пререгистрација, што имало ефект само во однос на здружениеот жалител (види, Jehovah’s Witnesses of Moscow v. Русија, бр. 302/02, § 168, 10 јуни 2010 и Church of Scientology Moscow and others v. Русија (одлука.), бр. 18147/02, 28 октомври 2004). Сличен е ставот и во однос на постапката за регистрација. Имајќи го предвид фактот дека, како што е наведено во параграф 46 погоре, основнотно прашање пред Судот е одбивањето на домашните органи да го признаат здружението жалител како религиозен (правен) субјект и како поледица на тоа наводната повреда на правата од членот 9, 11 и 14 од Конвенцијата, интересот на индивидуалните жалители би бил, во секој случај, по мислење на Судот, доволно обезбеден со одлука во случајот во врска со здружението жалител.

50. Следи дека жалбата, во делот во кој се однесува на првиот и вториот жалител, е некомпатибина ratione personae со одребите на Конвенцијата во смисла на член 35 § 3 (a) и мора да биде отфрлена во согласност со член 35 § 4.

(б) Неискористување на домашните правни лекови во постапката за признавање
(i)Поднесоци на странките

51. Владата тврдеше дека жалбата, во делот кој се однесува на постапката за признавање, треба да се прогласи за недопуштена поради тоа што апликантите не поднеле уставна жалба (барање за заштита на правата пред Уставниот суд), која Судот веќе ја прифати како ефикасен правен лек, кој жалителите во принцип треба да го искорстуваат. Во оваа смисла Владата се осврна на случаите Kosteski (бр. 55170/00, 13 април 2006), Osmani and Others ((одлука.), бр. 50841/99, 11 октомври 2001), Vraniškoski ((одлука.), бр. 37973/05, 26 мај 2009) и Šijakova and Others ((одлука.), бр. 67914/01, 6 март 2003), сите против Република Македонија. Било каков сомнеж кај апликантите во однос на ефикасноста, не ги ослободила од обврската да ја искористат оваа правна авенија.

52. Апликантите не зеле предвид дека уставната жалба била на располагање за нивните жалбени наводи во врска со членот 9 и 11. Исходот од постапката пред Уставниот суд во која тие го оспориле одбивањето на органите да го регистрираат здружението жалител како верска заедница согласно Законот од 2007 (параграфи 31-33) јасно демонстрирала дека ова правно средство, и покрај тоа што било достапно, не би било ефикасно во однос на нивните наводи во врска со членот 14..

(ii) Оценка на Судот

53. Релевантните принципи на Конвенцијата се сумирани во пресудата на Судот во случајот Vučković and Others (види Vučković and Others v. Serbia (прелиминарен приговор) [GC], бр.17153/11 и 29 други,
§§69-77, 25 март 2014 година). Особено, "обврската за исцрпување" бара од жалителот нормално да ги искористи правните лекови кои се достапни и доволни во однос на неговите жалбени наводи согласно Конвенцијата. Постоењето на предметните правни лекови мора да е доволно сигурно не само во теорија, туку и во пракса, во спротивно тие ќе ја немаат потребната достапност и ефикасност. Неопхoдно е Владата која тврди `неисцрпување/неискористување` да го увери Судот дека станува збор за ефикасен правен лек, достапен како во теорија, така и во пракса во реевантно време. Кога ваквиот товар ќе биде задоволен, товарот преоѓа на жалителот кој треба да докаже дека правниот лек кој го сугерира Владата во суштина би искористен, или поради енкоја причина бил неадекватен и неефиаксен во конкретните осколности на случајот, или дека постоеле посебни околности кој го ослободувале од таквата обврска (ibid., §§ 71 и 77).

54. Навраќајќи се актуелниот случај, Судот констатира дека суштината на наводите на здружението жалител во однос на постапката за признавање е дека домашните судови пропуштиле да го признаат, по влегувањето во сила на Законот од 2007, неговиот статус на верски субјект што го ужувало согласно законодавството кое претходно било во сила. Основната повреда оттука е дека од овие причини е дека тоа неможело да го зачува таквиот статус заради колективно делување во сферата на религиозниот живот. Соглансо ова, Судот ќе испита дали уставната жалба би била ефикасно правно средство кое здружението жалител требало да го искористи во однос на примената на правните одредби, кои спечуваат верско здружение да го задржи таквиот статус освен во случај доколку било регистрирано најмалку десет години пред влегувањето во сила на законот од 2007 (види параграф 39 погоре).

