The measure is available in the following languages:
PËR NDËRPRERJEN E SHTATZËNËSISË
LIGJI NR. 03/L-110
Kuvendi i Republikës së Kosovës,
Në mbështetje të nenit 65 (1) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;
Miraton
LIGJ PËR NDËRPRERJEN E SHTATZËNËSISË
KREU I
DISPOZITAT E PËRGJITHSHME
Neni 1
Qëllimi i ligjit
Ky ligj vendos bazën ligjore për rregullimin e ndërprerjes së shtatzënësisë. Qëllimi i vendimit për lejimin e ligjit për ndërprerjen e shtatzënisë bëhet për shkaqe informative, shëndetësore dhe të largimit të rrezikshmërisë së jetës.
Si qëllim tjetër është marrja e të gjitha masave mbrojtjes për të larguar femrën nga rreziku i rritjes se morbiditetit dhe mortalitetit te saj si pasojë e bërjes se aborteve ilegale. Sigurimi i jetës se femrës në rrugë institucionale duke larguar nga format me të vrazhda dhe jo mjekësore jashtë institucionale që kanë sjellë edhe vdekjen.
Neni 2
Përkufizimet
Për qëllimet e këtij Ligji vlejnë përkufizimet e termeve nga Ligji për Shëndetësi Nr. 2004/4, Kapitulli I, neni 1 dhe përkufizimet e veçanta si vijon:
,,Gamete" është qeliza seksuale që përcakton seksin (qeliza vezë dhe spermatozoidi).
,,Zigota" është bashkim i qelizës mashkullore dhe qelizës vezë.
"Fekondimi" është faza më e hershme pas depërtimit të spermatozoidit në qelizën vezë.
,,Embrioni" është organizëm i gjallë nga çasti i fekondimit deri në muajin e tretë të shtatzënisë.
"Abort" është ndërprerje e shtatzënisë me dhunë.
"Fetusi" është fryti prej javës së dhjetë (10) të shtatzënësisë gjerë në lindje.
"Ndërprerja elektive e shtatzënësisë" është ndërprerja e shtatzënësisë me qëllim dhe me dëshirën e femrës, pa arsye mjekësore.
"Ndërprerja e induktuar e shtatzënësisë" është ndërprerja e shtatzënësisë më qëllim gjerë në fund të javës së njëzetedytë (22) të shtatzënësisë apo peshën e frytit deri në pesëqind (500) g.
"Lindja e induktuar" është dalja apo nxjerrja e frytit pas javës së njëzetedytë (22) të shtatzënësisë nën ndikimin e barërave apo me ndërhyrje kirurgjike.
Lindje me fryt të vdekur" është dalja apo nxjerrja e frytit të vdekur pas javës së njëzetedytë (22) të shtatzënësisë apo me peshën e frytit mbi pesëqind (500) g.
Planifikimi i familjes" është e drejta e individëve dhe çifteve që të informuar të parashohin dhe vendosin lirshëm mbi numrin, shpeshtësinë dhe kohën në të cilën ata duan të kenë fëmijë.
Kontracepcioni" janë metodat dhe mjetet që përdoren për pengimin e mbarësimit të qelizës vezë dhe zhvillimin e shtatzënësisë.
KREU II
E DREJTA NË JETË DHE TË DREJTAT E FEMRËS
Neni 3
Ky Ligj garanton respektimin e jetës që nga zhvillimi i fetusit. Ky parim mund të shkelet vetëm në rastet e parapara me këtë ligj.
Neni 4
1. Çdo femër ka të drejtë të vendosë lirshëm mbi ndërprerjen e shtatzënisë sipas kritereve të përcaktuara me këtë ligj.
2. Çdo femër ka të drejtën e këshillimit dhe informimit lidhur me ndërprerjen e shtatzënësisë.
3. Femra e cila është e aftë sipas ligjit nuk i nënshtrohet ndërprerjes së shtatzënësisë pa pëlqimin e saj.
4. Në rastet kur femra nuk ka aftësi veprimi ose kur kjo aftësi është e kufizuar, vendimi merret konform neneve 6, 10, 11.2, 12.1, 12.2 dhe 13 të Ligjit për të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarëve në kujdesin shëndetësor nëse ky ligj nuk parasheh ndryshe.