55. Во случајот на ПОА, Судот изрази загриженост во однос на тоа даали “било кој друг (освен политичкиот) аспект на слободата на здружување, вклучитено и верскопт аспект, биле во надлежност на Уставниот суд” (цитиран погоре, § 71). Судот исто така констатираше пракса на Уставниот суд во периодот од 2009 до 2010, во периодот кога била завршена постапката за признавање (види параграф 19 и 22 погоре), на одбивање на надлежност да олучува по барања поднесени од здруженија или организации преку кои индивидуалните членови дејствувале колективно во обалст од заеднички интерес (ibid., § 70). Слично, Уставниот суд одбил уставни жалби односно барања за заштита на основните слободи и права поднесени од поединци во нивно име и во име на нивните нерегистрирани верски здруженија. Притоа, тој навел дека “нема надлежност да одлучува за правата и интересите на граѓаните во конкретни случаи пред управните и судските органи...”; дека “[тој] неможе да одлучува за барањата за заштита на човековите права и слободи во врска со конкретни правосилни одлуки на надлежните органи”; и дека “[оценката на] примената на закононот од страна на регистрациониот суд ... е надвор од неговата надлежност” (види ibid., §§ 20, 21, 36 и 55). Конечно, и уште поважно, Судот констатира дека, сите овие предмети, се однесуваат на постапки за регистрација (слично како и во постапката опишана во параграфите 22-23 погоре) во кои надлежните органи одбиле да регистрираат ново формирани верски здруженија. Владата не презентираше ниту еден пример на домашна судска пракса во поддршка на нејзиното становиште дека уставната жалба односо барањето за заштита на слободтите и правата било достапно и ефикасно правн средство во конкретниот случај. Оттука, приговорот на Владата за неискористување на правните средстсва, мора да се одбие.

56. Судот забелеѓува дека Владата не истакна друг приговор во однос на допуштеноста на наводите во овој дел од апликацијата. Судот констатира дека овој дел од апликацијата не е очигледно неоснован во смисла на член 35 § 3 (a) од Конвенцијата. Не беше утврдена ниту една друга основа за прогласување на овој дел од апликацијата за недопуштен, Од овие причини тој мора да се прогласи за допуштен.

2. Основаност

(a) Наводи во врска со член 9 и 11

(i) Поднесоци на странките

57. Апликантите тврдеа дека домашните органи одбиле да го признаат здружението апликант како верки ентитет во двата сета постапки и покрај фактот дека тоа постоело и функционирало многу години пред влегувањето во сила на законот од 2007. Тие тврдеа дека интервенцијата во нивните права не била во согласност со за закон, не се стремела кон постигнување на било ккава легитимна цел и дека не била неопходна во едно демократско општетсво.

58. Во однос на постапката за признавање, Владата потврди дека здружението апликант не било регистрирано пред 2000, туку дека само било пријавено во Комисијата. Тоа било во согласност со одлуката на Уставниот суд која го укинала барањето за регистрација на верските здруженија ( параграф 42 погоре). Таа понатаму истакна дека
“во светло на новите одредби, [регистрациониот суд] ги пренел во судскиот регистар само регистрираните но не и пријавените религиозни субјекти. Тоа ја објаснувало обврската на здружението апликант да поднесе барање за пре-регистрација.” Таква била праксата во однос на сите не-регистрирани верки субјекти за кои Комисијата била само известена.

59. Владата се согласи дека во постапката за регистрација, во контекст на која не биле интерпретирани изворите на верско учење на здружението апликант, одбивањето на домашните органи да го регистрираат здужението апликант, резултирало со интервенција во слободата на апликантот на здружување и вероисповест. Сепак, интервенцијата била во согласност со закон и имала легитимна цел, која се состола во заштита на правата и слободите на другите. Покрај тоа, таквата интервенција била пропорционална на целта кон чие постигнување се стремела, а причните на домашните органи биле релевантни и доволни.

(ii) Оценка на Судот

(а) Општи принципи кои произлегуваат од јуреспруденцијата на Судот

60. Релевантните принципи на Конвенцијата се сумирани во пресудата на Судот во случајот Jehovah Witnesses of Moscow and Others v. Russia (бр. 302/02, §§ 99-101, 10 June 2010) и од неодамна во случајот Magyar Keresztény Mennonita Egyház and Others v. Hungary (бр. 70945/11 и 8 други, §§ 75-80, ECHR 2014 (извадоци)).

(б) Примена на овие принципи во предметниот случај
– Постапката за признавање

61. Судот консттаира дека во 2007 државата усвила закон, според кој верските прашања од Комисијта преоѓаат на регистрациониот суд по усовјувањето на нова постапка за регистрација на релиигиозните субјекти во која тие добиваат статус на правно лице. Во однос на веќе постојните верски субјекти, законот од 2007 предвидувал Комисијата за ги пренесе во судскиот регистар, списите за регистрација на сите пријавени религиозни организации во определен временски период (види парагарф 39 погоре). Постојните верски субјекти кои не ги исполнувале критериумите предвидени во член 35(2) од законот од 2007 не се запишувале во судскиот регистар и по сила на законот го губеле статусот на верски здруженија. Соодветно, тие било потребно да поднесат барање до регистрациониот суд за да се регистрираат како верски субјекти согласно законот од 2007 (види парагараф 17 и 58 погоре).

62. Судот консттаира дека, пред донесувањето на законот од 2007, здружението апликант законски функционирало како признат верски ентитет. Судот смета дека во конкретните околности, во кои пре- регистрацијата на здружението апликант согласно член 35 од законот од 2007, била одбиена од страна на регистрациониот суд, што имало за резултат губење на правниот субјективитет како религиозно здружение и неможност да се продолжи со остварување на правата како религиозна организација, постои интервенција во правото на здружението апликант на слобода на здружување во врска со слободата на вероисповест (види Moscow Branch of the Salvation Army
v. Russia, бр. 72881/01, § 71, ECHR 2006-XI, и Church of Scientology Moscow v. Russia, бр. 18147/02, § 84, 5 април 2007). Автономното постоење на здружението апликант и така колективното практикување на вероисповеста, било неспорно засеганто со спорната мерка (види Magyar Keresztény Mennonita Egyház and Others, цитиран погоре, §§ 55 и 83).

63. Од овие причинни, мора да се утврди дали интервенцијата ги задоволува критериумите од ставот 2 на членот 9 и 11, односно, дали таа била “пропишана со закон” и дали се стремела кон постигнување на една или повеќе легитимни цели и дали била “неопходна во демократкото општетсво” (види Metropolitan Church of Bessarabia and Others v. Moldova, бр. 45701/99, § 106, ECHR 2001-XII).

64. Може да се види од одлуките на домашните судови пре- регистрацијата на здружението апликант била одбиена согласно член 35 од законот од 2007 Act (види параграф 19 погоре). Судот, од овие причини е подготвен да прифати дека спорната интервенција била “пропишана со закон”.

65. Соодветно, основот за одбвање на пре-регистрацијата на здружението апликант била од чисто формални причини, односно од причина што тоа не било регистрирано од страна на Комисијата како религиозне ентитет пред 1998, туку единствено било пријавено во 2000. Владата пропушти да посочи на било каква легитимна цел која ваквата формална регистрација би ја имала. Таква не било исто така спомената ниту од страна на домашните органи во постапката за признавање. Покрај тоа, Владата не идентификуваше било каква “нужна општетсвена потреба” на која и служела спорната интервенција. Според Судот, исклучиво потпирање на така формална основа, без било каква причина која се однесува на функционирањето на здружението апликант пред влегувањето во сила на законот од 2007, тешко може да биде оправдано во однос на религиозните здруженија кои имале долга традиција во државата и кои им се познати на надлежните органи, како што е случајот со здружението апликант (види параграф 10-15 и 32 погоре, Kimlya and Others v. Russia, бр. 76836/01 и 32782/03, § 100, ECHR 2009, и Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others v. Austria, бр. 40825/98, § 98, 31 јули 2008). Дополнително, се чини дека бил направен превид на фактот дека здружението апликант го известило Министерството за внатрешни работи за своето постоење во 1993 (види параграф 10 погоре). Ккао што кажал и самиот регистрационен суд, доколку тоа било случај, тоа би ја обрзало Комисијата да го регистрира здружението апликант согласно законот од 1997 (види параграф 19 погоре).