Neni 5
1. Çdo femër e moshës mbi tetëmbëdhjetë (18) vjeç ka të drejtë që të kërkoj ndërprerjen elektive të shtatzënësisë.
2. Femrat që kanë arritur moshën e rritur prej gjashtëmbëdhjetë (16) vjetësh dhe kanë marrë pëlqimin e prindit ose të kujdestarit ligjor kanë të drejtë të kërkojnë ndërprerjen e shtatzënisë.
3. Femrat shtatzëne nga paragrafi 1 dhe 2 i këtij neni janë të obliguara që së paku tri (3) ditë para ndërprerjes elektive të këshillohen nga specialisti përkatës.
Neni 6
Ndërprerja elektive e shtatzënësisë mund të bëhet deri në fund të javës së dhjetë (10) të shtatzënësisë duke llogaritur nga dita e parë e ciklit të fundit menstrual.
Neni 7
Çdo ndërprerje e shtatzënisë pas javës së dhjetë (10) është në kundërshtim me Ligjin e Shëndetësisë dhe duhet të bëhet me komision shëndetësor profesional.
KREU III
SHËRBIMET SHËNDETËSORE
Neni 8
1. Mjeku familjar ose specialisti gjinekolog - obstetër, që në vizitën e parë obligohet që të informojë, këshilloj dhe udhëzoj shtatzënën e cila kërkon ndërprerjen elektive të shtatzënësisë për:
1.1. rreziqet mjekësore dhe emocionale që sjell ndërprerja e shtatzënësisë për shëndetin e femrës.
1.2. të drejtat, ndihmën dhe përparësitë e garantuara me ligj për femrën, fëmijën dhe familjen.
1.3. institucionet dhe organizmat që mund t'i ofrojnë nënës, fëmijës dhe familjes morale dhe sociale.
1.4. institucionet shëndetësore që kryejnë ndërprerjen e shtatzënësisë në kushte të sigurta mjekësore.
Neni 9
Ndërprerja e shtatzënësisë bëhet vetëm në institucionet shëndetësore nga mjekët specialist obstetër-gjinekolog të licencuar.
Neni 10
Në rast se femra edhe pas këshillimit dhe vizitës mjekësore, përsëritë vullnetin e saj për ndërprerjen elektive të shtatzënësisë kërkohet konfirmimi i kërkesës së saj konform nenit 10.5 të Ligjit për të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarëve në kujdesin shëndetësor.
Neni 11
1. Pas kërkesës me shkrim, mjeku gjinekolog-obstetër cakton terminin për ndërhyrjen mjekësore.
2. Termini për ndërprerjen e shtatzënësisë caktohet së paku dy ditë pas vizitës së parë.
Neni 12
1. Ndërhyrja mjekësore për ndërprerjen e shtatzënësisë bëhet vetëm në kushte të sigurta mjekësore, që përcaktohen me akt nënligjor.
2. Çdo institucion shëndetësor i cili ofron shërbimet e ndërprerjes së shtatzënësisë duhet të sigurojnë shërbim shëndetësor për trajtimin e ndërlikimeve të mundshme të ndërprerjes së shtatzënësisë, që përcaktohen me akt nënligjor.
Neni 13
1. Asnjë mjek nuk mund të detyrohet të kryejë ndërprerjen elektive të shtatzënësisë kundër vullnetit të tij/saj.
2. Në rast se mjeku nuk pranon të kryej ndërprerjen elektive të shtatzënësisë, institucionet shëndetësore publike dhe ato të përziera janë të obliguara të sigurojnë një zgjidhje te përshtatshme për femrën brenda të njëjtit institucion.
KREU IV
RRETHANAT E VEÇANTA TË NDËRPRERJES SË SHTATZËNËSISË
Neni 14
Ndërprerja e shtatzënisë me motiv të përzgjedhjes se gjinisë së frytit është e ndaluar.
Neni 15
1. Ndërprerja e shtatzënësisë për arsye mjekësore në rastet ku konstatohet se vazhdimi i shtatzënësisë, ose lindja e fëmijës rrezikon jetën ose shëndetin e femrës mund të bëhet në çdo periudhë të shtatzënësisë, me vendimin e Komisionit mjekësor dhe pëlqimin e femrës shtatzëne përderisa ajo është e vetëdijshme.