66. Во светло на погореизнесеното, Судот смета дека интервенцијата во правото на здружението апликант на слобода на здружување и вероисповест не може да се смета дека била “неопходна во демократскотот општетсво”. Затоа, била сторена повреда на членот 11 од Конвенцијата, во врска со членот 9 поради одбивањето на домашните органи да го признаат континуираниот статус на религиозен субјект на здружението апликант.

– Постапката за регистрација

67. Откако регистрациониот суд одбил да го пре- регистрира здруженито апликант согласно членот 35 од законо од 2007, здружнито апликант иницирало нова постапка за регистрација под името “Бекташиска верска заедница на Република Македонија”. Со одлука од 27 мај 2011, која била потврдена на 17 номеври 2011, регистрационите судови одбиле да го регистрираат здружението апликант, со образложение дека предложеното име и изворите на учење биле идентични со оние на веќе претходно регистрирани религиозни субјекти (види параграф 27 и 30 погоре). Уставниот суд ги потврдл ваквите становишта (види параграф 33 погоре).

68. Судот прифаќа дека спорното одбивање на регистрацијата резултирало со интервенција во правата на здружението апликант од членот 11 во врска со членот 9 од Конвенцијата. Во суштина, резултатот од одбивањето на регистрацијата, бил дека здружението апликант било спречено да добие правен субјективитет и на тој начин било лишено од можноста ефикасно да ги ужива палетата на права резрвирани за признатите религиозни организации (види парагараф 40 погоре и ПОА, цитиран погоре, § 81).

69. Покрај тоа, Судот прифаќа дека интервенцијата во прашање била “пропишана со закон”, односно со законот од 2007 (види параграф 28, 30 и 33 погоре), и се стремеле кон “легитимна цел” за заштита на правата и слободите на другите (види параграф 33 погоре).

70. Последователно, главното прашање кое останува да биде определено е дали спорната интервенција “неопходна во демократското општетсво”. Судот ќе ги оцени основите на кои се повикуваат домашните органи при објаснувањето на одбивањето на регистрацијата на здружението апликант.

71. Што се однеува до предложеното име на здружението апликант, Судот констатира дека тоа ја содржело додавката “Бекташиска”, како и името на претходно веќе регистрирана религиозна група “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија”. Апелациониот суд во Скопје зазел став дека поимот “Бекташиска” бил “одлучувачки и претставувал синоним за религионта група”. Соодветно, тој заклучил дека регистрацијата на здруженито апликант под предложеното име ќе создаде забуна помеѓу верниците (види параграф 30 погоре, mutatis mutandis, Bekir-Ousta and Others v. Greece, бр. 35151/05, § 14, 11 октомври 2007; Emin and Others v. Greece, бр. 34144/05, § 10, 27 март 2008; и Macedonian House of Civilization v. Greece, бр. 1295/10, § 8, 9 јули 2015). Уставниот суд понудил подетално образложение (види параграф 33 погоре), со кое Судот, во принцип се согласува (види ПОА, § 111). Сепак, слично како и во случајот на ПОА, Судот смета дека името кое било избрано во случајот за здружението апликант било доволно специфично за да го дистанцира од “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија”. Следен елемент за дистинкција во предложеното име на здружението апликант била неговата предложена организациона форма (веркска заедница) која била различна од формата на здружување на “Ехлибејтската бекташиска религиозна група на Македонија”. Конечно, Судот констатира дека домашните судови не понудиле било каква суштинска причина за да го оправдаат потенцијалниот ризик на конфузија помеѓу верниците во конкретниот случај. Според мислењето на Судот, повикувањето исклучиво на името на религиозното здружение во прашање, не било доволно во оваа смисла.

72. Другата основа на која се повикале домашните судови се одесувала на изворите на верско учење на здружението апликант, за кои тие утврдиле дека биле идентични со изворите на учење на веќе регистрираната “Ислмска верска заедница”. Ваквиот заклучок бил изграден врз основа на анализа од страна на домашните судови на учењето на здружнието апликант и негова споредба со учењето на “Ислмска верска заедница” (види параграф 32 погоре). На таквата констатција не и претходеле претходни косултации со апликантите, независно што регистрациониот суд можел да побара дополнително објаснување (види параграф 23 погоре). Според мислењето на Судот, такавата анализа и толкување на основната доктрина на верување е некомпатибилна со улогата на државата на неутрален и непристрасен организатор на релизацијата на различни религии, верувања и убедувања, што исклучува, освен во многу исклучителни случаи, било каква дискреција на државата да врши оценка на легитимноста на религионите убедувања или начинот на кои таквите убедувања се изразуваат (види параграф 43 погоре, исто така Leyla Şahin v. Turkey [GC], бр. 44774/98, § 107, ECHR 2005-XI). Покрај тоа, не беше дадено објаснување за резултатите од ваквата свежа анализа направена согласно законот од 2007, имајќи го предвид фактот дека и двете, здружението апликант и “Исламската верска заедница” биле активни и ко-егзистирале во државата многу години (види параграф 6, 27 и 32 погоре) и отсуствувал аргумент дека нивните извори на верско учење во меѓувреме се промениле или пак довеле до конфузија помеѓу верниците.

73. Во мера во која од одлуката на Уставнит суд може да се заклучи дека не-регистрацијата на здружението апликант било неопходно за да “се спречат религиозни конфлкти” (види параграф 33 погоре), Судот утрди дека не беа понудени докази дека веросповеста која барала признавање претставувала било каква опасност за демократското општество. Во овие околности, а имајќи предвид дека здружението апликант законски постоело и функционирало во државата како независна религиозна заедница многу години пред влегувањето во сила на законот од 2007, Судот смета дека причините за одбивање на регистрацијата на здружението апликант морале да бидат оосбено сериозни и убедливи. Во конкретниот случај, такви причини не беа изнесени од страна на домашните органи (види Moscow Branch of the Salvation Army, § 96, и Kimlya and Others, § 101, двете цитирани погоре).

74. Во светло на горенаведеното, Судот смета дека интервенцијата во правото на слобода на здружување и вероисповест на здруженито апликант не била оправдана. Затоа, во случајот постои повреда на членот 11 од Конвенцијата во врска со членот 9.

(б) Наводна дискриминација на здружението жалител

75. Здружението жалител се жалеше дека одбивањето од страна на националните институции да му го признаат континуираниот правен субјективитет на религиозен правен субјект и да му дозволат да се ре- регистрира согласно Законот од 2007, исто така, претставувало повреда на членот 14 и членот 1 од Протоколот бр.12 на Конвенцијата.

76. Имајќи ги предвид фактите на случајот, поднесоците на странките и своите наоди погоре од параграф 46, 66 и 74, Судот смета дека ги разгледа главните правни прашања покренати во оваа жалба и дека нема потреба да се донесе посебна одлука за останатите жалбени наводи (види го случајот на Православна Охридска Архиепископија, цитиран погоре, § 123).

Жалбен навод во однос на членот 6

1. Поднесоци на странките

77. Апликантите го повторија својот жалбен навод дека усна расправа не била одржана ниту во постапката за признавање ниту во постапката за регистрација. Решавањето на правните прашања зависело од соодветно утврдување на и оценка на фактите. Во врска со ова, тие тврдеа дека “ пропустот на [домашните судови] да ги земат предвид сите рлевантни факти, вклучително и писмените докази и документи довело до погрешна примена на законот”. Нивната положба во постапката би ила подобра доколку имале можност да ги презентираат фактичките и правните основи на нивниот случај на усна расправа.

78. Владата сметаше дека постапката за регистрација вклучувала исклучиво правни прашања. Таа не вклучувала фактички прашања кои бие спорни меѓу странките. Соодвтено, прашањата за кои одлучувале судовите не претпоставувале усна расправа. Владата не коментираше во однос на постапката за признавање.

2. Оценка на Судот

79. Судот констатира дека, во припцип, ѓараѓаснко-правниот аспект на оваа одредба се однесува на постапките за регистрација на здруженијата со кои тие добиваат правен субјективитет. Во оваа смисла, членот 6 се однесува, најмалку на постапката за регистрација на која се однесуваат жалбените наводи (види Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others, цитиран погоре, §§ 107 и 108).