2. Ndërprerja e shtatzënësisë për arsye mjekësore kur vërtetohet se fetusi ka keq formime të papajtueshme me jetën, sëmundje ose gjendje të rënda që lënë invaliditet të rëndë dhe kanë trajtim të pasigurt, mund të bëhet në çdo kohë pas rekomandimit dhe vendimit të Komisionit mjekësor për ndërprerjen e shtatzënësisë dhe pëlqimin e pacientes përderisa ajo është e vetëdijshme.
3. Indikacionet mjekësore për ndërprerjen e shtatzënisë për arsyet nga paragrafi 1 dhe 2 i këtij neni përcaktohen me akt nënligjor.
Neni 16
1. Ndërprerja e shtatzënësisë për arsye kriminologjike mund të behet gjerë në javën e njëzetedytë (22) të shtatzënësisë dhe lindja e indukuar edhe më vonë me rekomandim mjekësor dhe pas konfirmimit nga institucionet kompetente të cilat janë të autorizuara të përcaktojnë nëse shtatzёnёsia është pasojë prej njërës nga veprat penale në vijim:
1.1. dhunimit;
1.2. marrëdhënieve të padëshiruara të femrave të cilat janë viktima të trafikimit dhe shfrytëzimit seksual të detyruar;
1.3. marrëdhënies seksuale me të mitur ose incestit.
Neni 17
1. Përbërja e Komisionit mjekësor për ndërprerjen e shtatzënësisë është e rregulluar me nenin 107 pika 3 të Ligjit për Shëndetësi.
2. Komisioni mjekësor për ndërprerjen e shtatzënësisë ka të drejtë që të kërkojë ndihmë dhe këshillë profesionale nga ekspertë të lëmive të ndryshme, në bazë të vlerësimit të anëtarëve të tij.
KREU V
FAZA PAS NDËRPRERJES SË SHTATZËNËSISË
Neni 18
Pas ndërprerjes së shtatzënësisë, në të gjitha rastet, mjeku apo ekipi mjekësor që ofron këtë shërbim shëndetësor është i detyruar që të informojë femrën për shërbimet e planifikimit familjar dhe ta këshillojë atë për metodat dhe mjetet kontraceptive që ofron ai ose institucionet tjera shëndetësore.
Neni 19
Institucionet shëndetësore të të gjitha niveleve ofrojnë shërbime të planifikimit familjar për burra dhe femra si mënyrë për ushtrimin e plotë të drejtave të tyre të vendimit për madhësinë e familjeve të tyre dhe intervale të lindjeve, si dhe shmangien e shtatzёnёsive të padëshiruara.
KREU VI
DISPOZITAT E VEÇANTA
Neni 20
Ndalohet çdo lloj promovimi dhe reklamimi, direkt ose indirekt, me fjalë ose figurë, i institucioneve, metodave, medikamenteve e produkteve që shkaktojnë ndërprerje të shtatzënësisë, përveç se në botimet shkencore të destinuara për mjekë dhe farmacistë.
Neni 21
Çdo institucion shëndetësor është i obliguar të raportoj të dhënat statistikore lidhur me ndërprerjen e shtatzёnёsisë.
Neni 22
Bashkëpagesa për ndërprerjen elektive të shtatzënësisë në institucionet shëndetësore rregullohet me akt nënligjor.
KREU VII
DISPOZITAT DISIPLINORE DHE NDËSHKIMORE
Neni 23
Në rastet e mos zbatimit dhe shkeljeve te dispozitave të këtij ligji do të merren masa konform neneve 118, 119 dhe 120 të Ligjit për Shëndetësi dhe nenit 152 të Kodit Penal të Kosovës.
KREU VIII
DISPOZITAT KALIMTARE
Neni 24
Më qëllim të zbatimit të këtij ligji, Ministria e Shëndetësisë do të nxjerr akte nënligjore të përcaktuara me kёtë Ligj në afat prej një (1) viti.
Neni 25
Ky ligji hyn në fuqi pesëmbëdhjetë (15) ditë pas publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës.