80. Судот потсетува дека правото на “јавна расправа” од членот 6 § 1 задолжително имплицира право на “усна расправа”. Според тоа, освен во случај на постоење на исклучителни околности кои го оправдуваат отсуствоот на раправа, правоот на јавна расправа од членот 6 § 1 имплицира право на усна раправа најмалку пред една инстанца. Отсуството на расправа доаѓа предвид само во случај доколку странката во постапката недвосмислено се откаже од таквото шраво и доколку не постојат прашања од јавен интерес кои ја правата расправата неопходна. Откажувањето може да биде експлицитно или имплицитно, во последноспоменатот случај на пример преку воздржување од барање или одржување на барањето за расправа (види Juričić v. Croatia, бр. 58222/09, § 87, 26 јули 2011). Расправа не мора да биде неопхдна, на пример, кога случајот не покренува фактички или правни прашања кои неможат да бидат соодветно решени врз основа на списите во предметот и писмените поднесоци на странките (види Meimanis v. Latvia, бр. 70597/11, § 49, 21 јули 2015, и Keskinen and Veljekset Keskinen Oy v. Finland, бр. 34721/09, §§ 31 и 33, 5 јуни 2012). Во врска со ова, треба да се потенцира дека членот 6 од Конвенцијата не го гарантира правото на лично присуство пред граѓанскиот суд, туку го гарантира повеќе општото право, секому, да го презентира ефикасно својот случај пред суд (види Margaretić v. Croatia, бр. 16115/13, § 127, 5 јуни 2014).

81. Навраќајќи се на актуелниот случај и дури и под претпоставка дека членот 6 е применлив на постапката за признавање на правниот континуитет, Судот констатира дека во таа постапка, здруженито апликант не побарало одржување на усна расправа, било пред регистрациониот, било пред Апелациониот суд. Оттука, мора да се смета дека тоа недвосмислено се одрекло од правото на рсправа во таа постапка.

82. Во однос на постапката за регистрација, здружението жалител, кое било застапувано од адвокат по сопствен избор, не побарало одржување на усна расправа пред регистрациониот суд и покрај тоа што судот одлучувал по предметот во два наврати. Според Судот, од здружението жалител можело да се очекува да побара одржување на усна расправа доколку сметало дека тоа е важно. Во постапките кои следеле, барањата на здружението жалител за одржување на усна расправа пред Апелациониот суд и Уставниот суд, биле безуспешни (види параграф 25, 29 и 31 погоре). Судот од овие причини треба да испита и оцени дали постоле исклучителни околности кои го оправдуваат отсуството на усна расправа.

83. Во врска со ова, Судот се осврнува на погоре констатираните околности дека спорната интервенција не го помина „тестот на неопходност„ поради пропустот на домашните судови да понудат и дадат релевантни и доволни причини за нивните одлуки (види параграфи 71-74 погоре). Овде, Судот го прифаќа аргументот на Владата, дека таквиот пропуст се однесува исклучиво на правни прашања односно на примена на правото на фактите на случајот кои биле неспорни помеѓу страните во постапката (виид параграф 78 погоре). Покрај тоа, ништо не сугерира дека постоела било каква потреба која би барала здружението жалител да одбјаснува било какво лично искуство на расправа (види, спротивно, Selmani and Others
v. Република Македонија, бр. 67259/14, § 41, 9 февруари 2017). Во отсуство на поиздржано објаснување од страна на здружението жалител (види параграф 77 погоре), Судот е здоволен дека спорните или засегантите правни прашања не барале одржување на усна расправа и дека писмената постапка, која била применета во конкретниот случај, му обезбедила на здружението жалител можност ефикасно да ги изнесе своите аргументи.

84. Погореизнесеното, е доволно да му овозможи на Судот да заклучи дека не било неопходно одржување на усна расправа во конкретниот случај. Оттука следи, дека овој жалбен навод е очигледно неоснован и мора да биде одбиен во согласност со член 35 §§ 3 (a) and 4 од Конвенцијата.

III. ПРИМЕНА НА ЧЛЕНОТ 41 ОД КОНВЕНЦИЈАТА

85. Член 41 од Конвенцијата предвидува:
"Кога Судот ќе оцени дека постои повреда на Конвенцијата или на протоколите, и доколку внатрешното право на засегнатата Висока договорна страна овозможува само делумна репарација, Судот, доколку е потребно, ќе додели правична отштета на оштетениот. "

A. Штета

86. Апликантите побараа 5,000 EUR за секој поединечно за надомест на нематријалната штета настаната како последица на наводните повреди.

87. Владата го оспри ваквото барање како прекумерно и недокажано.

88. Судот прифаќа дека здружението апликант, претрпело нематеријлна штета како последица на повредата на неговото право на слобода на здружување и вероисповест. Одлучувајќи на правична основа и имајќи ја предвид својата судска пракса во слични предмети, Судот му досудува на здружението апликант вкупна сума од EUR 5,000, плус било какви давачки кои може да бидат наплатени на овој износ.

Б. Трошоци

89. Апликантите исто така побараа вкупен износ од EUR 4,280 (EUR 1,430 за секој апликант) за трошоците во постапката пред Судот. Износот ги претставува наградата за адвокатите за правното истражување, подготовка и поднесување на апликациите, писмените поднесоци и останата преписка со Судот. Адокатите на апликантите поднесоа трошковник за секое преземено дејствие и пресметка согласно Адвокатската тарифа и побараа бараниот износ да биде исплатен директно на нивните банкарски сметки.

90. Владата го оспор побараниот износ како прекумерен, неоснован и како нереален. Владата тврдеше дека Адвокатската тарифа не била правилно применета при пресметката. Конечно, апликантите не поднеле било каков доказ во поткрепа на тоа дека било извршено плаќањето на износот кој се побарува.

91. Согласно судската пракса на Судот, жалителот има право на надомест на трошоците само доколку докаже дека истите биле навистина/реално и неопходно направени и се разумни во однос на износот (види Editions Plon v. France, бр.58148/00, § 64, ECHR 2004- IV). Ова значи дека, апликантот мора да ги платил или мора да биде должен да ги плати, врз основа на обврска која произлегува од законот или врз основа на договорна обврска, и тие мора да биле неопходни за превенирање на констатираната повреда или за целите на обезбедување на надомест на штета (see Belchev v. Bulgaria, бр. 39270/98, § 113, 8 април 2004, и Hajnal v. Serbia, бр.36937/06, § 154, 19 јуни 2012). Во конкретниот случај, имајќи ги предвид располжливите материјали и гореспоменатите критериуми, Судот смета дека е разумно да досуди надомест во износ од EUR 2,000 за правноот застапување на здружението апликант во постапката пред Судот. Овој износ треба да се исплати на сметката на правните застапници, плус секој износ кој може да биде наплатен на здружението апликант.

В. Затезна камата

92. Судот смета за соодветно дека затезната камата треба да се исплати според најниската каматна стапка за позајмени средства на Европската централна банка, на која треба да се додадат трипроцентни поени.

ОД ОВИЕ ПРИЧИНИ, СУДОТ, ЕДНОГЛАСНО,

1. Ја прогласува жалбата за допуштена;

2. Ги прогласи за допуштени наводите на здруженито жалител во однос на членот 9, 11 и 14 од Конвенцијата, а остатокот од апликациите за недопуштени;

3. Утврди дека има повреда на членот 11 од Конвенцијата, толкуван во смисла на членот 9;

4. Утврди дека нема потреба да се разгледаат одделно жалбените наводи во однос на членот 14 од Конвенцијата;

5. Утврди
(а) дека одговорната држава треба да му ги исплати на здружението жалител, во рок од три месеци од датумот на кој пресудата ќе стане правосилна во согласност со член 44 § 2 од Конвенцијата, следните износи, кои треба да се конвертираат во националната валута на тужената држава по стапка применлива на денот на исплатата:
(I) 5.000 евра (пет илјади евра), плус било какви такси кои можат да бидат наплатени, за надомест на нематеријалната штета;
(II) 2.000 евра (две илјади евра), за надомест на трошоците, на банкарската сметка на правните застапници на здружението жалител, плус било која такса која може да биде наплатена на здржението жалител;
(б) дека од истекот на горенаведените три месеци до исплатата ќе се пресметува камата на горенаведените износи, по стапка еднаква на најниската стапка за позајмени средства на Европската централна банка, за периодот до плаќањето плус три процентни поени;

6. Го отфрла остатокот од барањето на жалителот за правичен надомест.

Изготвено на англиски и во писмена форма на 12 април 2018 година, согласно член 77 §§ 2 и 3 од Деловникот на Судот.

Abel Campos
Секретар
Linos-Alexandre Sicilianos
Претседател