Ligji Nr. 03/ L-110
6 nëntor 2008
Shpallur më Vendim të Kuvendit të Republikës së Kosovës, nr. 03-V-081, datë 22 janar 2009.
FOR TERMINATION OF PREGNANCY
LAW NO. 03/L-110
The Assembly of the Republic of Kosovo,
Pursuant to article 65 (1) of the Constitution of the Republic of Kosovo,
Hereby adopts the following:
LAW FOR TERMINATION OF PREGNANCY
CHAPTER I
GENERAL PROVISIONS
Article 1
Purpose of the law
This Law establishes the legal basis for regulation of the termination of pregnancy. The purpose of the decision for allowing the law for termination of the pregnancy is done for informing reasons, health and elimination of life risks.
As another purpose is undertaking all protection measures to remove the woman from the risk of morbidity and mortality growth as consequence of illegal abortions. Protection of woman life using institutional ways by removing her from the harshest forms and non medical ones outside institutions that has brought her to a death.
Article 2
Definitions
The terms definitions of the Health Law No. 2004/4, Chapter, Article 1 and special definitions are valid for purposes of this Law as follows:
"Gamete" is sexual cells that define sex (egg cell and spermatozoon).
"Zigota' is conjunction of masculine cell with egg cell.
"Fecundation" the earliest phase after spermatozoon's penetration into the egg cell.
"Embryo" is live organism from the moment of fecundation until the third month of pregnancy .
"Abort" is termination of pregnancy by violence.
"Fetus" the embryo from the tenth (10) week of pregnancy up to birth.
"Elective termination of pregnancy" termination of pregnancy by the female's purpose and wish, and without a medical reason.
"Inducted termination of pregnancy" purposely termination of pregnancy up to 22nd week of pregnancy or below the weight of 500 g of the fetus.
"Induced birth" embryo's exit or ejection after the 22nd of pregnancy under the medicaments reaction or by surgery intervention.
"Birth with a dead embryo" exit or ejection of the dead embryo after the 22nd week of pregnancy or with embryo's weight over five hundred (500) g.
"Family planning" the individual and couple's right to be informed, to predict and freely decide about the number, frequency and time when they want to have children.
"Contraception" methods and means used to prevent the fecundation of the egg cell and development pregnancy.
CHAPTER II
RIGHT TO LIFE AND FEMALE'S RIGHTS
Article 3
This Law guarantees respecting of life from the development of the embryo. This principle can be violated only in cases foreseen by this Law.
Article 4
1. Each female has the right to decide freely on the termination of pregnancy according to the criteria defined by this law.
2. Each female has the right to consultation and information relating to termination of pregnancy.
3. Female that according to the law is able, shall not be subject to the termination of pregnancy without her consent.
4. In cases when the female does not have acting ability or when that ability is limited, the determination is done conform to articles 6, 10, 11.2, 12.1, 12.2 and 13 of the Law on the rights and responsibilities of the citizens in the health care if it is not foreseen otherwise by this Law.
Article 5
1. Any pregnant female who is over eighteen (18) years old has the right to request for an elective termination of pregnancy.
2. Females that are mature on their sixteen (16) and they have the consent from their parents or from their legal guardian they have the right to ask for termination of pregnancy.
3. Any pregnant female from paragraph 1 and 2 of this article are obliged to at least three (3) days before the elective termination to consult the relevant specialist.
Article 6
The elective termination of pregnancy can be performed up to the tenth (10) week of the pregnancy, counting from the first day of the last menstrual cycle.
Article 7
Any termination of the pregnancy after the tenth (10) week is in contradiction with Law on Health and it should be performed with a professional health committee
CHAPTER III
HEALTH SERVICES
Article 8
1. Family doctor or the gynecology specialist-obstetrician is obliged since the first visit to inform, advice and instruct the pregnant female who requires the elective termination of pregnancy for the following:
1.1. the medical and emotional risks that causes the termination of pregnancy to female health,
1.2. rights, help and guaranteed advantages by law for the female, child and family,
1.3. the institutions and organizations that can provide moral and social support to mother, child and family,
1.4. tealth institutions that perform termination of pregnancy in safe medical conditions.
Article 9
Termination of pregnancy is carried out only at the health institutions by licensed and specialized gynecologist -obstetricians.
Article 10
In case if the female, even after being advised and doctor's visit, repeats her will for an elective termination of pregnancy, her request confirmation is required according to article to 10.5 of the Law on the rights and responsibilities of the citizens in the health care.
Article 11
1. After obtaining the written request, then the doctor-gynecologist - obstetrician appoints the term for medical intervention.
2. Term for termination of pregnancy is appointed two (2) days, at least, after the first visit.
Article 12
1. Medical intervention for termination of pregnancy is carried out only in the safe medical conditions, which are defined by a sub-legal act.
2. Each health institutions that offer services regarding to termination of pregnancy shall provide health service for treatment the possible complications during the termination of pregnancy, defined by a sub-legal act.
Article 13
1. No doctor can be forced to perform an elective termination of pregnancy against his/her will.
2. In case if the doctor does not accept to perform an elective termination of pregnancy, the public health institutions and those mixed institutions are obliged to provide an appropriate solution for female within the same institution.
CHAPTER IV
SPECIAL CIRCUMSTANCES FOR THE TERMINATION OF PREGNANCY
Article 14
Termination of pregnancy by the motive of selecting the gender of the embryo is prohibited.
Article 15
1. Termination of pregnancy because of medical reasons when is ascertained that pregnancy continuation, or child birth endanger the female's life or health, can be done at any period of pregnancy under the decision of the medical Commission and with the female's consent in the state of conscience.
2. Termination of pregnancy due to medical reasons and when verified that fetus has incompatible malformations to life, disease or serious status which cause serious invalidity and have insecure treatment, can be performed at any time after recommendation and decision made by medical Commission for termination of pregnancy and the patient's consent in state of conscious.
3. Medical indications for a termination of pregnancy due to reasons from paragraph 1 and 2 of this Article are determined by a sub-legal act.
Article 16
1. Termination of pregnancy due to criminological reasons can be carried out up to 22nd week of the pregnancy, and the induced birth later with the medical recommendation and after the confirmation given by the competent institutions which are authorized to determine if the pregnancy is the result of an criminal act as follows:
1.1. rape,
1.2. undesirable sexual relationship of females who are victims of trafficking and forced sexual exploitation,
1.3. sexual relationship with a juveniles or incest.
Article 17
1. Content of the medical Commission for termination of pregnancy is regulated by article 107, item 3 of the Law on Health.
2. Medical Commission for termination of pregnancy has the right to request for help and professional advice by experts of different fields, based on its members' assessment.
CHAPTER V
PERIOD AFTER THE TERMINATION OF PREGNANCY
Article 18
After the termination of pregnancy, in all cases, the doctor or medical team providing this health service is obliged to inform the female about the services for family planning and to direct her for contraception methods and devices he or other health institutions offer
Article 19
Health institutions of all levels offer family planning service for males and females as a way to fully realize their rights in deciding on the size of their family and on birth intervals as well as to avoid the undesired pregnancy.
CHAPTER VI
SPECIAL PROVISIONS
Article 20
It is prohibited any kind of promotion and advertisement, direct or indirect, in words or pictures, institutions, methods, products and medicaments which cause termination of pregnancy, except in scientific publications meant for doctors and pharmacists.
Article 21
Each health institution is obliged to report on the statistic data related to the termination of pregnancy.
Article 22
Join payment for elective termination of pregnancy at the health institutions will be regulated by a sub-legal act.
CHAPTER VII
ADMINISTRATIVE SANCTION
Article 23
In cases of non-applying and violation of this law provisions, measures will be taken conform to Articles 118, 119 and 120 of the Health Law and the article 152 of the Criminal Code of Kosova.
CHAPTER VIII
TRANSITIONAL PROVISIONS
Article 24
With purpose of this Law application, Ministry of Health will issue sub-legal acts determined by this Law within a 1 year deadline.
Article 25
This law enters into force fifteen (15) days after publication in the Official Gazette of the Republic of Kosovo.
Law No. 03/L-110
6 November 2008
Promulgated with the decision of the Assembly of Republic of Kosovo, No. 03-V-081, dated 22 January 2009.